Τα γεγονότα πριν το Δεκέμβρη,
η δεύτερη πράξη του δράματος

Στις 24 Απρίλη του 1944, ανατίθεται από τους Αγγλους και το βασιλιά Γεώργιο Β' εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Γεώργιο Παπανδρέου. Το Μάη φτάνει στο Κάιρο (έδρα της ελληνικής κυβέρνησης) αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ή Κυβέρνηση του Βουνού), ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση που της είχε απευθυνθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, του Σοφοκλή Βενιζέλου. Στην ίδια συνδιάσκεψη προσκλήθηκαν να πάρουν μέρος ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ, καθώς και τα αστικά πολιτικά κόμματα.

Λίγο πριν την άφιξη της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας στο Κάιρο, είχε ολοκληρωθεί η διάλυση των ελληνικών αντιφασιστικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, από τους Αγγλους και την κυβέρνηση του Καϊρου. (Σημειώνουμε ότι πρόκειται για την ένοπλη καταστολή της εξέγερσης των αντιφασιστικών ενόπλων δυνάμεων - και την πρόκληση εναντίον τους - που ζητούσαν εκκαθάριση του στρατού από τα φασιστικά στοιχεία που βρίσκονταν στην ηγεσία του).

Δυστυχώς, η απάντηση της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας σε αυτές τις ενέργειες δεν ήταν η δέουσα: Εκφράστηκε με την αποστολή τηλεγραφήματος προς τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, το οποίο, θα τολμούσαμε να πούμε, ότι είχε μάλλον θαυμαστικό και παρακλητικό χαρακτήρα. Το τηλεγράφημα υπογραφόταν από τον Αλ. Σβώλο, που εκπροσωπούσε την ΠΕΕΑ, τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, που εκπροσωπούσε το ΕΑΜ και τον Πέτρο Ρούσο, που ήταν ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ στη Συνδιάσκεψη.

Η κακή αρχή είχε ακόμα χειρότερη συνέχεια: Ενώ, από την ηγεσία της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, υπήρχαν σαφείς οδηγίες προς την αντιπροσωπεία, αυτές παραβιάστηκαν. Οι οδηγίες αυτές ήταν οι εξής:

Αρχικά πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι το πρώτο λάθος ήταν η απόφαση να σταλεί αντιπροσωπεία των ΕΑΜικών δυνάμεων στο Λίβανο. Και βεβαίως, ήταν λάθος να επιδιώκεται ενότητα με τις συγκεκριμένες αστικές δυνάμεις και με τους Εγγλέζους, τη στιγμή που η λαϊκή ενότητα είχε πραγματοποιηθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό και ο συσχετισμός των δυνάμεων είχε γείρει συντριπτικά υπέρ του ΕΑΜ.

Ωστόσο, η αντιπροσωπεία παραβίασε ακόμα και αυτές τις οδηγίες. Με τη συμφωνία που υπέγραψε (τη γνωστή ως Συμφωνία ή Συμβόλαιο του Λιβάνου) επιβεβαίωσε το ρυθμιστικό ρόλο του Βρετανικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, δέχτηκε να συμμετάσχουν οι ΕΑΜικοί υπουργοί στην κυβέρνηση, ως μειοψηφία και, τέλος, καταδίκασε την αντιφασιστική πάλη των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.

Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ καταδίκασε τις υποχωρήσεις που έγιναν από την αντιπροσωπεία ως απαράδεκτες. Το ίδιο έκανε και το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ, που συνεδρίαζε στις Κορυσχάδες. Αλλά και πολλές κομματικές - και ΕΑΜικές - οργανώσεις καταδίκασαν το περιεχόμενο της Συμφωνίας. Ωστόσο, η ΚΕ του ΚΚΕ, που συνήλθε τον Αύγουστο του 1944, επικύρωσε τη Συμφωνία , με το σκεπτικό ότι η συμμετοχή στην κυβέρνηση Παπανδρέου θα βοηθούσε στην ακύρωση των ενεργειών πολλών φιλοφασιστικών στοιχείων...

Η δεύτερη πράξη του δράματος, παίχτηκε το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, στην Καζέρτα της Ιταλίας, στις διαπραγματεύσεις που έγιναν μεταξύ του Στρατηγείου των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μεσογείου, της αγγλικής κυβέρνησης, της ελληνικής κυβέρνησης, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ.

Η συμφωνία της Καζέρτας υπογράφτηκε στις 26 Σεπτέμβρη του 1944 και περιείχε, μεταξύ άλλων, και τους εξής όρους:

"1) Ολαι αι ανταρτικαί δυνάμεις αι δρώσαι εν Ελλάδι τίθενται υπό τας διαταγάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος.
2) Η Ελληνική Κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας υπό τας διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπι, όστις ωνομάσθη υπό του Ανωτάτου Αρχιστρατήγου Στρατηγός Διοικών τας Δυνάμεις εν Ελλάδι.
3) Συμφώνως προς προκήρυξιν εκδοθείσαν παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως, οι αρχηγοί των Ελλήνων ανταρτών θα απαγορεύσουν πάσαν απόπειραν των υπ' αυτών μονάδων να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα χαρακτηριστή ως έγκλημα και θα τιμωρηθή αναλόγως.
4) Οσον αφορά τας Αθήνας, ουδεμία ενέργεια θα αναληφθεί, εκτός από τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπι, Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις (...)".

Η ΚΟΑ του ΚΚΕ κατάγγειλε ως προβοκατόρικη την αναγγελία της υπογραφής της Συμφωνίας της Καζέρτας . Ωστόσο, μετά την ενημέρωσή της από το κλιμάκιο της ΚΕ του ΚΚΕ, πειθάρχησε και την αποδέχτηκε.

Πηγή: Ριζοσπάστης 30 Νοέμβρη 1997