21/4/1944: Η μάχη στην Καισαριανή.

Στην Καισαριανή ο ΕΛΑΣ δίνει σκληρές μάχες ενάντια στη συνδυασμένη επίθεση 1.000 γερμανοτσολιάδων, χαφιέδων της Ειδικής Ασφάλειας και ανδρών της Γκεστάπο.
Το γεγονός μας περιγράφει ο Ορέστης Μακρής (Γιάννης), ο οποίος το έζησε πολεμώντας ο ίδιος, μέσα από ένα απόσπασμα του βιβλίου του «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας» Έκδοση Σύγχρονη Εποχή

20.4.44. Πέμπτη βράδυ. Ο καπετάνιος του συντάγματος Λάμπρος φέρνει την πληροφορία, ότι τα ξημερώματα της επόμενης θα εξαπολυθεί γενική επίθεση ενάντια στις ανατολικές συνοικίες, από του Ζωγράφου μέχρι και την Καλλιθέα - Νέα Σμύρνη, θα διαθέσουν όλες τις δυνάμεις των γερμανοτσολιάδων, μπουραντάδων. Ειδικής Ασφάλειας και ορισμένες μικρές μονάδες γερμανών των ΕΣ-ΕΣ. Επικεφαλής θα είναι ο συνταγματάρχης Πλυτζανόπουλος και για την Καισαριανή ειδικά, ένας αντισυνταγματάρχης πεζικού.
Κύριος σκοπός τους η κύκλωση και εξόντωση του ΕΛΑΣ Καισαριανής. Δευτερεύων σκοπός η τρομοκράτηση όλων των ανατολικών συνοικιών, που είχαν αρχίσει να δίνουν μάχες για την προστασία τους και η απασχόλησή τους για να μην μπορούν να έρθουν σε βοήθεια της Καισαριανής.
Στη συνέχεια ο Λάμπρος μας δίνει διαταγή γενικής κινητοποίησης μέσα στη νύχτα.
Και οι τρεις λόχοι μας παίρνουν τις θέσεις τους σύμφωνα με το προκαθορισμένο σχέδιο άμυνας. Παράλληλα κινητοποιούνται όλες οι πολιτικές οργανώσεις μας και προετοιμάζουν με τα χωνιά το λαό για την αυριανή νέα δοκιμασία της Καισαριανής. Δεν πρόλαβαν να πάρουν ανάσα και να πάλι στο πόδι!
Το ίδιο γίνεται και στην περιοχή του 11ου τάγματος (Γούβα – Παγκράτι - Βύρωνα - Νέα Ελβετία). Ολόκληρη η Ιη ταξιαρχία βρίσκεται σε συναγερμό για την αυριανή μάχη. Τα χωνιά ξεσηκώνουν τη μισή Αθήνα. Ο λαός συγκεντρώνεται σε μεγάλες ομάδες, συζητάει και είναι αποφασισμένος να αμυνθεί, να βοηθήσει τον ΕΛΑΣ.
Λυτή τη φορά ο Πλυτζανόπουλος μας «αιφνιδίασε». Δε χτύπησε τα ξημερώματα. Άφησε να χαλαρώσει η επαγρύπνηση και ξεκίνησε το μεσημέρι όταν πλέον εμείς είχαμε πιστέψει πως είχε αναβληθεί η «επιχείρησή τους», μια και όλο το πρωί γινόταν παρέλαση των γερμανών στον Άγνωστο Στρατιώτη για τα γενέθλια του Χίτλερ.
Ο «αιφνιδιασμός» αυτός τους βγήκε σε κακό. Πίστεψαν πως μέχρι το απόγευμα θάχανε ξεμπερδέψει με την Καισαριανή. Κι όμως ο ΕΛΑΣ και ο λαός της άντεξαν μέχρι το σούρουπο, κι αναγκάστηκε ο εχθρός να αποχωρήσει, χωρίς να πραγματοποιήσει και πάλι το σκοπό του. Αντίθετα αυτή τη φορά ματώθηκε για καλά...

21.4.44, Παρασκευή μεσημέρι. Είχαμε φάει τη φασολάδα μας στου Κιορπέ τον καφενέ και πίναμε το ρεβυθοκαφεδάκι μας. Έρχεται τρέχοντας ένας νεαρός ελασίτης απ’ το προωθημένο φυλάκιο του άλσους Κουπονίων και αναφέρει: «Είδαμε ύποπτες κινήσεις στα υψώματα του Υμηττού. Δε διακρίνουμε καλά, αλλά φαίνονται σαν νάναι γερμανοτσολιάδες».
Στέλνουμε αμέσως δυο φτεροπόδαρο αετόπουλα ν’ ανέβουν στον Αράπη (Αλεποβούνι) και νάρθουν να πουν τί βλέπουν. Σε 20 λεπτά ήταν πίσω.
Πραγματικά πολλοί τσολιάδες κινούνταν πάνω στα υψώματα, στις υπώρειες του Υμηττού, τόσο της Καισαριανής όσο και της Νέας Ελβετίας, προς Ζωοδόχο Πηγή.
Ειδοποιούνται αμέσως και οι τρεις λόχοι μας, ότι ο εχθρός άρχισε την επίθεσή του και να είναι έτοιμοι για μάχη.
Στη μία ακριβώς, το πρώτο αυτοκίνητο με γερμανοτσολιάδες ανεβαίνει από την οδό Παπαδιαμαντοπούλου στα Ιλίσια, προς τη λεωφόρο Ζωγράφου.
Μια ομάδα του 3ου λόχου (Ζωγράφου), με επικεφαλής τον καπετάνιο του λόχου Βασάλο, τον Καραβίδα και τον Μαραμπότα τους χτυπάει με αυτόματα αιφνιδιαστικά. Ο εχθρός έχει τις πρώτες απώλειες σε τραυματίες.
Το αυτοκίνητο κάνει στροφή και γυρίζει «κακήν – κακώς» στην πλατεία των Ιλισίων, όπου είχαν κρεμάσει τους 5 αγωνιστές.
Εκεί βρίσκονταν άλλα 5 αυτοκίνητα φορτηγά με τσολιάδες. Κατεβαίνουν, αναπτύσσονται, και αρχίζουν επίθεση από τη Λεωφόρο Ζωγράφου, με κατεύθυνση τον Άγιο Γεράσιμο - άλσος Συγγρού - Κουπόνια. Δεν προχωρούν γρήγορα. Αντίθετα μπαίνουν σε σπίτια, δέρνουν τις γυναίκες, κάνουν συλλήψεις και σιγά – σιγά προωθούνται από δρόμο σε δρόμο προς το άλσος. Αφήνουν λίγες δυνάμεις στην κεντρική λεωφόρο Ζωγράφου, για ν’ αντιμετωπίζουν τα αιφνιδιαστικά χτυπήματα των ομάδων μας. του 3ου λόχου (Ζωγράφου), που κινούνταν στα νώτα τους απ’ το βορεινό τμήμα της συνοικίας και το χτήμα Ζωγράφου.
Φοβούνται και τα χωνιά, που ξεσηκώνουν τον κόσμο από παντού. Οι ομάδες μας καθυστερούν την προώθηση των ταγματαλητών. Τους αναγκάζουν να ψάχνουν ένα - ένα τα σπίτια, μήπως βρίσκονται κρυμμένοι ελασίτες.
Τελικά έφτασαν αναπτυγμένοι στην παρυφή του άλσους, απέναντι απ’ τη ρεματιά της Καισαριανής, γύρω στις 4 το απόγευμα.
Τώρα τους παρενοχλεί και το προωθημένο, στο κέντρο του άλσους φυλάκιό μας του 2ου λόχου (Άνω Καισαριανής) που αποτελείται από 4 ελασίτες με ένα αυτόματο και 3 αραβίδες. Έχουν πάρει διαταγή να υποχωρήσουν προς τις παράγκες, μόνο αν αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της κύκλωσης. Δεν πιέζονται, παραμένουν στις θέσεις τους και σημαδεύουν κάθε τόσο τους τσολιάδες που σηκώνουν κεφάλι.
Ο 2ος λόχος της Άνω Καισαριανής, έχει καταλάβει τις θέσεις του, προς τη ρεματιά της Καισαριανής, έτοιμος ν’ αντιμετωπίσει τον εχθρό, που κατέχει τα Κουπόνια και τα πρώτα υψώματα του Υμηττού. Περιμένουν, αλλά επίθεση των γερμανοτσολιάδων δεν εκδηλώνεται. Οι εχθροί περιμένουν κι αυτοί. Είναι σίγουροι, πως θα υποχωρήσουμε τελικά προς την «αγκαλιά τους».

Στις 1 και 30' ακριβώς, 10 αυτοκίνητα με μπουραντάδες σταματούν στη Λεωφόρο Υμηττού, αμέσως μετά την πλατεία Παγκρατίου και αναπτύσσονται με κατεύθυνση το Βύρωνα - Ανάληψη - Ζωοδόχο Πηγή - Νέα Ελβετία.
Την ίδια στιγμή οι τσολιάδες απ' τα υψώματα του Υμηττού επιτίθενται και καταλαμβάνουν το ύψωμα «Νεράιδα».
Οι μπουραντάδες προσπαθούν να στραφούν προς το Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Στις 1 και 35 άλλα 14 φορτηγά αυτοκίνητα με τσολιάδες και 8 επιβατικά με γερμανούς των ΕΣ-ΕΣ, προχωρούν απ’ τη λεωφόρο Υμηττού πιο πέρα. προς τον Άγιο Νικόλα της Κάτω Καισαριανής κι αρχίζουν να αναπτύσσονται προς την κεντρική λεωφόρο της Καισαριανής.
Έτσι αρχίζει η μάχη σύγχρονα και με τα δυο τάγματα του ΕΛΑΣ. α) με το ΙΙο τάγμα (της Γούβας - Βύρωνα - Νέας Ελβετίας - Παγκράτι - Υμηττού), με 50 περίπου μαχητές. Επικεφαλής του είναι ο Λευτέρης (Γιάννης Κυριακίδης). Τυπικά έχει το βαθμό του Β’ καπετάνιου του τάγματος στην ουσία όμως εκτελεί χρέη Α' καπετάνιου. Κι αυτό το τάγμα είναι χωρίς στρατιωτικό διοικητή.
Γνωρίζοντας την αξία του Λευτέρη, ήμουν απόλυτα ήσυχος απ' την πλευρά του Σκοπευτηρίου. Αυτό το παλικάρι του ΕΛΑΣ έπρεπε να σπουδάσει σε ανώτερες σχολές πολέμου, κι όχι που έγινε καθηγητής μαθηματικών και β) με το ΙΙΙο τάγμα της Καισαριανής με 60 μαχητές. Επικεφαλής του ο καπετάνιος του τάγματος Γιάννης (Ορέστης Μακρής).
Το Ι1ο τάγμα με ισχυρά χτυπήματα καθηλώνει τους μπουραντάδες και τους Παπαγιώργηδες και δεν τους επιτρέπει να στραφούν προς το Σκοπευτήριο.
Περιορίζει τη δράση τους στο να μπαίνουν στα σπίτια, να δέρνουν και να τραυματίζουν άνδρες και γυναίκες στα τμήματα της Γούβας και του Βύρωνα που έχουν καταλάβει με τις δυνάμεις τους. Οι ελασίτες του ΙΙου τάγματος, χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, δεν τους αφήνουν ούτε στιγμή ήσυχους. Χτυπούν ξαφνικά τους μπουραντάδες, μετακινούνται και τους ξαναχτυπούν από άλλη θέση. Οι εχθροί έχουν πελαγώσει, δεν ξέρουν πού να επιτεθούν, από παντού δέχονται ριπές. Τα νοσοκομειακά τους μεταφέρουν διαρκώς τραυματίες προς την Αθήνα. Ο ξεσηκωμένος λαός των συνοικιών και τα χωνιά τους μπερδεύουν ακόμη πιο πολύ.
Φοβούνται να προχωρήσουν έστω και ένα βήμα. Αλλά και οι τσολιάδες που έχουν καταλάβει το ύψωμα Νεράιδα δεν καλοπερνούν*. Δυο ομάδες του ΙΙου τάγματος τους έχουν κι αυτούς καθηλώσει. Τελικά μέχρι που ήρθε το σούρουπο και πήραν διαταγή να αποχωρήσουν, δεν κατάφεραν να φτάσουν στο Σκοπευτήριο για να πλαγιοβάλλουν την Καισαριανή. Το μόνο κατόρθωμά τους ήταν η τρομοκράτηση του πλήθους, που γιόρταζε τη Ζωοδόχο Πηγή.

Και τώρα η κύρια μάχη μέσα στην Καισαριανή.

Στις 1 και 35' κατεβαίνουν απ’ τα αυτοκίνητά τους, περίπου 250 γερμανοτσολιάδες και 30 γερμανοί ΕΣ-ΕΣ, που μένουν πίσω απ' τους τσολιάδες.
Αναπτύσσονται ρίχνοντας πυκνά πυρά και προχωρούν προς την κεντρική λεωφόρο της Καισαριανής και την οδό Φορμίωνος (παράλληλα προς την πλευρά του Βύρωνα). Τότε δέχονται τα πρώτα πυρά των αυτομάτων και των αραβίδων απ’ τις ομάδες του 1ου λόχου (Κάτω Καισαριανή), δηλαδή απ’ τον Άγιο Νικόλα κι από την ομάδα κάλυψης των πλευρών του λόχου, που βρίσκεται στην οδό Φορμίωνος και Κόνωνος, πιο κάτω από το Σκοπευτήριο.
Τα χτυπήματά μας είναι αιφνιδιαστικά, ξαπλώνουν κιόλας 15 εχθρούς, προκαλούν σύγχυση κι οι τσολιάδες από το φόβο τους μαζεύονται σε πυκνές ομάδες.
Δείχνουν σημεία πανικού. Όμως οι Γερμανοί βρίσκονται ακριβώς από πίσω τους γι’ αυτό το σκοπό. Με τα αυτόματά τους είναι έτοιμοι να σκοτώσουν τους τσολιάδες που θα αποπειραθούν να το σκάσουν. Δυο ομάδες του 1ου λόχου (Κάτω Καισαριανή), πιάνουν τις γωνίες της κεντρικής λεωφόρου, στο ύψος της πλατείας (Παναγίτσα) κι εμποδίζουν τον εχθρό να προχωρήσει προς τα εκεί.
Οι τσολιάδες επιμένουν, με πυκνά πυρά κάλυψης, προχωρούν αργά στην κεντρική λεωφόρο και στην οδό Φορμίωνος - Δαμάρεως προς τις παραλλήλους οδούς Κύρκου και Τσουρουκτόγλου και από τα αριστερά της λεωφόρου, οδό Αλεξανδρουπόλεως. Με άλλα λόγια προχωρούν προς την πλατεία, ελέγχοντας τέσσερις δρόμους συνολικά. Η προσπάθεια τους δεν είναι και τόσο εύκολη. Τρεις ομάδες του 1ου λόχου, τους χτυπούν από τα πλάγια, μέσα από τα 4 στενά που ελέγχουν ακόμη μέχρι τη ρεματιά της Καισαριανής. Από παράγκα σε παράγκα κινούνται σαν δαίμονες, χτυπούν και κρύβονται, αλλάζουν θέσεις συνεχώς. Οι άλλες δυο ομάδες αποκρούουν τους τσολιάδες, που προχωρούν προς την πλατεία.
Δυο διμοιρίες του εχθρού αποφασίζουν να προωθηθούν καθέτως της κεντρικής λεωφόρου, προς την κατεύθυνση της ρεματιάς, προς το άλσος Κουπονίων, για να διασπάσουν τις γραμμές μας. Οι τρεις ομάδες μας βρίσκονται σε δύσκολη θέση. δεν έχουν πλέον περιθώρια ελιγμών. Μένουν στις θέσεις τους και περιμένουν τους ταγματαλήτες να πλησιάσουν, έτοιμοι όλοι τους για τη μεγάλη θυσία στην υπόθεση της Λευτεριάς. Θα πουλήσουν πολύ ακριβά τη ζωή τους.
Η πρώτη ομάδα κυκλώνεται και αμύνεται, μέχρι που τελείωσαν όλες οι σφαίρες τους. Επικεφαλής είναι ο γραμματέας της ΚΟΒ Καισαριανής Βασίλης και τρεις ακόμη μαχητές. Ύστερα από μια ώρα μάχης, πιάνονται αιχμάλωτοι. Εκτελέστηκαν, ύστερα από φοβερά βασανιστήρια, σε λίγες μέρες στο Γουδί, εκτός απ’ τον «Παναγιώταρο» που έγινε χαφιές και μασκοφόρος. Τον τιμώρησε ο ΕΛΑΣ αργότερα στην απελευθέρωση.
Η άλλη διμοιρία των τσολιάδων προωθείται από τύχη ανάμεσα στις δυο ομάδες του 1ου λόχου. Μόλις προχώρησαν και έφτασαν πλέον σχεδόν στη ρεματιά, πολύ κοντά στο σταθμό διοίκησης του τάγματος, δίνει το σύνθημα ο καπετάνιος του 1ου λόχου Ορέστης (Γ. Σταθάτος) επικεφαλής της μιας ομάδας κι ακολουθεί η άλλη ομάδα με επικεφαλής τον Μ. Μακρίδη και τον Ν. Τζανετή και εξαπολύουν από τα νώτα της διμοιρίας των τσολιάδων πυκνά διασταυρούμενα πυρά. Οι τσολιάδες υποχωρούν πανικόβλητοι, εγκαταλείπουν 10 νεκρούς και τον επικεφαλής ανθυπολοχαγό και φτάνουν στην κεντρική λεωφόρο. Οι μαχητές μας παίρνουν τις αραβίδες των νεκρών, τρία πιστόλια και όσες σφαίρες είχαν. Τα χωνιά χαλάνε τον κόσμο, δίνουν κουράγιο στους ελασίτες. Ο λαός της Καισαριανής δε φοβάται, είναι πίσω από τους ελασίτες και διαδηλώνει με ουρανομήκεις φωνές και κατάρες, εναντία στους δολοφόνους του λαού της συνοικίας. Την ίδια στιγμή σχηματίζεται καινούργια ομάδα με τα όπλα που τους πήραμε και μπαίνει κι αυτή στη μάχη. Υποχωρεί και η άλλη διμοιρία των τσολιάδων, παίρνοντας μαζί τους 4 συντρόφους μας αιχμάλωτους. Έχασαν κι αυτοί 3 νεκρούς και μερικούς τραυματίες.
Τελικά παραιτούνται από τις κάθετες προς τη λεωφόρο επιθέσεις τους και εντείνουν όλη τους την προσπάθεια και μ' όλες τους τις δυνάμεις, να φτάσουν στην κεντρική πλατεία. Το κατορθώνουν στις 5 το απόγευμα.
Πιάνουν όλη την πλατεία και ψάχνουν τα γύρω σπίτια, δέρνοντας τις γυναίκες που βρίσκουν μέσα. Συγκεντρώνουν σχεδόν όλες τους τις δυνάμεις εκεί.
Επικεφαλής τους είναι αντισυνταγματάρχης. Δίνει συνεχώς διαταγές προς όλες τις κατευθύνσεις. Φαίνεται καθαρά η πρόθεσή τους. Ετοιμάζονται να εξαπολύσουν «ακτινωτά», προς όλες τις κατευθύνσεις της Καισαριανής, επίθεση για να μας «σπρώξουν» έξω από τις παράγκες προς τις δυνάμεις τους, που έχουν κυκλώσει την Καισαριανή από παντού και μας περιμένουν.
Η στιγμή είναι κρίσιμη. Πρέπει να εκμεταλλευτούμε την αδράνεια των εξωτερικών δυνάμεων του εχθρού. Ξέρουμε πια, πως μόλις βγούμε από τη συνοικία κι απομονωθούμε από το λαό, είμαστε χαμένοι.
Αυτή τη στιγμή και πριν ολοκληρώσουν οι γερμανοτσολιάδες την προετοιμασία τους, παίρνει πρωτοβουλία η διοίκηση του τάγματος και αποσύρει ολόκληρο το 2ο λόχο της Άνω Καισαριανής, που μέχρι εκείνη τη στιγμή παρέμενε σε αδράνεια, φυλάγοντας τα σύνορα της συνοικίας, στη ρεματιά και προς τον Υμηττό. Οι τρεις ομάδες με επικεφαλής τον καπετάνιο του λόχου Λεωνίδα Σιδέρη, το λοχαγό της Πολιτοφυλακής Γ. Κολλημένο και τον Θοδωράκη Κουλίτσα και άλλες δυο ομάδες με επικεφαλής τον καπετάνιο του τάγματος Γιάννη (Ορέστη Μακρή), με ένα οπλοπολυβόλο, αυτόματα. αραβίδες και χειροβομβίδες πιάνουν όλους τους δρόμους που οδηγούν στην πλατεία και με σύνθημα την πρώτη ριπή του οπλοπολυβόλου, εξαπολύουν ένα δυνατό «μπαράζ» συνεχές από πυρά, προς την πλατεία και την κεντρική λεωφόρο, ενάντια στα μπουλούκια των τσολιάδων. Οι απώλειες τους είναι πολύ βαριές. Τραυματίζεται θανάσιμα και ο αρχηγός τους αντισυνταγματάρχης, που προσπαθούσε να εμψυχώσει τους τσολιάδες, όρθιος στη μέση της πλατείας. Ο εχθρός δεν περίμενε αυτό το καινούργιο δυνατό χτύπημα Αμύνεται απεγνωσμένα και ενώ είχε πρόθεση να εξαπολύσει επίθεση, υποχρεώνεται να μείνει καλυμμένος στην πλατεία και στη λεωφόρο μέχρι το ύψος του σχολείου.
Οι δυο ομάδες του Θοδωράκη Κουλίτσα και του Κολλημένου δίνουν σκληρή μάχη με τους τσολιάδες, γιατί είναι εκτεθειμένοι στα πυρά τους.
Καλύπτονται πίσω από γωνίες και κολώνες. Σ' αυτή τη σύγκρουση πέφτει «νεκρός» ο Θοδωράκης Κουλίτσας. Παρένθεση: Γράφω σε εισαγωγικά τη λέξη «νεκρός», γιατί ο Θοδωράκης ζει! Βρίσκεται στην Καισαριανή. Τραυματίστηκε βαριά. Τον πήραν οι γερμανοί. Λευτερώθηκε όταν έφυγαν οι χιτλερικοί.
Οι τσολιάδες αρχίζουν να μαζεύουν τους νεκρούς τους και τους τραυματίες και σιγά - σιγά συμπτύσσονται προς τη βάση εξόρμησής τους, στην Κάτω Καισαριανή (Άγιο Νικόλα). Ξεσπάει θύελλα ενθουσιασμού από το λαό της Καισαριανής.

Με τις φωνές, τα συνθήματα και τα χωνιά, επιτείνουν τη σύγχυση και τον πανικό στους γερμανοτσολιάδες.
Τα χωνιά ρίχνουν παραπλανητικά συνθήματα, δήθεν διαταγές όπως:
«Ο 4ος και ο 5ος λόχος να επιτεθούν αμέσως, να κόψουν την υποχώρηση των φασιστών», «Γενική έφοδος! ελασίτες προχωρείτε– προχωρείτε», «Θάνατος στους γερμανοτσολιάδες» και άλλα.
Όλες τώρα οι ομάδες του 1ου και 2ου λόχου χτυπούν τον εχθρό.
Αραιώνουν τα πυρά μας. Τα πυρομαχικά μας τελειώνουν. Που να ήξερε αυτή τη λεπτομέρεια ο Πλυτζανόπουλος. Σε δέκα λεπτά δε θα είχαμε να ρίξουμε ούτε μια σφαίρα. Η θέση μας ήταν πολύ δύσκολη. Από στιγμή σε στιγμή, αν επέμενε ο εχθρός, αντιμετωπίζαμε την πλήρη εξόντωσή μας. Το σούρουπο που ερχόταν, ήταν ο καλύτερός μας σύμμαχος. Μας έσωσε κι εμάς και το λαό της Καισαριανής απ’ τη σφαγή των γερμανοτσολιάδων. Όμως τη νύχτα τη φοβόταν αυτοί, «όπως ο διάολος το λιβάνι».
Μένουν ως το σούρουπο στη λεωφόρο Υμηττού και φεύγουν ντροπιασμένοι.

Απώλειες του ΕΛΑΣ:
1 αξιωματικός «νεκρός» (Ο Θοδωράκης Κουλίτσας).
3 μαχητές νεκροί.
4 αιχμάλωτοι (εκτελέστηκαν οι τρεις).
6 ελαφρά τραυματισμένοι.

Απώλειες γερμανοτσολιάδων - μπoυραντάδων:
24 νεκροί και 36 τραυματίες.
1 αντισυνταγματάρχης νεκρός.
1 ανθυπολοχαγός νεκρός.

Το Σάββατο 22.4.44 και την Κυριακή 23.4.44 ήρθαν πάλι ως τη λεωφόρο Υμηττού, αιφνιδιαστικά και τρομοκρατούσαν το λαό της Κάτω Καισαριανής και του Βύρωνα, με ξυλοδαρμούς και συλλήψεις αθώων πολιτών. Έφυγαν, αφού παρέμειναν περίπου 1 ώρα, φοβούμενοι επίθεση του ΕΛΑΣ.
Αυτές τις δυο μέρες το κύριο χτύπημά τους δεν ήταν η Καισαριανή, αλλά η Καλλιθέα, Νέα Σμύρνη, Κατσιπόδι. Οι δυνάμεις μας της Καισαριανής δεν απάντησαν με χτυπήματα, γιατί οι ελάχιστες σφαίρες που μας είχαν μείνει και τα πιστόλια, μάς χρειάζονταν πλέον για έσχατη άμυνα. Τα αυτόματα και οι αραβίδες είχαν μετατραπεί σε απλά ρόπαλα.
Χρειάστηκαν 20 μέρες για να εφοδιαστούμε ξανά με πυρομαχικά. Μας έστειλαν αργότερα (τον Ιούνιο) και 15 νέα αυτόματα που τα μάζεψε το Α' Σώμα απ’ τα άλλα συντάγματα, που δεν δέχονταν επιθέσεις εκείνη την εποχή.
Ευτυχώς, σ’ αυτό το διάστημα δεν έγινε καμιά επίθεση των τσολιάδων. Είχαμε καταφέρει να κρατήσουμε μυστική την πλήρη έλλειψη πυρομαχικών.
Παραθέτω πιο κάτω τη διασωθείσα επίσημη αναφορά της 1ης ταξιαρχίας προς το Α’ Σώμα Στρατού, υπ’ αρ. 32. που αναφέρεται στην πιο πάνω μάχη.

I Ταξιαρχία
Αριθ. 32
ΠΡΟΣ ΤΟ Α’ ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ
Την 21ην Απριλίου έ. έ. ημέραν Παρασκευήν και περί την 13ην ώραν, τα ελληνόφωνα μισθοφορικά τμήματα του κατακτητού εξαπέλυσαν νέαν τρομοκρατικήν επίθεση κατά του λαού της Καισαριανής. αφού δεν κατόρθωσαν στις προηγούμενες επιδρομές τους να καταβάλουν και γονατίσουν την αγωνιστική δύναμη του λαού για τη ζωή και τη λευτεριά του. Η επίθεση του εχθρού ήτο αιφνιδιαστική και καλά οργανωμένη. Έλαβον μέρος μεγάλες δυνάμεις γερμανοτσολιάδων περί τους 400, με επικεφαλής τούτων τον Πλυτζανόπουλο και σώματα χωροφυλακής, ασφαλείας και χαφιέδες (περί 200) με επικεφαλής τους μπουραντάδες και σία.
Προτού μπουν μέσα στην Καισαριανή περικύκλωσαν το συνοικισμό με σοβαρές δυνάμεις.
α) Έπιασαν επίκαιρα σημεία — διαβάσεις από Παγκράτι — Βύρωνα προς Καισαριανή.
Β) Προώθησαν τμήματά τους ανάμεσα στους συνοικισμούς Ζωγράφου — Ν. Ελβετία και κατέλαβαν υψώματα τέτοια, που είχαν υπό τον έλεγχό τους όλας τας παρόδους των συνοικιών τούτων.
γ) Κατέλαβαν το ύψωμα Νεράιδα που δεσπόζει των συνοικισμών Γούβας— Υμηττού.
δ) Άλλα τμήματα του εχθρού προωθήθηκαν προς Καισαριανήν από το άλσος των Κουπονίων.
Η έναρξις της επίθεσης έγινε από δυνάμεις που κατέφθασαν από τον κεντρικόν δρόμον της Καισαριανής με 15 φορτηγά αυτοκίνητα και 8 επιβατικά των Ε Σ -Ε Σ και που αμέσως άρχισαν να τρομοκρατούν τον πληθυσμό με πυροβολισμούς και με πιο βίαια και βάρβαρα μέσα. Επακολούθησαν ένοπλοι συγκρούσεις με τα τμήματά μας. που αμέσως συνεκροτήθησαν κατά μικρές ομάδες με συμμετοχήν του οργανωμένου στις εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις λαού της Καισαριανής.
Όλο το απόγευμα και μέχρι τις 17.30 σκληραί μάχαι διεξήγοντο μέσα στους δρόμους της Καισαριανής. Στο συνοικισμό Ζωγράφου μια μικρή ομάδα έβαλε με το οπλοπολυβόλο ένα αυτοκίνητο γεμάτο τσολιάδες και το εξηνάγκασε να γυρίσει πίσω.
Φονικές για τον εχθρό συγκρούσεις έλαβον χώρα στη Γούβα και κατά την κατάληψη από τον εχθρό του υψώματος Νεράιδα —Υμηττού και περιορισμένες στον Άγιο Ιωάννη.
Τον εχθρό τον αντιμετώπισαν όχι περισσότεροι από 60 ένοπλοι αγωνισταί μας. Οι ολιγάριθμοι όμως αυτοί υπερασπισταί του αγωνιζόμενου λαού της Αθήνας και ιδιαίτερα της Καισαριανής με την παλικαρίσια στάση τους, τον ηρωισμό, την αυτοθυσία τους και με την πίστη που έκαιγε στα στήθια τους για το δίκαιο αγώνα τους. αλλά και με την ενεργό συμμετοχή του πλείστου μέρους του λαού, έδωσαν γερά και φονικά χτυπήματα στον άνανδρο και βάρβαρο επιδρομέα.
Απώλειες εχθρού. Στην Καισαριανή περίπου 50 νεκροί και τραυματίαι μεταξύ των οποίων και δυο αξιωματικοί, των γερμανοτσολιάδων. Στη Γούβα άλλοι 10.
Απώλειες δικές μας. Ο διοικητής ενός λόχου Καισαριανής ανεβασμένος στο πόστο του λοχαγού από τη βάση. Έπεσε ηρωικά σαν λαϊκός ηγέτης φωνάζοντας «Ζήτω το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο του λαού μας. Φυλάξτε το οπλ/λο» και τρεις (3) ακόμη νεκροί, έξι (6) τραυματίες και πέντε (5) συλληφθέντες αφού έριξαν και την τελευταία σφαίρα που είχαν. Χάσαμε μόνο αυτόματα και μερικά πιστόλια που ήταν στα χέρια εκείνων που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.
Τους πήραμε όμως και εμείς μερικά μακρύκαννα και μερικά πιστόλια. Καθ’ όλην τη διάρκειαν των μαχών μαχηταί μας και αγωνισταί όλων των οργανώσεών μας καλούσαν μ’ όλα τα μέσα (τηλεβόες κλπ) τον λαό των γειτονικών συνοικιών (Δουργούτι, Νέο Κόσμου, Γούβας, Αγ. Γιάννη, Κατσιπόδι) σε μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.
Βανδαλισμοί των προδοτών. Οι γερμανοτσολιάδες δε σεβάστηκαν ούτε τα γυναικόπαιδα και το φιλήσυχο κόσμο, που ήταν συγκεντρωμένος στο πανηγύρι του ναού της Ζωοδόχου Πηγής (Ν. Ελβετία). Τον τρομοκράτησαν, τον διέλυσαν με το βιαιότερο τρόπο με πυροβολισμούς και χειροβομβίδες και έκαναν χρήση ακόμη και όλμων. Τραυμάτισαν πολλούς μεταξύ των οποίων και πολλά γυναικόπαιδα.
Έκαναν συλλήψεις. Μια γυναίκα που τους εμπόδισε να μπουν στο σπίτι της την εξετέλεσαν επί τόπου.
Την 17.30. οι συγκρούσεις προσωρινά διεκόπησαν. Η αντίδραση απέσυρε από το κέντρο της Καισαριανής τα τμήματά της. Την επομένην Σάββατον, αι συγκρούσεις επανελήφθησαν όχι όμως σε μεγάλη έκταση.
Την Κυριακή εξαπελύθη νέα και σε μεγαλύτερη έκταση η επίθεση των προδοτών, σε όλη σχεδόν την περιοχή της ταξιαρχίας (από Αμπελοκήπους - Ζωγράφου - Καισαριανή – Παγκράτι - Γούβα - Ν. Κόσμο μέχρι Καλλιθέας Χαροκόπου).
Έκθεση για τα γεγονότα του Σαββάτου και Κυριακής θα σας υποβάλουμε μόλις συγκεντρώσουμε στοιχεία.
Γενικά έχουμε να παρατηρήσουμε ότι το αγωνιστικό πνεύμα του λαού των συνοικιών μας είναι ανεπτυγμένο, που το κρατάν ψηλά τα γερά και φονικά χτυπήματα που δίνουμε στους εχθρούς μας. Αμφιβάλλουμε όμως αν θα κατορθώσουμε και στο μέλλον να δίνουμε μάχες με εχθρό εφοδιασμένο από τον κατακτητή με άφθονα πολεμικά μέσα, καθ’ ην στιγμήν τα ολιγάριθμα πυρομαχικά μας εξηντλήθησαν ολοσχερώς με τις τελευταίες μάχες και υπάρχει κίνδυνος αν δεν εφοδιαστούμε εγκαίρως με ελαφρόν οπλισμό και με ανάλογο αριθμό πυρομαχικών να μη διατηρηθεί το ηθικό όχι μόνο τον λαού, αλλά και των μαχητών μας στο υψηλό επίπεδο που βρίσκεται τώρα.

Πάτροκλος-Κοσμάς

Σημείωση: Δεν γνωρίζουμε τον ή τους φωτογράφους των εικόνων που δημοσιεύονται και δεν περιέχονται στο βιβλίο. Οι δυο εικόνες με τους μαχητές του ΕΛΑΣ έχουν παρθεί την ίδια στιγμή!