Μνημείο – Μουσείο του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΔΣΕ στο Νεστόριο Καστοριάς.

«Αχ, αυτά τα χώματα ακόμα σκούζουν απ’ το αίμα…»

Το Μνημείο – Μουσείο, έχει πολλούς λόγους να είναι στο Νεστόριο.

Στο ανταρτοχώρι, που έβγαλε 600 αντάρτες στον ΕΛΑΣ, και εκατοντάδες επίσης στο ΔΣΕ. Μαζί με τα γύρω χωριά εκατοντάδες έδωσαν τη ζωή τους. Στο ΕΑΜ, στον ΕΛΑΣ, στο ΔΣΕ, στην παρανομία, στις φυλακές και εξορίες.

Αδιάψευστος μάρτυρας τα 500 ονόματα των νεκρών από την περιοχή που αναγράφονται στη μνημειακή πρόσοψη του μουσείου.

Αδιάψευστος μάρτυρας των ισχυρών αγωνιστικών δεσμών του Κόμματος με τους κατοίκους της Καστοριάς, της Φλώρινας, ακόμα και πριν από τον πόλεμο, είναι και οι μορφές των αγωνιστών, των πρωτοπόρων κομμουνιστών που θα συναντήσει κανείς στο μουσείο.

Από την Καστοριά ήταν ο Ανδρέας Τζίμας, βουλευτής του ΚΚΕ πριν τον πόλεμο, ένα από τα στελέχη που ανασυγκρότησαν το Κόμμα το καλοκαίρι 1941 αναλαμβάνοντας αρχικά Γραμματέας της ΚΟΑ και αργότερα πολιτικός υπεύθυνος του ΕΛΑΣ, γνωστός ως Σαμαρινιώτης.

Από τις Κάτω Κλείνες ήταν ο πρώτος γραμματέας του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ ο Απόστολος Τζανής, από τους πρωτεργάτες της αντίστασης ενάντια στην τριπλή κατοχή στη Μακεδονία, από τους ιδρυτές της απελευθερωτικής οργάνωσης “Ελευθερία” που το Σεπτέμβρη 1941 δολοφονήθηκε άγρια, μαζί με άλλα μέλη του Μακεδονικού Γραφείου μετά την εξέγερση της Δράμας..

Όπως και ο Λάζαρος Ζησιάδης από το γειτονικό Δενδροχώρι με ευρύτατη μόρφωση, μετανάστης, μέλος αρχικά του ΚΚ Καναδά και αργότερα του ΚΚΕ, ο οποίος δολοφονήθηκε άγρια στα Ίμερα Κοζάνης.

Υπήρξε τεράστια η συμβολή του λαού, αρκεί να αναλογιστεί κανείς το μέγεθος των διώξεων και του αναγκαστικού εκπατρισμού για χιλιάδες κατοίκους της περιοχής, καθώς μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, χωριά ολόκληρα ερήμωσαν ή και εξαφανίστηκαν από το χάρτη.

Το ηρωικό Δεντροχώρι, με πάνω από χίλιους κατοίκους πριν τον πόλεμο, το 1951 βρέθηκε να έχει μόλις 19 κατοίκους..

Η ιστορία της περιοχής και των ανθρώπων της, αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα για πολλά. Πάνω απ’ όλα, μαρτυρά τη βία του αστικού κράτους, την τιμωρητική στάση του απέναντι στους κατοίκους της περιοχής, με ακραία καταπιεστικά μέτρα, στην προσπάθειά του να θωρακίσει την εξουσία του κεφαλαίου.

Το Μνημείο – Μουσείο άνοιξε τις πύλες του τον Οκτώβρη του 2021 μετά από πολύχρονη κοπιαστική δουλειά των κομμουνιστών.

Το μεγάλο αυτό εγχείρημα, αντάξιο της προσφοράς του λαού της περιοχής στους αγώνες της περιόδου 1940 – 1949, έγινε πραγματικότητα χάρη στη δωρεά του οικοδομήματος από τον σύντροφο Χάρη Τουτούνη, στη μνήμη των αγωνιστών γονιών του, Μάρκου και Ελένης Τουτούνη. Η εθελοντική δουλειά δεκάδων μελών και φίλων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, η συμβολή των κατοίκων της περιοχής με εργασία και οικονομική στήριξη, καθώς και η υποστήριξη του δήμου Νεστορίου σε ό,τι χρειάστηκε, ήταν τα «υλικά» που το μετέτρεψαν σε ένα καλαίσθητο Μουσείο.

Στον εξωτερικό χώρο δεσπόζουν σε μεταλλικές επιφάνειες τα ονόματα των ανταρτών που πότισαν με το αίμα τους τα ιερά χώματα της περιοχής τόσο την περίοδο της ΕΑΜικής Αντίστασης ενάντια στην τριπλή φασιστική κατοχή των Ιταλών, των Γερμανών και των Βουλγάρων αλλά και έπειτα στην κορυφαία στον 20ο αιώνα στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ.

Τα ονόματα των ηρώων δεσπόζουν αναλλοίωτα λαμπερά και ανοξείδωτα. Ξεχωρίζουν ζωντανά κόντρα στον χρόνο που συμβολίζουν οι μεταλλικές πλάκες που οξειδώνονται σε μια σύνθεση που επιμελήθηκαν η αρχιτέκτονας του Μουσείου Δέσποινα Τσιρώνη και ο γλύπτης Αντώνης Μυρωδιάς και έκανε αριστοτεχνικά πράξη το εργαστήρι του Δήμου Βασίβαγλη, που έχει συμβάλει στην υλοποίηση και άλλων μνημείων που δημιούργησε η ΚΕ του ΚΚΕ τιμώντας την ηρωική υπερεκατοντάχρονη ιστορία του, με ένα δίκτυο Μνημείων και Μουσείων σε όλη την χώρα και ιδιαίτερα στα τιμημένα βουνά του Γράμμου και του Βίτσι και στους μαρτυρικούς τόπους φυλακής και εξορίας.

Η περιήγηση στο Μουσείο είναι ένα πολύτιμο μάθημα ιστορίας ενώ δεσπόζουν τόσο η πανοραμική τοιχογραφία με το ανάγλυφο όλων των οροσειρών του Ανατολικού Γράμμου και την περιγραφή των μαχών, όσο και το μοναδικό έκθεμα, η επιγραφή σύνθημα της εποχής που βρέθηκε σε τοίχο εγκαταλελειμμένου οικήματος της εποχής της πάλης του ΔΣΕ, που δείχνει και τους ακατάλυτους δεσμούς του με το λαό. Το σύνθημα που αποκολλήθηκε από τον τοίχο με την βοήθεια ξεχωριστών συντηρητών και τεχνιτών για να φτάσει αλώβητο στο Μουσείο γράφτηκε με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτώβρη του 1948 και είναι: “Ο ΔΣΕ είναι ατσαλλένιος” (διατηρώντας το ακριβώς όπως βρέθηκε και με την φθορά που είχε). Το συγκεκριμένο έκθεμα τραβά ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των επισκεπτών.

Ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας που υπέγραψε στο βιβλίο των επισκεπτών το εξής μήνυμα:
«Ρίγη συγκίνησης, ιστορική γνώση, μεγάλες αλήθειες των ηρώων του λαού μας τις δεκαετίες του 1940 – 1949. Το Νεστόριο, τα γύρω χωριά, ο Γράμμος είναι τα τιμημένα μέρη που πρέπει να επισκέπτονται οι νέοι και οι νέες της πατρίδας μας, οι νέοι και οι νέες όλων των χωρών των Βαλκανίων για να διδάσκονται πως οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας πάλεψαν με το όπλο στο χέρι, τόσο κατά την τριπλή φασιστική – ιμπεριαλιστική επίθεση και κατοχή, όσο και κατά της άρχουσας τάξης και των συμμάχων τους Βρετανών και Αμερικανών, πρώτα το 1940 – 1944 και σε συνέχεια στα χρόνια του ΔΣΕ 1946 – 1949.

Αλύγιστοι στα ιδανικά τους και στην υπηρεσία πάντα του εργαζόμενου λαού.

Εδώ στο Νεστόριο, σ’ αυτό το μουσείο που εγκαινιάζουμε σήμερα, συναντιόνται η Μνήμη, η Ιστορία, η Γνώση, η Πείρα.
Χαράζουν το δρόμο του σήμερα και του αύριο.

Τιμή και δόξα στους ηρωικούς νεκρούς μας! Τιμή και δόξα στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ – ΔΣΕ!

Συντροφικά, Δ. Κουτσούμπας»

Ο Χάρης Τουτούνης, που προσέφερε το κτίριο όπου στεγάζεται το Μουσείο του ΕΑΜ -ΕΛΑΣ - ΔΣΕ στο Νεστόριο, μας είπε:

«Πήρα αυτή την πρωτοβουλία να προσφέρω αυτό το οίκημα στο ΚΚΕ, μαζί με την γυναίκα μου την Πηνελόπη, για να τιμήσω τους αγωνιστές γονείς μου, τον πατέρα μου Μάρκο, μαχητή του ΕΛΑΣ και την μητέρα μου που στάθηκε με το κεφάλι ψηλά σε όλη της τη ζωή, οι οποίοι για τον αγώνα τους και την προσφορά τους στο αντιστασιακό κίνημα κυνηγήθηκαν από το αστικό κράτος. Με αυτόν τον τρόπο, με το να δημιουργηθεί εδώ ένα μουσείο - πηγή γνώσης και έμπνευσης για τις νέες γενιές θέλω να τους τιμήσω. Επίσης ένας δεύτερος λόγος είναι ότι σε αυτόν τον πολιτικό χώρο με έβαλε η οικογένειά μου και θεωρώ ότι είναι η μόνη ελπίδα για το μέλλον, γιατί παλεύει για τα λαϊκά προβλήματα, δείχνει τον δρόμο και ανοίγει την προοπτική για μια καλύτερη ζωή για τους εργαζόμενους, τον σοσιαλισμό. Σε αυτόν τον χώρο έμαθα να διεκδικώ και να μην παρακαλάω στη ζωή και τη δουλειά μου, έμαθα να σκέπτομαι.

Στον αγώνα που κάνει το ΚΚΕ μαζί με την εργατιά πρέπει να προσφέρουμε όλοι, και εγώ θέλω να βάλω ένα λιθαράκι και ως έναν φόρο τιμής στη μνήμη των γονιών μου, που τα ονόματά τους θα κοσμούν και τον χώρο του μουσείου».

Οι φωτογραφίες είναι από την επίσκεψή μας στο Νεστόριο στις 16/7/2023