Μέρος 87^ο
Στο δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς.

Μετά την ήττα και την υποχώρηση του ΔΣΕ, χιλιάδες ήταν οι αγωνιστές - άνδρες και γυναίκες - που πήραν το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς. Μιας προσφυγιάς που κράτησε ολόκληρες δεκαετίες και που για μια κατηγορία αγωνιστών - τους μη Ελληνες το γένος - διαρκεί ακόμη. Στους χιλιάδες αυτούς αγωνιστές - πολιτικούς πρόσφυγες, πρέπει να προστεθούν και τα χιλιάδες, επίσης, παιδιά - των εμπόλεμων περιοχών - που από τους πρώτους μήνες του 1948, μεταφέρθηκαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες με τη συγκατάθεση των γονιών τους ή των στενών συγγενών τους (όπου δεν υπήρχαν γονείς), για να σωθούν από τον πόλεμο, την πείνα και τις αρρώστιες. Τη σωτηρία αυτών των παιδιών η ντόπια αντίδραση και οι ξένοι προστάτες της την ονόμασαν "παιδομάζωμα" και επιχείρηση διαμόρφωσης "γενιτσάρων", επιδιώκοντας έτσι να σπιλώσουν τους αγώνες του ΔΣΕ και του ΚΚΕ, να σπιλώσουν στο σύνολό του το προοδευτικό, αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα της χώρας μας. Τώρα, βέβαια, η αλήθεια έχει πλέον αποκαλυφθεί. Το παιδομάζωμα δεν το έκανε ο ΔΣΕ, το ΚΚΕ και η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Το παιδομάζωμα το έκανε η ντόπια αντίδραση με πρωταγωνίστρια τη βασίλισσα Φρειδερίκη, που οργάνωνε ολόκληρες παιδουπόλεις με παιδιά αγωνιστών, φυλακισμένων, εξορίστων, εκτελεσμένων, με παιδιά ορφανά που στη δίνη του πολέμου είχαν χάσει τους γονείς τους. Σ' αυτά τα παιδιά επιχειρήθηκε να περάσει ο γενιτσαρισμός, να μισήσουν δηλαδή τους γονείς τους - νεκρούς ή ζωντανούς - και τις ιδέες για τις οποίες αυτοί πολέμησαν και μάτωσαν. Αυτά τα παιδιά χρησιμοποιήθηκαν ως εμπόρευμα και πουλούνταν, σαν να ήταν πρόβατα, στους ξένους. Κάποτε ο ιστορικός ίσως να είναι σε θέση να δώσει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν αυτή την τραγωδία. Αλλά κι αυτά που σήμερα έρχονται στο φως της δημοσιότητας, είναι αρκετά για να καταλάβει κανείς τι πραγματικά συνέβη.

Στα όσα έχουμε γράψει για τον τρίχρονο αγώνα του ΔΣΕ, θεωρήσαμε ότι θα ήταν παράλειψη να μη δώσουμε ορισμένα στοιχεία γύρω από τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες, που πήραν το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς, μακριά από την πατρίδα τους, αφού το ντόπιο και ξένο κατεστημένο τούς τη στέρησε. Φυσικά, δε θα επιχειρήσουμε να γράψουμε την ιστορία αυτής της προσφυγιάς. Αυτή είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας και αναμφίβολα χρήζει ιδιαίτερης έρευνας και μελέτης. Απλά, θα περιοριστούμε να παρουσιάσουμε την πρώτη εικόνα γύρω από το θέμα, βασισμένοι στα επίσημα στοιχεία που είχε συγκεντρώσει το ΚΚΕ αμέσως μετά τον Εμφύλιο.

Πηγή μας για την άντλησή τους είναι η εισήγηση που έκανε ο Β. Μπαρτζιώτας στην 3η Συνδιάσκεψη του Κόμματος (10 - 14/10/1950. Βλέπε: "III Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, εισηγήσεις, λόγοι, αποφάσεις - Μόνο για εσωκομματική χρήση - Εισήγηση Β. Μπαρτζιώτα: Η κατάσταση και τα προβλήματα των πολιτικών προσφύγων στις Λαϊκές Δημοκρατίες", σελ. 263 - 311). Φυσικά, δεν πρόκειται για στοιχεία που δίνουν την πλήρη, τελική και ολοκληρωμένη εικόνα της πολιτικής προσφυγιάς. Πρόκειται για στοιχεία που βρίσκονταν σε εξέλιξη αφού τροποποιούνταν καθημερινά. Εντούτοις είναι στοιχεία αξιοποιήσιμα γιατί φανερώνουν και το μέγεθος της πολιτικής προσφυγιάς και την κατάσταση που συνάντησαν οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες στις χώρες υποδοχής τους. Τα στοιχεία αυτά καταγράφουν την εικόνα που υπήρχε στο διάστημα που πραγματοποιήθηκε η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ. Αναφέρονται στους πολιτικούς πρόσφυγες, που βρίσκονταν σε όλες τις Λαϊκές Δημοκρατίες και την ΕΣΣΔ, πλην της Γιουγκοσλαβίας, που προφανώς η καταγραφή δεν ήταν δυνατή λόγω μη ύπαρξης σχέσεων μεταξύ των δύο κομμάτων και της αδυναμίας του ΚΚΕ να έχει σαφή, δική του, εμπεριστατωμένη γνώση και γνώμη. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία για την Αλβανία γιατί εκεί δεν έμειναν πολιτικοί πρόσφυγες και παιδιά, ώστε να μη δοθεί το πρόσχημα στην ελληνική αντίδραση και τους Αμερικανούς για επιθετικές ενέργειες εναντίον της.

Χώρες υποδοχής - οργανώσεις προσφύγων

Οσον αφορά στα παιδιά, οι Λαϊκές Δημοκρατίες και η ΕΣΣΔ, σε συνεργασία με τις οργανώσεις των προσφύγων και το ΚΚΕ, έλαβαν ειδική μέριμνα για την υγιεινή διαβίωσή τους, την εξασφάλιση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τροφής, διαμονής, ένδυσης αλλά και μόρφωσης. Οπως προαναφέραμε, για τη βοήθεια στα παιδιά είχε δημιουργηθεί ειδική οργάνωση, η ΕΒΟΠ, με επικεφαλής τον καθηγητή Π. Κόκκαλη, την συγγραφέα Ελλη Αλεξίου, τους δασκάλους παιδαγωγούς όπως ο Α. Δούπης, ο Θ. Μητσόπουλος κ.ά. Ας δούμε όμως συνολικά τα στοιχεία για τους πολιτικούς πρόσφυγες και τα παιδιά, όπως παρουσιάστηκαν στην III Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, από τους παρακάτω πίνακες που κατατέθηκαν εκεί. Οι μικρές αποκλίσεις των αριθμών από πίνακα σε πίνακα δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα. Υποθέτουμε ότι μπορεί να οφείλονται είτε σε ατελή καταγραφή των στοιχείων, είτε στο γεγονός ότι μάλλον η συλλογή των στοιχείων - που περιλαμβάνονται σε κάθε πίνακα - έγινε σε διαφορετικούς χρόνους κι από διαφορετικά όργανα, οπότε λόγω της ρευστότητας της κατάστασης η τροποποίησή τους, συν τω χρόνω, ήταν φυσιολογική, είτε σε λάθη κατά την καταγραφή, που πέρασαν στο εισηγητικό κείμενο του Β. Μπαρτζιώτα προς τη Συνδιάσκεψη χωρίς να προσεχτούν και να διορθωθούν. Από μέρους μας παραθέτοντας τους πίνακες των στοιχείων που ο Β. Μπαρτζιώτας κατέθεσε στην 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, θα σημειώνουμε και τις αποκλίσεις που παρουσιάζουν μεταξύ τους για διευκόλυνση του αναγνώστη.

Πρώτη Σημείωση "Ρ":

Οπως αναφέρεται στην εισήγηση του Β. Μπαρτζιώτα στην 3η Συνδιάσκεψη, κατά το διάστημα των εργασιών της, τα στοιχεία για την Πολωνία είχαν αλλάξει, αφού πολιτικοί πρόσφυγες που είχαν απογραφεί στους μη επαγγελματικά αποκαταστημένους, είχαν πιάσει δουλιά.

Πηγή: Ειδικό αφιέρωμα του Ριζοσπάστη