Αρης Βελουχιώτης:
Ταυτισμένος με την ηρωική πορεία του ΚΚΕ




Πέρασαν 76 χρόνια από τις 16 Ιούνη του 1945, όταν ο Άρης Βελουχιώτης έχασε τη ζωή του στο Φαράγγι του Φάγγου, στην Μεσούντα Άρτας, περικυκλωμένος ο ίδιος και η ομάδα του από το κυβερνητικό 118ο Τάγμα Εθνοφυλακής.

Πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, ο Άρης Βελουχιώτης είναι ταυτισμένος με την ηρωική πορεία του ΚΚΕ, τον αγώνα για την ανατροπή της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας.

Η θυσία του Άρη συγκίνησε βαθιά τους αγωνιστές της Αντίστασης και προκάλεσε θλίψη στον λαό.

Ένα μήνα μετά το θάνατό του, τον Ιούλη του '45, ο Γιάννης Ρίτσος γράφει μια ποιητική σύνθεση με τίτλο «Άρης Βελουχιώτης - υστερόγραφο της δόξας», στην οποία αποτυπώνει πως ο λαός είχε χαράξει στο νου του τον Καπετάνιο Άρη.

«Πριν κάμποσο καιρό, πάνου στη Λιάκουρα, στο αετοχώρι το Δαδί, ρώτησα ένα παιδί ως οχτώ χρονώ:
- Τον ξέρεις τον Άρη;
- Ναι, μου λέει. Τον ξέρω.
- Τον είδες ποτέ σου;
- Όχι. Μα τόνε ξέρω.
- Πώς είναι;
- Τρεις βολές πιο αψηλός απ' τον πατέρα μου. Κι έχει ένα μεγάλο-μεγάλο κόκκινο άλογο. Και πίσω τον ακολουθάει πάντοτες ένας τρανός αητός με μια σημαία.

Μιαν άλλη φορά, στα Τρίκαλα, ρώτησα ένα «αετόπουλο» που πέρναγε τις γραμμές του οχτρού μεταφέροντας μαντάτα στους αντάρτες μέσα στο κούφωμα ενός καλαμιού.
- Γιωργή, τον ξέρεις τον Άρη;
- Τόνε ξέρω.
- Τον είδες ποτέ σου;
- Τον είδα με τα μάτια μου.
- Πώς είναι;
- Έχει μακριά γένεια κι ένα αληθινό άστρο στο μαύρο σκούφο του. Κι άμα μιλάει -κι ας χιονίζει ακόμα- γίνεται μονομιάς πολλή ζέστα. Κι όταν ακούνε το όνομά του οι Γερμανοί κρύβουνται σα λαγοί μέσα στα δάσα.

Ένα μεγάλο κόκκινο άλογο, ένας αητός με μια σημαία, ένα άστρο αληθινό, πολλή ζέστα -αυτός είναι ο Άρης των παιδιών και των μεγάλων. Και γω που δυο φορές όλο-όλο τον αντάμωσα, έτσι σαν τα παιδιά και γω, έτσι τον βλέπω και τον τραγουδάω τον ΑΡΗ».

Ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης πάντα θα θυμίζει άπαρτες κορφές, ανταριασμένες χαράδρες, σύννεφα του πολέμου, μυρωδιά μπαρουτιού. Θα θυμίζει το χρέος και την εκπλήρωσή του. Ακόμα και αν η εκπλήρωση αυτή περνάει μέσα από την θυσία της ζωής. Την μεγαλύτερη προσφορά στην υπόθεση του κομμουνισμού.


------------------------------------------------------------------------------------

Η απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ για τον Άρη

«Ο Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1905 στη Λαμία. Το 1922 έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και το 1925 μέλος του ΚΚΕ. Ως στρατιώτης οδηγήθηκε στον πειθαρχικό ουλαμό Καλπακίου. Μετά την απόλυσή του ανταποκρίθηκε σε διάφορες κομματικές χρεώσεις και διώχθηκε κατά καιρούς από το αστικό κράτος και τις κυβερνήσεις του. Την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά εξορίστηκε στη Γαύδο και φυλακίστηκε στην Αίγινα (1938). Το 1939 μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα. Υπέγραψε δήλωση μετανοίας και αποφυλακίστηκε. Στη διάρκεια της Κατοχής βρέθηκε στην Αθήνα, όπου τον Ιούλιο 1941 συνδέθηκε με την ΚΕ, η οποία τον αποκατέστησε στο Κόμμα. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους του ανέθεσε να συγκροτήσει αντάρτικο στρατό. Αυτό το καθήκον ο Άρης το έφερε σε πέρας με τον καλύτερο τρόπο. Τον Μάη 1943 με τη δημιουργία του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ ανέλαβε καπετάνιος του.

Ο Άρης Βελουχιώτης αντιτάχθηκε στη Συμφωνία της Βάρκιζας και τη χαρακτήρισε λαθεμένη. Στο διάστημα Φεβρουάριος - Απρίλιος 1945 ανέλαβε με δική του ευθύνη πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού, παρά την αντίθετη απόφαση του ΚΚΕ.

Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (Απρίλιος 1945) διέγραψε τον Άρη και τον αποκήρυξε, δίχως να δώσει την απόφαση στη δημοσιότητα.

Στις 16 Ιουνίου 1945, την ημέρα που ο Άρης αυτοκτόνησε (?) περικυκλωμένος από τον αστικό στρατό, στον «Ριζοσπάστη» δημοσιεύτηκε η ανακοίνωση του ΠΓ που κατήγγειλε τον Βελουχιώτη, κάνοντας αναφορά και στην απόφαση της 11ης Ολομέλειας. Τρεις μέρες μετά την αυτοκτονία (?) του, στις 19 Ιούνη 1945, ο «Ριζοσπάστης» σε άρθρο με τίτλο «ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ» έγραψε για τον Άρη: «Ο τόσο τραγικός θάνατος του Άρη Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες, αγωνιστές της εθνικής ιδέας. Γιατί ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση, δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Άρης Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και από τους πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήματος...».
Μετά το θάνατο του Άρη και μέχρι την 7η Ολομέλεια της ΚΕ (1950), το ΚΚΕ δεν είχε τοποθετηθεί εναντίον της Συμφωνίας της Βάρκιζας και την αποκαλούσε «αναγκαίο ελιγμό».

Το Μάρτιο του 1962 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νέος Κόσμος» άρθρο μέλους του τότε ΠΓ, στο οποίο γινόταν λόγος για αποκατάσταση σειράς στελεχών του ΚΚΕ, ανάμεσά τους και του Άρη. Το άρθρο ανέφερε:
«Η ΚΕ ακύρωσε αποφάσεις της παλιάς καθοδήγησης για διαγραφή ή καθαίρεση μελών της ΚΕ, που αποδείχτηκαν αβάσιμες και αδικαιολόγητες. Ταυτόχρονα αποκατέστησε τη μνήμη των συντρόφων [...] Άρη Βελουχιώτη [...] κ.ά.».
Σχετική απόφαση δεν έχει βρεθεί στο Αρχείο του ΚΚΕ.

Γενικότερα, από την αρχή της δεκαετίας του 1960 και περισσότερο μετά το παραπάνω δημοσίευμα, εκ μέρους του Κόμματος υπήρξαν πράξεις πολιτικής αποκατάστασης του Άρη, που ουσιαστικά απέρριπταν τις κατηγορίες σε βάρος του ως προβοκάτορα κ.ά.

Αυτό αποτυπώνεται και στον Α' τόμο Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, 1918-1949, που γράφει:
«Ο Άρης ζυμωμένος και ατσαλωμένος στο ΚΚΕ και στο λαϊκό κίνημα αναδείχτηκε με την ηρωική δράση του σε ατρόμητο πολεμιστή και σε γνήσιο λαϊκό ηγέτη. Η τραγική θυσία του συγκίνησε βαθιά τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και όλους τους πατριώτες*».

Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη αποφασίζει την επίσημη πολιτική αποκατάσταση του Άρη Βελουχιώτη. Θεωρεί ότι είχε δίκιο ως προς την εκτίμηση που έκανε για τη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Παράλληλα η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη σημειώνει ότι η διαφωνία του Άρη με τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν δικαιώνει τη στάση του απέναντι στη συλλογική θέση του Κόμματος και την παραβίαση από αυτόν της κομματικής πειθαρχίας, καθώς και την αξιοποίηση από τον Άρη της φήμης και του σεβασμού που είχε κατακτήσει την προηγούμενη περίοδο ως καπετάνιος του ΕΛΑΣ και στέλεχος του ΚΚΕ. Η στάση του αυτή, που αποτέλεσε ρήξη με τη θεμελιώδη αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, δεν καθιστά δυνατή τη μετά θάνατο αποκατάσταση και της κομματικής του ιδιότητας.

Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη καταγγέλλει την απόπειρα της αστικής και οπορτουνιστικής προπαγάνδας και ιστοριογραφίας που παίρνουν δήθεν υπό την προστασία τους τον Άρη, για να επιτεθούν στο ΚΚΕ. Στη λαϊκή συνείδηση, ο Άρης Βελουχιώτης είναι ταυτισμένος με την ηρωική πορεία του ΚΚΕ, τον αγώνα για την ανατροπή της ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας. Ο Άρης Βελουχιώτης τάχθηκε υπέρ της ένοπλης πάλης, που την απορρίπτουν όσοι επιχειρούν να τον οικειοποιηθούν.
16 Ιούλη 2011».

*Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1918-1949, Α' τόμος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 517.

(Τα ερωτηματικά δικά μας)

------------------------------------------------------------------------------

Ο Αρης Βελουχιώτης {και η θέση του απέναντι στην Βάρκιζα}

Με τη Συμφωνία της Βάρκιζας διαφώνησε ο Άρης Βελουχιώτης, ενώ στις τάξεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, βεβαίως και του ΚΚΕ, δεν ήταν περιορισμένης έκτασης η αντίδραση ή η δυσφορία για την υπογραφή της. Πλατιές λαϊκές μάζες διαισθάνονταν το τι σήμαινε η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ. [1]



Αρης Βελουχιώτης


Ο Βελουχιώτης αρνήθηκε πρόταση να μεταβεί στην Αθήνα, προκειμένου να αναλάβει επικεφαλής της υπό σύσταση συνομοσπονδίας οργανώσεων των αγωνιστών. [2] Στη συνέχεια, είχε επαφές με μια σειρά μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, αγωνιστές του ΕΛΑΣ κ.ά., θέτοντας το ζήτημα της επανέναρξης της ένοπλης πάλης.

Σύμφωνα με επιστολή του Μπάμπη Κλάρα (αδελφού του Άρη) στον Ν. Ζαχαριάδη, ο Αρης στη διάρκεια της μετάβασής του στη Ρούμελη "πήρε την απόφαση να παραβιάσει την κομματική πειθαρχία και μαζί με τον Τάκη [Φίτσιο] παρουσιάσθηκε ξαφνικά μέσα σε ένα κομματικό αχτίφ και κατήγγειλε ανοιχτά την πολιτική της ηγεσίας", προτείνοντας τη δημιουργία ενός "Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ), που θα πάλευε για την Εθνική ανεξαρτησία και Ελευθερία και για τη Δημοκρατία". [3] Η ίδρυση του ΜΕΑ συνοδευόταν από σχετική διακήρυξη καθώς και προγραμματικές θέσεις, που είχε ήδη συντάξει από τα τέλη Φλεβάρη του 1945.

Οι προγραμματικές θέσεις του ΜΕΑ διακήρυσσαν ανάμεσα σε άλλα:
"Βασική (...) προϋπόθεση για την ελευθερία, την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της σύμμαχης Ελλάδας είναι να φύγουν από τη γη της τα αγγλικά στρατεύματα (...) Το αίτημα αυτό δεν είναι αισθηματολογικό, αλλά βαθιά εθνικό και λαϊκό, σύμφωνο με τις αρχές του Συμμαχικού Αγώνα. Γιατί κύριος σκοπός του Συμμαχικού Αγώνα είναι η συντριβή του Φασισμού. Και ο Φασισμός δεν συντρίβεται όταν ο αγγλικός στρατός είναι στην Ελλάδα, αλλά, αντίθετα, ένας νέου τύπου Φασισμός εγκαθιδρύεται σε μια σύμμαχη χώρα (...) Από την άποψη αυτή, όχι μόνο δεν διασπούμε το Συμμαχικό Αγώνα, αλλά, αντίθετα, τον εξυπηρετούμε (...) Η επέμβαση ή ανάμειξη ξένων, έστω και “συμμάχων”, των Αγγλων, στα εσωτερικά μιας φιλικής και σύμμαχης χώρας, της Ελλάδας, πλαστογραφεί την πραγματική θέληση του σύμμαχου λαού και παρουσιάζει σαν θέλησή του τη θέληση της φασιστικής ολιγαρχίας, που, έχοντας για γνώμονα μόνο τα ταξικά της συμφέροντα, πρόδωσε το Έθνος συνεργαζόμενη με τους Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους φασίστες κατακτητές και ξεπουλάει τώρα στην κατέχουσα δύναμη [σημ. Δοκιμίου: την Αγγλία] το Λαό, για να διατηρήσει την κυριαρχία της και την εκμετάλλευση (...) Η συμφωνία της Βάρκιζας (...) σαν αντεθνικό και αντιλαϊκό προϊόν ταξικής και ιμπεριαλιστικής βίας (..) είναι απαράδεκτη." [4]

Ακολούθως, ως λύση προτασσόταν: Η ίδρυση του ΜΕΑ στη θέση του ΕΑΜ, η ανασυγκρότηση του ΕΛΑΣ και η επανέναρξη της ένοπλης πάλης, το διώξιμο των Βρετανών, η άμεση συγκρότηση "Αντιπροσωπευτικής Αντιβασιλείας και Αντιπροσωπευτικής Κυβέρνησης", η εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους δωσίλογους και η τιμωρία τους, η παύση των διώξεων κατά των πρώην ΕΛΑΣιτών κ.ά. [5] Σε αυτήν τη βάση προχώρησε στην ίδρυση του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού-Νέου (ΕΛΑΣ-Ν).

Στις 2 Μάρτη 1945 ο Αρης έγραψε στην ηγεσία του Κόμματος, επαναλαμβάνοντας τις θέσεις του. Την επόμενη μέρα ο Σιάντος απέστειλε στον Αρη γράμμα, στο οποίο του υπογράμμισε την ανάγκη προσανατολισμού του Κόμματος προς τη μαζική πολιτική δράση και του επισήμανε ότι με τον ένοπλο αγώνα τη δεδομένη στιγμή θα έβλαπτε. Του πρότεινε να πάει στην Αθήνα, ενώ στην περίπτωση που δε συμφωνούσε, του σύστησε να μείνει κρυμμένος, "μέχρις ότου δούμε την εξέλιξη της κατάστασης"[6]

Στο μεταξύ ο Άρης συνέχιζε τις μετακινήσεις του, ερχόμενος σε επαφή με κομματικά στελέχη και αντάρτες του ΕΛΑΣ, στην προσπάθειά του να εντάξει μαχητές στον ΕΛΑΣ-Ν. Στο Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ βρίσκονται κατάλογοι 92 ατόμων που είχαν δώσει σταδιακά τον όρκο του αντάρτη του Νέου ΕΛΑΣ, στο διάστημα 24 Φλεβάρη - 2 Ιούνη 1945.[7]

Στις 17 και 18 Μάρτη πραγματοποιήθηκε στο χωριό Πιτσιωτά της Φθιώτιδας συνάντηση του Άρη Βελουχιώτη (μαζί του ήταν και ο Τάκης Φίτσιος), με τους Ζήση Ζωγράφο και Κώστα Κολιγιάννη, κατά την οποία η αντιπροσωπία του ΚΚΕ συμφώνησε με τον Άρη ότι μπορούσε να πάει σε όποια Λαϊκή Δημοκρατία ήθελε, για να εκθέσει τις διαφορετικές απόψεις του, και ότι το σχετικό πιστοποιητικό (φύλλο πορείας) θα του δινόταν καθ’ οδόν. Μεταγενέστερα ο Κώστας Κολιγιάννης έγραψε ότι στον Άρη ο Ζ. Ζωγράφος έκανε σαφή τα εξής:
"Πρέπει να σταματήσει την ανταρσία. Να περάσει στο εξωτερικό με την ομάδα του αλλάζοντας εμφάνιση και χωρίς να κάνουν στη διαδρομή από τη Ρούμελη ως τα σύνορα, τον τελικό προορισμό τους, καμιά εμφάνιση ξέχωρα. Κοντά στα σύνορα θα έπαιρναν μέσω του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου επίσημη σύνδεση του ΠΓ που θα έλεγε ότι ο Άρης πηγαίνει στο εξωτερικό με την κομ/κή και στρατ. ιδιότητα που είχε να εκθέσει όπου νομίζει τις διαφορετικές του απόψεις (...) Η συζήτηση ήταν κομματική με κατανόηση από την πλευρά του Άρη (...) Μάζεψε την ομάδα του. Ξυρίστηκαν. Άλλαξαν γενικά αμφίεση για να μην φαίνονται ότι είναι “ΕΛΑΣ” και φύγανε για την αποστολή τους."[8]

Στις 24 Μάρτη, ο Α. Βελουχιώτης απέστειλε στα μέλη της ΚΕ επιστολή, στην οποία εξέθετε λεπτομερώς τις απόψεις του:
"Οπως πιστεύω θα έχετε πεισθεί και σεις τώρα πως οι Έλληνες αντιδραστικοί και οι Αγγλοι καταχτητές δεν έχουν καμιά πρόθεση να εφαρμόσουν έστω κι αυτή την ετεροβαρή, επιζήμια στα συμφέροντα του λαού μας και μη δίδουσα καμιά εγγύηση -ομολογία δική σας- για το σεβασμό των ελευθεριών του λαού μας, συμφωνία της Βάρκιζας (...) Πρόθεσή τους είναι: Όχι να συμβάλλουν σε προσπάθεια για ομαλή εξέλιξη της πολιτικής ζωής του τόπου, ή έστω ν’ ανεχθούν απλώς τη δική σας προσπάθεια προς την τέτοια κατεύθυνση. Αντίθετα, να οργανώσουν και να διεξάγουν με πλεονεκτικές γι’ αυτούς συνθήκες τον εμφύλιο πόλεμο μ’ όλα τα μέσα (...)"

Στη συνέχεια υποστήριξε πως στην Ελλάδα θα μπορούσε να είχε δημιουργηθεί άλλη κατάσταση, κατά το παράδειγμα της Γιουγκοσλαβίας. «Οι δυνατότητες υπήρχαν όλες για μια τέτοια πολιτική και για δημιουργία μιας τέτοιας διαφορετικής κατάστασης στη χώρα μας.»

Τέλος υπογράμμισε:
«Έχετε απομονωθεί απ’ τη λαϊκή μάζα και έχετε χάσει τον παλμό της. Συνέλθετε έστω και τώρα. Δεν είναι αργά. Αργότερα σίγουρα θα είναι πολύ αργά και θα χρειαστούν τεράστιες θυσίες σε κόπους και σε αίμα για ν’ αρχίσει κάτι σοβαρό. Προς Θεού. Μην αφήνετε άλλο αυτό τον κόσμο στην απόγνωση. Μην αφήνετε να θρονιαστεί η αντίδραση οριστικά (...) Μην αυταπατάστε ότι τα όπλα που κρύψαμε θα μπορέσετε αργότερα να τα χρησιμοποιήσετε. Όχι. Θα τα βρούνε σε λίγο οι εθνοφύλακες. Χρησιμοποιήστε τα -έστω και μέρος τους- από τώρα (...) Πρέπει να ξαναπάρει τα όπλα ο ΕΛΑΣ. Δεν θέλετε εμένα επικεφαλής τους; Βάλτε έναν άλλον, πάντως μην κάνετε το έγκλημα ν’ αργείτε. Ενεργήστε σύντομα και δραστήρια.»[9]

Κατέληγε με τη φράση «Εγώ συνεχίζω το ταξίδι για το Ηπειρωτικό Γραφείο και από κει για έξω».

Στις 5 Απρίλη 1945 ο Άρης έστειλε στο ΠΓ ραδιοτηλεγράφημα από την Ήπειρο, με το οποίο διαμαρτυρόταν επειδή:
«Δεν τηρήσατε πλήρως συμφωνίαν /stop. Το πιστοποιητικόν αντί να σταλή Γραμματέα Κ. Ε. Π. Η. [Κομματικής Επιτροπής Περιοχής Ηπείρου] /stop. και ούτος παραδώσει εις εμέ /stop. εστάλη εις κάποιαν περιφερειακήν για να μου το δώσει /stop. Εκτός αυτού εις το περιεχόμενόν του /stop το οποίον μας ανακοίνωσε δεύτερος γραμματέας Κ. Ε. Π. Η. /stop. δε λέγει ως εζήτησα και συνεφώνησε Ζωγράφος /stop ότι πηγαίνω έξω /stop διά να εκθέσω διαφορετικάς απόψεις από σας (...) αλλ’ απλώς λέγει /stop ότι παρακαλείται η ΚΕ του Αλβανικού Κόμματος /stop να με συνδέσει με τον Σαμαρινιώτην /stop. Κατόπιν αυτού και επειδή καμιά δουλειά δεν έχω με τον Σαμαρινιώτην /stop σας γνωρίζω την εξής απόφαση μου /stop Πρώτον /stop επί του παρόντος δε θα βγω έξω /stop. Δεύτερον /stop θα περιμένω πλησίον Ηπείρου επί 10 ημέρες /stop για να πάρω πιστοποιητικόν σας σύμφωνον /stop με συμφωνίαν μετά Ζωγράφου /stop και των όσων ανωτέρω γράφω /stop Τρίτον /stop Μετά το δεκαήμερον Θα δράσω ελευθέρως και βάσει των απόψεων μου /stop Τέταρτον /stop εν τω μεταξύ δηλώνω (...) θα αυξήσω την δύναμίν μου (...) μέχρι διακοσίων ανδρών το ολιγώτερον (...) αν μου παρουσιασθεί περίπτωσις να περάσω από κάπου (...) όπου θα ευρίσκωνται εθνοφύλακες ή Aγγλοι /stop θα τους χτυπήσω...»[10]

Στις 5-10 Απρίλη 1945 συνήλθε η 11η Ολομέλεια της ΚΕ, η οποία καταδίκασε τον Άρη και τον διέγραψε από μέλος του Κόμματος, απόφαση που ανακοινώθηκε μόνο εσωκομματικά.[11]

Στις 9 Απρίλη, στο ραδιοτηλεγράφημα του Aρη απάντησε ο Γούσιας, Β' Γραμματέας της Περιοχής Ηπείρου, ότι ο ασύρματος «χάλασε, γι’ αυτό έστειλα άνθρωπό μας στο ΠΓ», που θα χρειαζόταν 11 μέρες μέχρι να γυρίσει. Τον ενημέρωνε επίσης ότι «στέλεχος της ΚΟ βρέθηκε με συν. της Αλβανίας και ότι οι Αλβανοί δέχτηκαν να μπείτε με τα όπλα σας και με βάση το πιστοποιητικό να πας να βρεις τον Τζίμα (...) είναι ο αρμόδιος να ενεργήσει όπως συμφωνήσατε (...) να σε διευκολύνει.»[12]

Ο Άρης δε δεχόταν ότι ο ασύρματος είχε χαλάσει και αντέδρασε με επιστολή του στον Γούσια (13 Απρίλη 1945).[13] Ωστόσο, συνέχισαν με το τμήμα του την πορεία, με κατεύθυνση την Κόνιτσα.

Στις 25 Απρίλη το τμήμα του Άρη δέχτηκε επίθεση από κυβερνητική και αγγλική στρατιωτική δύναμη, στην Καλή Βρύση Καστοριάς. Κατά τη σύγκρουση το τμήμα του Άρη είχε ένα νεκρό (Μανώλης Τσάφος), έναν αιχμάλωτο (Νίκος Τζένας) και 5 τραυματίες.[14] Στη συνέχεια πέρασαν στην Αλβανία, όπου βρήκαν θερμή υποδοχή από τους Αλβανούς στρατιώτες του φυλακίου, που έστειλαν για περίθαλψη στην Κορυτσά τους 3 πιο σοβαρά τραυματισμένους. Το τμήμα διανυκτέρευσε στη Βίντοβα, όπου ο Πελοπίδας και ένας ακόμα αντάρτης, απεσταλμένοι του Άρη στην Κορυτσά, έφεραν το μήνυμα ότι το φύλλο πορείας δεν είχε φτάσει και ότι ο Τζήμας που θα το έφερνε βρισκόταν στο Βελιγράδι.[15]

Σχετικά με το φύλλο πορείας, ο Κώστας Κολιγιάννης έγραψε:
«Από τα γεγονότα, όπως διαδραματίστηκαν σε συνέχεια, βγαίνει μόνο του το συμπέρασμα ότι σύνδεση του ΠΓ δε στάλθηκε για τον Άρη. Για ποιο λόγο σε μένα είναι άγνωστο.»[16]

Ο Άρης δε δέχτηκε να μείνουν και να φιλοξενηθούν στην Αλβανία. Την επόμενη μέρα έφυγαν 19, αφήνοντας προσωρινά 12 αντάρτες (τους τραυματισμένους και μερικούς ακόμα για ξεκούραση).[17]

Στο Αρχείο του ΚΚΕ δεν έχει βρεθεί έγγραφο που να τεκμηριώνει κάποια επικοινωνία του Άρη με το Κόμμα Εργασίας Αλβανίας (ΚΕΑ), όπως ο Άρης επιδίωκε. Σύμφωνα με τον Ενβέρ Χότζα, «ξεκίνησε να έρθει στην Αλβανία, για να έπαιρνε επαφή με την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματός μας.»[18] Έχει γίνει λόγος για έκθεση που έστειλε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΕΑ.[19] Σε κάθε περίπτωση, το πιο πιθανό είναι να υπήρξε κάποια επικοινωνία.

Σύμφωνα με μεταγενέστερη επιστολή των Ζαχαριάδη - Παρτσαλίδη προς την ΚΕ του ΚΚ (Μπ.), «Οι Αλβανοί σύντροφοι θεωρούσαν σαν προδοσία τη Συμφωνία της Βάρκιζας και παρότρυναν τον Άρη Βελουχιώτη στην απειθαρχία του ενάντια στο ΚΚΕ και στη συνέχιση του ένοπλου αγώνα και ύστερα απ’ τη Βάρκιζα».[20]

Στις 31 Μάη 1945, ο Ν. Ζαχαριάδης δήλωσε σε συνέντευξή του στο Ριζοσπάστη:
«Η Συμφωνία της Βάρκιζας να εκτελεστεί γρήγορα και κατά 100%. Αν κάποιος μέσα από τις γραμμές μας, στις πόλεις είτε στα βουνά, αντιδρά ακόμα, εμείς θα τον χτυπήσουμε ανοιχτά και θα τον διώξουμε.»

Ο Άρης βέβαια, βρισκόμενος στα βουνά, δεν μπορούσε να έχει πληροφόρηση για την παραπάνω δήλωση. Εκείνες τις μέρες απλώς είχε φτάσει και σε αυτόν η είδηση για την επιστροφή του Ν. Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό αναθέρμανε τις ελπίδες του σχετικά με την προοπτική του λαϊκού αγώνα, γι’ αυτό και επιδίωξε συνάντηση μαζί του, προκειμένου να του εκθέσει τις απόψεις του. Στις 4 Ιούνη 1945 έστειλε γράμμα στον Ζαχαριάδη από τη Μεσοχώρα, με το οποίο του ζητούσε να συναντηθούν:
«Σου δηλώνω πως είμαι έτοιμος να σταματήσω κάθε περαιτέρω ενέργειά μου και δράση μου, αν εσύ μου το πεις. Μα νομίζω πως για ν’ αποφανθείς, αν έχω δίκαιο ή άδικο, πρέπει ν’ ακούσεις τις απόψεις μου.»[21]

Η συνάντηση που ζήτησε ο Άρης δεν έγινε, με ευθύνη του Ν. Ζαχαριάδη. Ο Ν. Ζαχαριάδης όφειλε τουλάχιστον να επικοινωνήσει με τον Άρη, αν όχι απευθείας, μέσω άλλου συντρόφου, όπως του είχε προτείνει εναλλακτικά.

Στις 12 Ιούνη δημοσίευμα στο Ριζοσπάστη ανέφερε:
«Ο σ. Ζαχαριάδης μας ανακοίνωσε ότι η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήρθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη (...) Ο Βελουχιώτης και ύστερα από τη σύναψη της συμφωνίας της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μονάχα την αντίδραση θα μπορούσε να εξυπηρετήσει γιατί της έδινε όπλα για να κτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει καμιά καθυστέρηση για την ανοιχτή καταγγελία του Άρη Βελουχιώτη.»[22]

Κατευθυνόμενος ο Άρης προς Νότο, καταδιωκόταν από το 118ο Τάγμα Εθνοφυλακής. Στις 16 Ιούνη, όντας περικυκλωμένος από την προηγούμενη μέρα στη χαράδρα του Φάγγου στη Μεσούντα, κοντά στην Άρτα, επέλεξε να θέσει τέρμα στη ζωή του, παρά να παραδοθεί. Οι διώκτες του έκοψαν τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα, τα οποία κρέμασαν σε δημόσια θέα σε φανοστάτη της Πλατείας των Τρικάλων.

Τη μέρα του θανάτου του δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη απόφαση που πήρε το ΠΓ, με ημερομηνία 15 Ιούνη, η οποία ανέφερε:
«Το Πολιτικό Γραφείο ενέκρινε τη δημοσίευση στο Ριζοσπάστη της απόφασης της 11ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής για τον Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια). Ο Κλάρας, αφού μια φορά πρόδωσε και αποκήρυξε το ΚΚΕ γιατί λύγισε μπροστά στην τρομοκρατία του Μανιαδάκη, ξαναζήτησε στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα να ξαναγοράσει με το αίμα του την προδοσία του εκείνη που αναγνώρισε και καταδίκασε. Το ΚΚΕ του ’δωσε τη δυνατότητα αυτή. Σήμερα όμως σε μια δύσκολη και κρίσιμη στιγμή, από δειλία και φόβο, παρά τις υποσχέσεις και τη συμφωνία που στα λόγια έδειξε, απειθαρχεί και πάλι, ξαναπροδίδει το ΚΚΕ με την τυχοδιωκτική και ύποπτη δράση του που μονάχα τον εχθρό ωφελεί. Στο ΚΚΕ δεν έχει θέση κανένας, οσοδήποτε ψηλά κι’ αν στέκει και οσοδήποτε μεγάλος κι’ αν είναι, όταν οι πράξεις του δεν συμβιβάζονται με το κοινό συμφέρον και όταν παραβιάζεται η δημοκρατική εσωκομματική πειθαρχία.»[23]

Οι παραπάνω τοποθετήσεις ήταν απαράδεκτες. Δε δικαιολογούνται από το βάρος και την πίεση που ασκούσε στην κομματική καθοδήγηση η Συμφωνία της Βάρκιζας, ούτε από το γεγονός ότι ο Άρης Βελουχιώτης είχε παραβιάσει την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Ήταν και άδικες, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η ενέργεια του Άρη αποτελούσε ατομική στάση που αντιστρατευόταν την ανάγκη συλλογικής αντιμετώπισης της νέας κατάστασης που είχε διαμορφωθεί.

Τρεις μέρες μετά από το θάνατο του Άρη, στις 19 Ιούνη 1945, ο Ριζοσπάστης σε άρθρο, με τίτλο: «Δεν έχουν το δικαίωμα», διόρθωνε ως ένα βαθμό τις παραπάνω τοποθετήσεις:
«Ο τόσο τραγικός θάνατος του Άρη Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες, αγωνιστές της εθνικής ιδέας. Γιατί ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση, δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Άρης Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και από τους πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήματος...»

Ο Άρης Βελουχιώτης γεννήθηκε από τα σπλάχνα του ΚΚΕ. Ο ίδιος έλεγε:
«Αν στη ζωή μου υπάρχει ένα σημείο που με συγκίνησε και με περηφάνεια αφάνταστη από καιρού σε καιρό, γυρίζω και βλέπω, είναι ακριβώς η εποχή που μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Διαπαιδαγωγήθηκα ταξικά, έμαθα το συμφέρον μου, πέταξα τον κεφαλαιοκρατικό πολιτισμό στα μούτρα της λωποδύτριας μπουρζουαζίας και ρίχτηκα με πίστη, με θέληση, με ηρωισμό στον αγώνα για τις εργαζόμενες μάζες. Έκτοτε δεν έχω στο ενεργητικό μου παρά φυλακίσεις και πάλη επαναστατική. Μιλούν τα γεγονότα, μιλάει αυτή η αλήθεια. Ούτε μια κηλίδα (...) Το Κομμουνιστικό Κόμμα εξαγνίζει και δημιουργεί αγωνιστές αφοσιωμένους στη μεγάλη υπόθεση του προλεταριάτου.»[24]

Ο Άρης ήταν μια πολυσύνθετη προσωπικότητα. Οι ικανότητές του φάνηκαν ιδιαίτερα από το ξεκίνημα του αντάρτικου αγώνα, στον τρόπο που αντιμετώπισε τις πρώτες δυσκολίες. Ο λαός της υπαίθρου τον περιέβαλε με εμπιστοσύνη και θαυμασμό, τον έκανε θρύλο και τραγούδι.

Ο Άρης είχε επισημάνει έγκαιρα το ρόλο των Άγγλων. Είναι χαρακτηριστικό πώς κατέληγε στην ομιλία του στη Λαμία τη μέρα της απελευθέρωσης της πόλης. Είπε τότε:
"Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ υποσχέθηκαν στο λαό την πάλη ενάντια στον κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας. Αυτές τις υποσχέσεις τις τηρήσαμε (...) Μα εμείς υποσχεθήκαμε στο λαό και κάτι άλλο: Ότι δεν θ’ αφήσουμε το όπλο από το χέρι μας αν δεν πετύχουμε και τη διπλή λευτεριά: Τη λαοκρατία. Γι’ αυτό θα παλέψουμε για να εκτελέσουμε κι αυτή την υπόσχεσή μας, αφιερώνοντας και θυσιάζοντας τη ζωή μας ακόμα για τη λαοκρατική λύση του ελληνικού προβλήματος (...) Αν αυτά δεν εκτελεστούν, τότε σας υποσχόμαστε ότι πάλι θα ξαναβγούμε στο βουνό (..)"[25]

Αν και η στρατηγική αντίληψη του Άρη, όπως φαίνεται και από το παραπάνω απόσπασμα, δεν ήταν απαλλαγμένη από τις αντιφάσεις της στρατηγικής του ΚΚΕ, είχε δίκιο που επέκρινε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, υποστηρίζοντας την οργάνωση-συνέχιση του ένοπλου αγώνα.

Ωστόσο, θα ήταν πολύ περισσότερο σημαντική η συμβολή του Άρη, εάν, πειθαρχώντας και ταυτόχρονα παλεύοντας μέσα από τις γραμμές του Κόμματος για να γίνει κυρίαρχη η άποψή του, έθετε τις οργανωτικές στρατιωτικές ικανότητες που είχε, τη μεγάλη πείρα του, στη διάθεση του Κόμματος, αν τις υπέτασσε στις αρχές λειτουργίας της κομματικής συλλογικότητας. Η ατομική επιλογή απειθαρχίας του, ως μέσου πίεσης στο Κόμμα για να αλλάξει τη θέση του, δεν ήταν δυνατό να έχει αποτελεσματικότητα.

Το δίδαγμα που βγαίνει από την ιστορία του Άρη μέσα στην ιστορία του ΚΚΕ είναι ότι μια λαθεμένη απόφαση μπορεί αποτελεσματικά να διορθωθεί μόνο μέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα τα βαθύτερα διδάγματα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων του Κόμματος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης εκμηδενίζει την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού: «Αποφασίζουμε συλλογικά, πλειοψηφικά, δρούμε ενιαία, μονολιθικά.» Η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας.

Ο Άρης -ο ρόλος και η συμβολή του στο ένοπλο λαϊκό κίνημα- αποκαταστάθηκε αργότερα ηθικά και πολιτικά. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (16 Ιούλη 2011) αποφάσισε την επίσημη πολιτική αποκατάστασή του.
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος (23 Ιούνη 2018) αποφάσισε και την κομματική αποκατάσταση του Άρη Βελουχιώτη.[26]

{Οι υπογραμμίσεις δικές μας.}

Παραπομπές
[1]. Δημοτικό τραγούδι της Λέσβου πριν τη Συμφωνία της Βάρκιζας, λέει ανάμεσα σε άλλα: «Σαράφη, το αυτόματο να μη το παραδώσεις, γιατι θα έρθει ο καιρός, μ’ αυτό να μας γλιτώσεις.» (Όπως καταγράφεται στη μουσική συλλογή του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μουσικά σταυροδρόμια στο Αιγαίο, Λέσβος 19ος-20ός αιώνας).
[2]. Μπάμπης Δ. Κλάρας, Η περιπέτεια ενός ανθρώπου του 20ού αιώνα, πεζογραφική τριλογία, τόμ. 3, εκδ. ΚΨΜ, Αθήνα, 2015, σελ. 233.
[3]. "Γράμμα που δόθηκε στα χέρια του Νίκου Ζαχαριάδη, την προηγούμενη της αποκήρυξης του Αρη Βελουχιώτη», στο Γιάννης Γ. Χατζηπαναγιώτου (καπετάν Θωμάς), Η Πολιτική Διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη, εκδ. Δωρικός, Αθήνα, 1997, σελ. 604.
[4]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587682, Προγραμματικές θέσεις του ΜΕΑ, 24.2.1945.
[5]. Ό.π.
[6]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587741, Γράμμα Σιάντου στον Βελουχιώτη, 3.3.1945.
[7]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587673, Όρκος του ΕΛΑΣ-Ν με υπογραφές και τη μέρα κατάταξης 36 μαχητών, 11.4.1945.
Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587674, Όρκος του ΕΛΑΣ-Ν με υπογραφές και τη μέρα κατάταξης 9 μαχητών, 19.4.1945.
Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587675, Όρκος του ΕΛΑΣ-Ν με τα ονόματα και ψευδώνυμα 30 μαχητών, 27.5.1945.
Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587677, Όρκος του ΕΛΑΣ-Ν με τα ονόματα και ψευδώνυμα 17 μαχητών, 2.6.1945.
[8]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 55237, Σημείωμα Κώστα Κολιγιάννη στο Τμήμα Διαφώτισης της ΚΕ του ΚΚΕ για το ζήτημα του Άρη Βελουχιώτη, 25.6.1973.
[9]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 139162, Γράμμα του Θανάση Κλάρα (Αρη Βελουχιώτη), προς τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, 24.3.1945.
[10]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587616, Ραδ/μα του Άρη Βελουχιώτη προς το ΠΓ του ΚΚΕ, 5.4.1945.
[11]. Σύντομη Ιστορία του ΚΚΕ (Σχέδιο) Μέρος Α' 1918-1949, έκδ. της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1988, σελ. 231.
[12]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587742, Επιστολή του Γούσια προς τον Άρη Βελουχιώτη, 9.4.1945.
[13]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587757, Σημείωμα του Άρη Βελουχιώτη προς την ΚΕΠΗ, 13.4.1945.
[14]. Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, τόμ. 4, εκδ. Τόπος-Real News, Αθήνα, 2013, σελ. 81.
[15]. Κωστής Παπακόγκος, Καπετάν Άρης, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 1975, σελ. 432.
[16]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 55237, Σημείωμα Κώστα Κολιγιάννη στο Τμήμα Διαφώτισης της ΚΕ του ΚΚΕ για το ζήτημα του Αρη Βελουχιώτη, 25.6.1973.
[17]. Κωστής Παπακόγκος, Καπετάν Άρης, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 1975, σελ. 432-433.
[18]. Ενβέρ Χότζα, Δυο φίλοι λαοί, εκδ. 8 Νοέμβρη, Τίρανα, 1985, σελ. 318.
[19]. Γρηγόρης Φαράκος, Άρης Βελουχιώτης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997, σελ. 103.
[20]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 466507, Επιστολή των Ν. Ζαχαριάδη και Δ. Παρτσαλίδη προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ για τις σχέσεις μεταξύ ΚΚΕ και Κόμματος Εργασίας Αλβανίας, 15.1.1950.
[21]. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 587667, Επιστολή του Άρη Βελουχιώτη προς τον Ν. Ζαχαριάδη, 4.6.1945.
[22]. Ριζοσπάστης, 12.6.1945.
[23]. Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 6, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1987, σελ. 21.
[24]. Ριζοσπάστης, 9.9.1931.
[25]. Ριζοσπάστης, 21.11.2004.
[26]. Η απόφαση δημοσιεύεται στο Παράρτημα του Δοκιμίου.

Πηγή: ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑ του ΚΚΕ 1939-1949 Β1 ΤΟΜΟΣ (ΕΚΔΟΣΗ 2018)



Κλάρας ή Αναστασιάδης, ή Δημητριάδης Ευθύμιος, ή Αθανάσιος του Δημητρίου. Εκ Λαμίας ετών 30-33, συντάκτης Ριζοσπάστου, ανάστημα 1,65, αδύνατος χρώμα σιτόχρουν, κατώκει Κλεισόβης 8 ή 41 ή Σωκράτους 49, κατηγορούμενος επί παραβάσει του Α.Ν. 117 και μεταχθείς εις το ενταύθα Πλημμελειοδικείον (Αθηνών) την 5-6-1937 απέδρασεν μετ’ άλλων 6 συγκατηγορουμένων του εκ του κρατητηρίου του δικαστηρίου". Φωτογραφία του Άρη Βελουχιώτη από τα αρχεία της ασφάλειας (1930)


Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)

Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.


© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved