Μέρος 79ο
Οι τελευταίες μάχες και η ήττα του Δ.Σ.Ε






ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1949

Μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού σε Πελοπόννησο, Ρούμελη, Θεσσαλία και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, καθώς και μετά την ανακατάληψη του Γράμμου από τον ΔΣΕ, ήταν φανερό ότι τα πράγματα όδευαν προς την τελική σύγκρουση. Ο στρατός της κυβέρνησης των Αθηνών είχε καταφέρει να απαγκιστρώσει ισχυρές δυνάμεις του από τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο και να τις στρέψει προς το Γράμμο και το Βίτσι, όπου βρισκόταν συγκεντρωμένος ο κύριος όγκος των ανταρτικών δυνάμεων. Από την άλλη ο ΔΣΕ, φανερά εξασθενημένος, χωρίς τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει σοβαρές κινήσεις αντιπερισπασμού και να αλαφρύνει το μέτωπο από την ισχυρότατη, πλέον, πίεση του εχθρού, χωρίς εφεδρείες και τον οπλισμό του αντιπάλου του, με ανοικτά τα νώτα του από μέρους της Γιουγκοσλαβίας, αφού δεν μπορούσε από κει να περιμένει τίποτα το ιδιαίτερο, ήταν υποχρεωμένος να δώσει τις τελευταίες μάχες βασισμένος στο πείσμα, στη μαχητικότητα και στον ηρωισμό των ανταρτών, ανδρών και γυναικών.
Η τελική σύγκρουση ξεκίνησε στις 2 Αυγούστου του 1949 και ολοκληρώθηκε στις 30 του ιδίου μήνα με την ήττα και την υποχώρηση των ανταρτικών δυνάμεων.

Ο συσχετισμός δύναμης

Στην τελική σύγκρουση ο κυβερνητικός στρατός έριξε στη μάχη 8 μεραρχίες (VIII, I, X, II, III καταδρομών, IX, XV, XI), δύο ανεξάρτητες ταξιαρχίες, 14 ελαφρά τάγματα πεζικού, 150 περίπου πεδινά και ορειβατικά πυροβόλα, πλήθος αεροπλάνων, 200 άρματα μάχης και λοιπά τεθωρακισμένα. Σύνολο δύναμης πολύ πάνω από 100.000 άνδρες (Ο Σ. Γρηγοριάδης κάνει λόγο για 180.000 άνδρες και ο Τ. Βουρνάς για 150.000).
Απέναντι σ' αυτή τη δύναμη του αντιπάλου ο ΔΣΕ είχε να αντιπαρατάξει 8.800 περίπου μαχητέςστο Βίτσι και 6.500 περίπου μαχητές στο Γράμμο. Επίσης, διέθετε 45 ορειβατικά πυροβόλα, 15 αντιαεροπορικά και 27 αντιαρματικά. Το πολεμικό του υλικό δεν ήταν αρκετό και οι εφεδρείες του - όπως προαναφέραμε - ήταν μηδενικές.
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, επρόκειτο για μια μάχη άνιση και το αποτέλεσμά της ήταν αναμενόμενο.

Το σχέδιο "ΠΥΡΣΟΣ"

Το σχέδιο των τελικών επιχειρήσεων του κυβερνητικού στρατού, το καλοκαίρι του '49, στο Γράμμο και το Βίτσι είχε την κωδική ονομασία "ΠΥΡΣΟΣ". Η εκτέλεσή του προβλεπόταν να γίνει σε τρεις φάσεις.

Συγκεκριμένα:
Πρώτη Φάση,
"ΠΥΡΣΟΣ Α`" (2 - 8/8/1949): Στη φάση αυτή προβλέπονταν μέτριες παραπλανητικές επιθέσεις στο Γράμμο, με σκοπό να δημιουργηθεί η αίσθηση στον ΔΣΕ ότι εκεί θα ξεδιπλωνόταν η κύρια επίθεση του αντιπάλου του και να καθηλωθούν οι δυνάμεις του. Να πώς περιγράφει τον "ΠΥΡΣΟ Α`" ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος: "Προς τον σκοπό επιτεύξεως της στρατηγικής παραπλανήσεως των συμμοριτών καθορίσθη εκτέλεσις δευτερευούσης προσπάθειας κατά του Β. Γράμμου, συντονισμένης εις χρόνον μετά της κατά Βίτσι κυρίας προσπάθειας, ανατεθείσαν εις το Α` Σ. Στρατού.
Διά ταύτης η διοίκησις επεδίωκε: Να βελτιώση τας βάσεις εξορμήσεως διά την κυρίαν κατά Γράμμου επιχείρησιν. Να καθηλώση τας δυνάμεις των συμμοριτών επί του Γράμμου και να εμποδίση τη μετάγγιση δυνάμεων εις Βίτσι. Να δημιουργήση την εντύπωσιν εις τον εχθρόν ότι η κύρια επίθεσις εκτοξεύεται κατά του Γράμμου πρώτον και εν συνεχεία προς Βίτσι" ("Αντισυμμοριακός Αγών", σελ. 599 - 600).

Δεύτερη Φάση,
"ΠΥΡΣΟΣ Β`" (10 - 16/8/1949): Η φάση αυτή του σχεδίου προέβλεπε ότι η κύρια ενέργεια του κυβερνητικού στρατού, μετά την εφαρμογή του "ΠΥΡΣΟΣ Α`", θα εξελισσόταν στην περιοχή του Βίτσι με σκοπό την κατάληψή της και την εξόντωση των ανταρτών. "Αυτή πλέον - λέει ο Ζαφειρόπουλος - είναι η κύρια ενέργεια της διοικήσεως με σκοπόν τη συντριβή των επί του Βίτσι συμμοριακών δυνάμεων και την εδραίωση των εθνικών δυνάμεων επί τούτου" (στο ίδιο, σελ. 602).

Τρίτη Φάση,
"ΠΥΡΣΟΣ Γ`" (24 - 30/8/1949): Ο "ΠΥΡΣΟΣ Γ`", προέβλεπε αποφασιστική ενέργεια, στην περιοχή του Γράμμου, με σκοπό την κατάληψή της και την καταστροφή των ανταρτικών δυνάμεων, καθώς και φράξιμο των αλβανικών συνόρων, για να μην υπάρχει καμιά διέξοδος στις δυνάμεις του ΔΣΕ. Ο Ζαφειρόπουλος αναφέρει σχετικά: "Διά της επιχειρήσεως κατά του Γράμμου απεσκοπείτο η κατάληψις του ορεινού συγκροτήματος του Γράμμου και η καταστροφή των συμμοριακών δυνάμεων των αμυνομένων αυτού. Κατά τη διάρκειαν των επιχειρήσεων θα επιδιώκετο αφ' ενός μεν η απαγόρευσις της εισόδου εξ Αλβανίας των συμμοριακών δυνάμεων των αποσυρθεισών εκ του Βίτσι και αφ' ετέρου η παρεμπόδισης διαφυγής των συμμοριακών δυνάμεων του Γράμμου προς την Αλβανίαν" (στο ίδιο, σελ. 625).

Το σχέδιο του ΔΣΕ

Για την αντιμετώπιση της εκστρατείας του κυβερνητικού στρατού στο Βίτσι και το Γράμμο, το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ με απόφασή του στις 7 - 6/1949 καθόρισε το σχέδιο διάταξης και δράσης των δυνάμεων του ΔΣΕ. Το αν - και πώς - τροποποιήθηκε αυτό το σχέδιο στη συνέχεια και ιδιαίτερα στο διάστημα που έλαβαν χώρα οι στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν το γνωρίζουμε. Δημοσιεύουμε όμως αυτό το σχέδιο - που ας σημειωθεί μέχρι σήμερα δεν έχει δημοσιευτεί πουθενά - γιατί αποτελεί σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο και ως απόφαση του ΠΓ επίσημο κομματικό κείμενο. Το ντοκουμέντο αυτό υπάρχει στο αρχείο του ΚΚΕ και μας δόθηκε από το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του.

"ΑΠΟΦΑΣΗ του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ" Σχέδιο αντιμετώπισης εχθρικής εκστρατείας στο Βίτσι - Γράμμο
Α. Βίτσι:
1. - Με βάση το σχέδιο άμυνας του Βίτσι κρατάμε με τακτικές ενεργητικής άμυνας των δύο άκρων με ελαστικότητα στο κέντρο.

2. - Κράτημα αποφασιστικό των βασικών υψωμάτων. Σε περίπτωση κατάληψής τους από τον εχθρό, διατήρηση ορισμένων πολυβολείων από δυνάμεις μας και ταυτόχρονα εξαπόλυση αντεπίθεσής μας από εφεδρική δύναμη με συνδυασμό γερής βάσης πυρός για ανακατάληψή τους.

3. - Κατά την εξέλιξη της μάχης κι έπειτα από οριστική φθορά του εχθρού εξαπόλυση επιθέσεών μας από μελετημένα βασικά σημεία, κυρίως προς τα πλευρά και νώτα του εχθρού.

4. - Για το κέντρο δεύτερη γραμμή άμυνας το Λέσιτς. Για όλο το μέτωπο τρίτη γραμμή Βάρμπα - Πρεβάλι - Διπέλα Βούτα, στα σημεία αυτά να τοποθετηθεί από τώρα γερή βάση πυρός.

5. - Οργάνωση κυκλική των δύο σημείων Μπούφι και Διπέλα Βούτα (2156) για διατήρησή τους και όταν υπερφαλαγγιστούν από τον εχθρό.

6. - Γενική κινητοποίηση και τεχνική προετοιμασία της.

7. - Οργάνωση της δράσης μας στα νώτα του εχθρού και στις συγκοινωνίες του, για να κρατήσουμε εκεί και φθείρουμε πολλές δυνάμεις του. Οργάνωση αντεπιθέσεων από τα νώτα σε συνδυασμό με τη δράση μας στο Βίτσι.

8. - Μελέτη χτυπήματος στα νώτα του εχθρού στο Βίτσι με μια ταξιαρχία μας από Γράμμο με κατεύθυνση Νεάπολης.

9. - Η 7η Μεραρχία με τις δυνάμεις της123 και 192 με βάση τα Πιέρια - Αράμπεη - Αντιχάσια να πιέσει τον εχθρό προς Κοζάνη είτε από Βέιζια προς Γρεβενά - Νεάπολη - Κοζάνη.

Β. - Γράμμος:

1. - Με βάση το σχέδιο άμυνας Γράμμο αποφασιστικά διατήρηση της γραμμής από κατεύθυνση Γκόλιο προς 2522, Λιόκο προς 2442, Μαύρη Πέτρα, Αρίνες, Σούφλιακα, Βέσερνικ, Σλίμνιτσα. Στους υπόλοιπους τομείς της σημερινής διάταξής μας αποφασιστικό χτύπημα και φθορά του εχθρού, ώστε να μην μπορεί να επέμβει στη βασική γραμμή της άμυνάς μας θα αποτελέσει και ορμητήριο για τις αντεπιθέσεις μας.

2. - Σε περίπτωση ενέργειας του εχθρού στο δεξιό (Δυτ. Γράμμος) αντιμετώπισή της με ενεργητική άμυνα και εξοικονόμηση δυνάμεων από άλλα σημεία που δε δέχονται πίεση για οργάνωση αντεπιθέσεων από βασικά σημεία.

3. - Σε περίπτωση ενέργειας στο αριστερό (Ανατ. Γράμμος) αντιμετώπισή της με ίδια ταχτική.

4. - Οργάνωση στηριγμάτων στη βασική γραμμή Κιάφα - Μαύρη Πέτρα 2441 - 2522, Φούστα και Σούφλιακα με βάσεις πυρός.

5. - Δράση στα νώτα του εχθρού. Οι δυνάμεις του Σινιάτσικου θα ενεργήσουν πίεση προς Δαμασκηνιά, Νεάπολη, Βόιο.

6. - Μια ταξιαρχία από το Βίτσι θα χτυπήσει από Πολυάνεμο, Ακόντιο, Νεστόρι, Αμμούδα, Αλιβίτσα.

7. - Η 1η Μεραρχία με τις 123 και 192 ταξ. με βάση Ορλιακα θα πιέσει τον εχθρό προς Γρεβενά, Πεντάλοφο, Τσοτύλι.

8. - Η 138 Ταξιαρχία να 'ρθει στο χωριό Γουμάρα - Κακαράνιζο, όπου σε συνεργασία με Κώστα Παλαιολόγου να πιέσουν τον εχθρό προς Σμόλικα. 9. - Ο Πετρίτης θα αναπτύξει δράση στην πεδιάδα Γιαννίνων και στο δρόμο Γιάννενα - Κόνιτσα.

Γ`:

Το Γενικό Αρχηγείο, σε περίπτωση επιθετικής ενέργειας στο Βίτσι είτε Γράμμο, σε μια ευνοϊκή στιγμή των επιχειρήσεων μπορεί να αποφασίσει μαζικό συγκεντρωτικό χτύπημα για ανατροπή του εχθρού. 7 - 6 - 1949".

Πηγή: Ειδικό αφιέρωμα του Ριζοσπάστη



Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.



© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved