18/12/1942: Η μάχη του ΕΛΑΣ στο Μικρό Χωριό



"Ο Αρης κάνει πόλεμο μ' αντάρτες παληκάρια!"


Από το Σεπτέμβρη του 1942, οκτώ μήνες μετά την επίσημη ανακοίνωση για τη συγκρότηση του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού και τη δημιουργία της Κεντρικής Επιτροπής του, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός πέρασε σε εντονότερη δράση εναντίον των στρατευμάτων Κατοχής. Στη Ρικά, στο Κρίκελο, στο Γοργοπόταμο, στη σιδηροδρομική γέφυρα Αξιού, στο χωριό Χρύσω, στο Μεταλλείο Πηγής, στο Μικρό Χωριό δόθηκαν γερά χτυπήματα κατά των τυράννων.

Η σημαντικότερη μάχη αυτής της περιόδου (αν εξαιρέσουμε το μείζον γεγονός της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου) ήταν η μάχη του Μικρού Χωριού Ευρυτανίας, όπου, στις 18 Δεκέμβρη του 1942, τμήμα του ΕΛΑΣ του Αρχηγείου Ρούμελης, χτύπησε σε ενέδρα την εμπροσθοφυλακή ιταλικού συντάγματος, που είχε βγει από το Καρπενήσι για καταδίωξη των ανταρτών. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο διοικητής του ιταλικού συντάγματος. Και η μάχη, την οποία τραγούδησε η λαϊκή μούσα, έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα σε μια νευραλγική περιοχή της Κεντρικής Ελλάδας. Πολύ σύντομα, μετά τη μάχη του Μικρού Χωριού και τα άλλα χτυπήματα του ΕΛΑΣ που προηγήθηκαν, η ιταλική φρουρά υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την πόλη του Καρπενησίου.

Ετσι, ένα χρόνο μετά τη συγκρότηση της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ το τουφέκι του απελευθερωτικού στρατού βροντούσε σε ολόκληρη την Ελλάδα, σκορπούσε το φόβο και ανησυχία στους κατακτητές, αναπτέρωνε το φρόνημα και τις ελπίδες του λαού, που έστελνε τα παιδιά του να πυκνώσουν τις γραμμές του λαϊκού στρατού. Στις ορεινές περιοχές της χώρας ο ΕΛΑΣ δημιούργησε τις πρώτες ελεύθερες νησίδες και απάλλαξε τον πληθυσμό αυτών των περιοχών από το ζυγό του κατακτητή και των οργάνων του.
Ο στρατηγός Σαράφης αναφερόμενος σ' αυτή την περίοδο γράφει ότι «ο πληθυσμός όχι μονάχα ανέπνευσε, όχι μόνο ευγνωμονούσε τους αντάρτες, αλλά και άρχισε να τους βοηθάει με κάθε τρόπο». Η πείρα, που συγκέντρωσε από την ως τότε πολεμική του δράση ο ΕΛΑΣ, η ανάδειξη στελεχών, πρώην αξιωματικών ή και απλών μαχητών - αγωνιστών, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για το πέρασμα της ένοπλης δράσης σε καινούριο, ανώτερο επίπεδο.

Η Ιστορική Μάχη του Μικρού Χωριού

Ανδρούτσο,
στο Μικρό Χωριό έλαμψε της Γραβιάς το χάνι,
τον Άρη έχεις στο πλευρό, στ’ άλλο τον Μακρυγιάννη
Γ. Βαλέτας

Το πρωί της 18ης Δεκεμβρίου 1942 ένα μεγάλο τμήμα από ιταλικές δυνάμεις ανηφόριζε προς το Μικρό Χωριό. Λίγο πριν από την είσοδο του χωριού, η Αντίσταση, με αρχηγό τον Άρη Βελουχιώτη και τους καπετάνιους Λευτεριά, Νικηφόρο (Παρνασίδος), Λάμπρο, Μπελή, Νικηφόρο (Δομοκού), τούς ετοίμαζε γενναία υποδοχή. Αντιβούιξε ο τόπος από το τουφεκίδι, που κράτησε αρκετές ώρες. Αρκετοί Ιταλοί έπεσαν νεκροί ενώ από τους αντάρτες του Άρη σκοτώθηκε μόνο ένας, ο νεαρός αντάρτης Κλέαρχος (Κώστας Μπίρτσας).

Το τραγούδι του Άρη

Στον απόηχο της μάχης η Μικροχωρίτισα Ναυσικά Φλέγγα – Παπαδάκη έγραψε το θρυλικό «τραγούδι του καπετάν Άρη» που το τραγούδησε με τον κανταδόρο του χωριού Ναπολέοντα Πολύζο. Αργότερα το μελοποίησε ο μουσικός της Αντίστασης Αλέκος Ξένος:
Λαμποκοπούν χρυσά σπαθιά, πέφτουν τουφέκια ανάρια
ο Άρης κάνει πόλεμο μ’ αντάρτες παλικάρια!


Νέα Σύλληψη Ομήρων και Εκτελέσεις

Ευθύς μετά τη μάχη του Μικρού Χωριού οι Ιταλοί μπήκαν στο χωριό, συνέλαβαν δεκάδες άνδρες αλλά και μερικές γυναίκες από το Μεγάλο και το Μικρό Χωριό και τους έκλεισαν στο σπίτι του Σπύρου Δερματά. Μετά τους μετέφεραν στον Προυσό, για να τους ξαναφέρουν και πάλι στο Μικρό Χωριό. Την παραμονή τον Χριστουγέννων του 1942, ξεχώρισαν 13 άνδρες. Απ’ αυτούς πήραν τον ιερέα Δημ. Βαστάκη και τον ενωμοτάρχη Χαρ. Κατσίμπα και τους έκλεισαν μέσα στο σπίτι του γιατρού Ευ. Πιστιόλη, δίπλα στην πλατεία του χωριού και τους έκαψαν αφού προηγουμένως τους βασάνισαν κάτω από το μεγάλο πλάτανο της πλατείας του Χωριού.
Οι υπόλοιποι έντεκα οδηγήθηκαν λίγο έξω απ’ το χωριό στην τοποθεσία Πάνω Λόγγοβες, και υποχρεώθηκαν να σκάψουν οι ίδιοι τους τάφους, που θα δέχονταν σε λίγο τα άψυχα κορμιά τους. Από το Μικρό Χωριό ήταν ο Χρ. Φλέγγας, Πρόεδρος της Κοινότητας και ο παλαίμαχος πρόεδρος Νικ. Κυρίτσης. Από το Μεγάλο Χωριό ήταν οι: Αρχίατρος Χ. Μέρμηγκας, δάσκαλος Ι. Καρυοφύλλης, Κ. Αραπογιάννης, Δ. Δασκαλάκης, Δ. Ματζούτας, Ι. Μεσίρης, Θ. Οικονόμου, Β. Παλιούρας, Α. Σιταράς. Στάθηκαν όλοι όρθιοι, αλύγιστοι μπροστά στους εκτελεστές τους κι έπεσαν γενναία κάτω από τις ριπές των πολυβόλων την ώρα, που ο ανάμεσά τους δάσκαλος του Μεγάλου Χωριού, Ιωάννης Καρυοφύλλης, ύψωνε το χέρι του αναφωνώντας: «Ζήτω η Αιωνία Ελλάς!»
Οι Ιταλοί όμως δεν αρκέσθηκαν στις εκτελέσεις. Έφυγαν αφού πρώτα έβαλαν φωτιά σε πολλά σπίτια του χωριού. Μέσα σε ένα απ’ αυτά ήταν και μια ανήμπορη συγχωριανή, η Αθηνά Δερματά, που κάηκε ζωντανή.
Οι κάτοικοι, τρομοκρατημένοι, κρύβονταν στα γύρω βουνά και σε δυσπρόσιτες περιοχές. Μέσα στις κρυψώνες τους ριγούσαν από πόνο σαν έβλεπαν τις τεράστιες πύρινες φλόγες που ξεπετάγονται από τα νοικοκυριά τους, Ύστερα δειλά, δειλά κατηφόριζαν προς το πολύπαθο χωριό τους. Κατάπιναν με καρτερία την πίκρα τους και προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσα στα αποκαΐδια.
Μετά το 1943 το Χωριό έγινε στόχος των Γερμανών. Τον Αύγουστο του 1944 έκαψαν όσα σπίτια στέκονταν ακόμα όρθια και μαζί τους και το σχολείο του χωριού.

Το Τυπογραφείο Εθνικής Αντίστασης

Το Φθινόπωρο του 1943 οι Γερμανοί ξεκίνησαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο Καρπενήσι, όπου λειτουργούσε και το Τυπογραφείο της Αντίστασης. Το τυπογραφείο έπρεπε να κρυφτεί για να διαφυλαχτεί. Έτσι, το πιεστήριο μεταφέρεται και θάβεται στο κοντινό χωριό Γαύρος και το υπόλοιπο υλικό κρύβεται σε σπηλιές. Λίγες εβδομάδες αργότερα, αποφασίζεται η εγκατάσταση και λειτουργία του τυπογραφείου στο Μικρό Χωριό σε ένα μεγάλο ισόγειο μαγαζί. Στο προσωπικό του τυπογραφείου προστίθεται τώρα και ο νεολαίος του Μικρού Χωριού Δημήτρης Κρίκος.
Το τυπογραφείο δουλεύει μέρα και νύχτα. Προστίθενται και νέοι τυπογράφοι. Τυπώνονται πολλά έντυπα, όπως ο Κώδικας Αυτοδιοίκησης και Λαϊκής Δικαιοσύνης, οι εφημερίδες Ρούμελη και Ρουμελιώτισσα, ενώ γίνεται ανατύπωση της εφ. Ριζοσπάστης, και του εσωκομματικού Δελτίου του ΚΚΕ. Στο διάστημα που διεξάγονταν οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου της Π.Ε.Ε.Α τυπώνονταν το Δελτίο Πράξεων και Αποφάσεων της ΠΕΕΑ και διάφορα έντυπα των οργανώσεων. Ένας πραγματικός οργασμός δουλειάς που έμελλε να σταματήσει με τη νέα επιδρομή των Γερμανών τον Αύγουστο του 1944.
Κατά την τελευταία αυτή επέλασή τους, οι Γερμανοί έκαψαν όσα σπίτια του χωριού είχαν απομείνει όρθια. Ανάμεσά τους και το σπίτι, που στέγαζε το τυπογραφείο. Οι τυπογράφοι όμως πρόλαβαν να το μεταφέρουν και να το κρύψουν. Μετά από λίγο καιρό το τυπογραφείο μεταφέρεται στο Κρίκελο Ευρυτανίας.



Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.



© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved