Η υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα




Αξιολογώντας τις εξελίξεις στα πεδία των μαχών (τη συντριπτική υπεροπλία του αντιπάλου, τη μη δυνατότητα άμεσης ενίσχυσης του ΕΛΑΣ και τον κίνδυνο υπερφαλάγγισης των δυνάμεών του στην πρωτεύουσα), η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 4ης προς 5η Γενάρη 1945 διαταγή για γενική σύμπτυξη προς Πεντέλη - Πάρνηθα. Η σύμπτυξη του ΕΛΑΣ πραγματοποιήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας έως το πρωί, με απόλυτη πειθαρχία και συνοχή. Χιλιάδες άοπλοι πολίτες, μέλη των μαζικών λαϊκών οργανώσεων, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, ακολούθησαν τον ΕΛΑΣ σε αυτήν την πορεία.

Ο Π. Ρούσος, που βρισκόταν καθ’ οδόν για τη Θήβα, αναφέρει:
«Στο δρόμο ατελείωτες φάλαγγες πολιτών φεύγοντας από την κόλαση της φωτιάς στην πρωτεύουσα παίρνανε τα μονοπάτια των βουνών. Άλλος με ελαφρό παλτό, άλλος κουκουλωμένος με κουβέρτα, πορεύονταν, άμαθοι από ορειβασίες, να βρουν κάποιαν ανακούφιση από τους βομβαρδισμούς του Σκόμπι και την πείνα.»[1] Οι λαϊκές οργανώσεις κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για την ανακούφιση και περίθαλψή τους.

Η υποχώρηση του ΕΛΑΣ συνεχίστηκε τα επόμενα 24ωρα υπό τις αδιάκοπες επιθέσεις των Βρετανών και ειδικά της αεροπορίας. Τελικά, στις 11 Γενάρη υπογράφτηκε στην Αθήνα ανακωχή, με την οποία ο ΕΛΑΣ υποχρεωνόταν να αποσυρθεί, ως τις 18 Γενάρη 1945, από την Αττική, μεγάλα τμήματα της Στερεός (ανατολικά και νότια της Λαμίας), τμήματα της Πελοποννήσου (βόρεια της γραμμής Άργους - Πύργου), την Εύβοια, την περιοχή της Θεσσαλονίκης, τη Ζάκυνθο, τα Κύθηρα, τα νησιά των Κυκλάδων και τις Σποράδες. Οριζόταν τέλος η ανταλλαγή αιχμαλώτων και η απελευθέρωση εκ μέρους του ΕΛΑΣ όλων ανεξαιρέτως των αστυνομικών και χωροφυλάκων, καθώς και των Βρετανών στρατιωτών.[2]

Οι απώλειες των Βρετανών στις μάχες της Αθήνας και του Πειραιά ήταν 210 νεκροί και 1.000 περίπου τραυματίες. Υπήρξαν ακόμη 733 αγνοούμενοι, από τους οποίους οι περισσότεροι ήταν αιχμάλωτοι του ΕΛΑΣ και απελευθερώθηκαν μετά από την ανακωχή (55 δε βρέθηκαν ποτέ). Οι απώλειες των Βρετανών συγκρίνονται με τις αντίστοιχες των Γερμανών στην εισβολή του Απρίλη του 1941 στη χερσαία Ελλάδα. Οι απώλειες των εγχώριων αστικών ενόπλων δυνάμεων αριθμούσαν περίπου 1.000-1.200 νεκρούς. Οι απώλειες του ΕΛΑΣ δεν ήταν δυνατό να καταγραφούν με ακρίβεια, ιδιαίτερα καθώς πολλοί από τους μαχητές του ήταν άμαχοι εθελοντές, τα ονόματα των οποίων δεν καταγράφηκαν πουθενά. Ωστόσο, υπολογίζεται ότι οι νεκροί των στρατιωτικών και πολιτικών οργανώσεων του ΕΑΜ ήταν περίπου 2.000. Τα θύματα μεταξύ των αμάχων, των κατοίκων των λαϊκών συνοικιών της Αθήνας και του Πειραιά ενδεχομένως να έφτασαν και τις 3.000, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν θύματα των 1.326 επιχειρήσεων της βρετανικής αεροπορίας.[3]



  • 1. Πέτρος Ρούσος. Η Μεγάλη Πενταετία. τόμ. Β' Αθήνα 1976, σε. 372
  • 2. Την ανακωχή υπέγραψε ο Ρ. Σκόμπι και εκ μέρους της ΚΕ του ΕΛΑΣ οι Γ. Ζέβγος Μ. Παρτσαλίδης και οι ταγματάρχες Θ. Μακρίδης και Θ. Αθηνέλλης (Στέφανος Σαράφης, ΕΛΑΣ, τόμ. Α’, εκδ. Σύγχρονο Βιβλίο, Αθήνα, 1964, σελ. 554-557).
    Η πορεία της εφαρμογής των όρων της ανακωχής ήταν μια ακόμη ορισμένη ένδειξη τα προθέσεων του ταξικού αντίπαλου. Στις 25 Γενάρη 1945 η ΚΕ του ΕΛΑΣ διαμαρτυρήθηκε για τη μη τήρηση από τη βρετανική πλευρά των συμφωνηθέντων (20 Γενάρη), όσον αφορά την ανταλλαγή αιχμαλώτων. Πολλοί από τους ανταλλαγέντες δεν ήταν καν μαχητές του ΕΛΑΣ, αλλά απλοί πολίτες, ενώ δεν παραδόθηκαν επίσης πολλοί αξιωματικοί. Η ΚΕ του ΕΛΑΣ διαμαρτυρήθηκε ακόμη για τον υποσιτισμό των κρατουμένων, ενώ ζήτησε την παράδοση στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ονομαστικού καταλόγου των περίπου 12.000 αιχμαλώτων.
    Αξιωματικός του ΓΣ του ΕΛΑΣ που εξέτασε τους αιχμαλώτους υπέβαλε σχετική έκθεση την οποία τονιζόταν μεταξύ άλλων: «Στο στρατόπεδο του Γουδί (...) σε δύο χιλιάδες εξακόσιους κρατουμένους μονάχα 600 περίπου ήταν ΕΛΑΣίτες και οι υπόλοιποι 2.000 πολίτες και μέσα σε αυτούς πάνω από 500 παιδιά (...) Ανάπηροι με παλιές πληγές ανοικτές, με πόδια κομμένα, με χέρια κομμένα, με ένα μάτι κτλ. πιάστηκαν και θεωρήθηκαν αιχμάλωτοι.» Ανάλογη εικόνα επικρατούσε στο στρατόπεδο του Ελληνικού, στο εργοστάσιο του Βίκα κ.ά. χώρους κράτησης. Ανάμεσα στους έγκλειστους του Ελληνικού ήταν οι I. Κορδάτος, Θ. Κορνάρος, Ν. Καστρινός, Μ. Βάρβογλης, Τ. Μουζενίδης κ.ά. «Σχεδόν όλοι οι εξετασθέντες καταγγέλλουν ότι χτυπήθηκαν απ’ τους Άγγλους και όργανα της ψευτοκυβέρνησης της Αθήνας.» Με ιδιαίτερη λύσσα ξυλοκοπήθηκαν όσοι θεωρούνταν (ή υποδείχτηκαν από όργανα των ελληνικών αρχών) ως κομμουνιστές. [Παύλος Πετρίδης (επιμ.), Στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου. Σπάνια ντοκουμέντα του ΕΑΜ (1944-1947), εκδ. Προσκήνιο, Αθήνα, 1998, σελ. 123-124].

  • 3. Γιώργος Μαργαρίτης, «Η μάχη των 33 ημερών στην Αθήνα», στο Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), Δεκέμβρης του ’44. Η κρίσιμη ταξική σύγκρουση, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2014, σελ. 143-144.
    Άλλες πηγές: Για τις απώλειες των αστικών ενόπλων δυνάμεων, η Έκθεσις της Πολεμικής Ιστορίας των Ελλήνων, της Χούντας, αναφέρει 3.480 νεκρούς 474 αξιωματικούς και 2.117 οπλίτες του στρατού, 658 άνδρες της χωροφυλακής και 231 της αστυνομίας πόλεων. (Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, Δεκέμβρης - Εμφύλιος 1944-1949. Συνοπτική Ιστορία, εκδ. Κ. Καπόπουλος, Αθήνα, 1984, σελ. 180). Ο Ν. Κεπέσης αναφέρει συνολικά μαχητές και άμαχους 5.200 νεκρούς και 8.500 τραυματίες, ενώ ειδικά από τον ΕΛΑΣ 1.000 νεκρούς και 3.000 τραυματίες (Νίκανδρος Κεπέσης, Ο Δεκέμβρης του 1944, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1979, σελ. 414).
    • .
  • Πηγή: ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ του ΚΚΕ 1939-1949, τόμ. Β' [ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Αθήνα 2018]


Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)

Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.


© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved