"Ειδική Ασφάλεια"
Η «Γκεστάπο» του αστικού κράτους

Περιληπτικά

Η «Ειδική Ασφάλεια» ήταν σώμα της Χωροφυλακής που ιδρύθηκε το 1929 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με αποκλειστική αρμοδιότητα τη δίωξη των κομμουνιστών. Αρχικά ονομαζόταν Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας Αθηνών. Λίγους μόλις μήνες μετά την ίδρυσή της, η δίωξη των κομμουνιστών στην Αθήνα πέρασε στην αρμοδιότητα της Αστυνομίας Πόλεων και η «Ειδική» έμεινε με την ίδια δραστηριότητα εκτός των ορίων του Δήμου Αθηναίων. Επί Μεταξά μετονομάστηκε σε Διεύθυνση Ειδικής Ασφάλειας του Κράτους, ενισχύθηκε και οι αρμοδιότητές της επεκτάθηκαν σε όλη την επικράτεια. Στην Κατοχή, η κυβέρνηση Ράλλη διέταξε την Ειδική να συνδράμει στο έργο των κατοχικών δυνάμεων, δραστηριότητα την οποία και επιτέλεσαν, με περίσσιο ζήλο, στο πλευρό των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Η «Ειδική»

Το 1929 η εξουσία της αστικής τάξης και οι κυβερνήσεις της, σε αυτή χρονική στιγμή τη κυβέρνηση του «δημοκράτη» Ελευθερίου Βενιζέλου, ανησυχούσε ιδιαίτερα από τη δράση του οργανωμένου λαϊκού κινήματος, αν και την περίοδο εκείνη το νεαρό ΚΚΕ μαστιζόταν από βαθιά κρίση (1929-1931). Έτσι, η κυβέρνησή της, πήρε την απόφαση, δημιουργίας μιας νέας υπηρεσίας της αστυνομίας με τίτλο “Διεύθυνση Ειδικής Ασφάλειας Αθηνών”.
Η υπηρεσία είχε σκοπό (μεταξύ άλλων) την παρακολούθηση προσώπων “σκοπός των οποίων ήθελεν είσθε η μεταφύτευσις και καλλιέργεια εν την Ελληνική κοινωνία…δοξασιών η ιδεών, αίτινες θα απέβλεπον εις την μεταβολή η ανατροπήν των υφιστάμενων σήμερον νομίμως εν την Χώρα τοιούτων”. Στην πραγματικότητα η νέα υπηρεσία ήταν ενίσχυση της ανασυγκρότησης όλων των κρατικών μηχανισμών ενάντια στον “εσωτερικό εχθρό” δηλαδή το εργατικό κίνημα και τον λαό με όχημα τον αντικομμουνισμό. Η ίδρυσή της πραγµατοποιήθηκε σε µια περίοδο όπου η κυβέρνηση Βενιζέλου επιδίωκε την επιχειρησιακή και νοµοθετική οχύρωση του αστικού καθεστώτος απέναντι στον υπερτιµηµένο κοµµουνιστικό κίνδυνο. Λίγες εβδοµάδες πριν είχε κατατεθεί στη Βουλή το νοµοσχέδιο «Περί µέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», το οποίο έγινε νόµος του κράτους το καλοκαίρι του 1929, ευρύτερα γνωστό ως «Ιδιώνυµο» και ξεκίνησε νέο πογκρόμ κατά των ταξικών συνδικαλιστών, των κομμουνιστών και δημοκρατικών αγωνιστών.

Η «Ειδική» γρήγορα εξελίχθηκε σε δίκτυο παρακρατικών χαφιέδων-δολοφόνων που έφτασε στο σημείο να προσπαθήσει να δολοφονήσει ακόμα και τον ιδρυτή της. Από τις έρευνες που έγιναν μετά την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου (6 Ιουνίου 1933) αποκαλύφθηκε ότι ο οργανωτής της απόπειρας δολοφονίας ήταν ο τότε ο Διοικητής της Ειδικής Ασφάλειας μαζί με τον Διοικητή της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών.

Οι φασίστες/φιλοναζιστές του Μεταξά πήραν “προίκα” από τις “δημοκρατικές” κυβερνήσεις την Ειδική, μαζί και με άλλους αντιδραστικούς νόμους και υπηρεσίες και την ανέπτυξαν σε βασική υπηρεσία για την αντιμετώπιση του “κομμουνιστικού κινδύνου”. ∆έκα χρόνια µετά τη συµµετοχή αξιωματικών της Ειδικής Ασφάλειας στην απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου, η εν λόγω υπηρεσία, έχοντας αποκτήσει µια τεχνογνωσία στη δίωξη των παράνομων οργανώσεων του κοµµουνιστικού κόµµατος, η οποία την κατέστησε την πλέον άρτια κρατική υπηρεσία για την αντιµετώπιση του κοµµουνιστικού κινδύνου, θα πρωτοστατήσει στη δίωξη µελών του εαµικού αντιστασιακού κινήματος στην Αθήνα, εξυπηρετώντας τις επιδιώξεις των γερµανικών αρχών κατοχής.

Το Φθινόπωρο του 1943, λίγους μήνες μετά την ίδρυση των “Ελληνικών Ες-Ες”, των Ταγμάτων Ασφαλείας από την “κυβέρνηση” Ράλλη, ο δοσίλογος διευθυντής της αστυνομίας πόλεων Άγγελος Έβερτ πρότεινε να αναλάβει η Ειδική εξολοκλήρου την “δίωξη των κομμουνιστών” (1). Ο Έβερτ γνώριζε καλά πως σημαντικό τμήμα της Αστυνομίας Πόλεων επηρεαζόταν από το ΕΑΜ και έτσι έκανε αυτήν την πρόταση για να αποποιηθεί ευθύνες αλλά και να δώσει “υπηρεσιακή λύση”. Υπήρχε ήδη το ΕΑΜ Αστυνομίας Πόλεων με επικεφαλής τον αστυνόμο Κώστα Γ. Τσαπόγα και τους αστυνόμους Α' Διονύση Δήμου και Ανδρουλιδάκη με συμμετοχή υπαστυνόμων, ανθυπαστυνόμων, αρχιφυλάκων και αστυφυλάκων, η δύναμη του οποίου έφτασε προς το τέλος της κατοχής να αριθμεί 2.000 περίπου μέλη.

Για να ανταποκριθεί στα νέα της “καθήκοντα”, η δοσιλογική “κυβέρνηση” Ράλλη και η Διοίκηση της Ειδικής ανασυγκρότησαν την υπηρεσία, παραμερίζοντας ακόμα και αξιωματικούς της για να στρατολογήσουν, σύμφωνα με την μαρτυρία του Διοικητή της Σχολής Χωροφυλακής στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων, “καθάρματα, άλλα μεν χρησιμοποιήθηκαν ως προδότες και άλλα πήγαν εις τα ΕΣ-ΕΣ”. Αυτά τα καθάρματα εντάχθηκαν κατευθείαν στην Ειδική είτε ως χωροφύλακες άνευ θητείας, είτε ως ιδιώτες που συγκρότησαν “ομάδες κρούσης”, που δρούσαν αυτόνομα και με την ενθουσιώδη στήριξη των SS.

Με ομαδάρχες τους Παρθενίου, Πουλή, αδελφούς Μαντά, Παναγιωτόπουλο και άλλους, η Ειδική Ασφάλεια εξελίχθηκε σε “Ελληνική Γκεστάπο”, που αιματοκύλισε την Αθήνα, με την ενθουσιώδη υποστήριξη και συνεργασία των SS. Συλλήψεις χωρίς εντάλματα, βασανισμοί μέχρι θανάτου, εκτελέσεις χωρίς καν καταδικαστικές αποφάσεις. Δικτυώθηκε σε συνοικίες δίνοντας ταυτότητες της σε μέλη της “Χ” του Γρίβα η άλλες “εθνικόφρονες” οργανώσεις.

Οι ομάδες κρούσης της Ειδικής δολοφονούσαν απεργούς στους χώρους δουλειάς, νεολαίους που κολλούσαν αφίσες για την Αντίσταση, αντιστασιακούς κ.α ενώ πολλούς τους δολοφονούσαν στα κρατητήρια μετά από βασανιστήρια και πετούσαν τα πτώματα σε δρόμους και υπονόμους. Άλλες φορές προσπαθούσαν να αποσπάσουν χρήματα από τα θύματα.
Μερικές από αυτές: η οµάδα Ιωάννη Σ. στη Ν. Ιωνία, του ανθυποµοίραρχου της Ειδικής Αντωνίου Παναγιωτόπουλου σε Σεπόλια - Κολωνό, της οικογένειας Πανολιάσκου στο Μεταξουργείο, της οικογένειας Παπαγεωργίου στο Παγκράτι, Αγήνορα στους Αµπελόκηπους, του ενωμοτάρχη της Ειδικής Ευάγγελου Χανιώτη στα Πατήσια, υπήρξαν µερικές από τις εστίες αναχαίτισης της συνεχώς διευρυνόµενης επιρροής του ΕΑΜ στην πόλη.

Παράλληλα, το νέο δυναμικό της Ειδικής Ασφάλειας, µε βάση το επιταγμένο ξενοδοχείο «Κρυστάλ» της οδού Ελπίδος, ξεπέρασε σε αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα, κάποιους από τους µόνιµους αξιωµατικούς και οπλίτες, οι οποίοι δίσταζαν να συµµετάσχουν σε παράτυπες ενέργειες που εξυπηρετούσαν άμεσα τον κατακτητή. Η κατάθεση του Ταγµατάρχη Χωροφυλακής Γεωργίου Γ., αποκαλύπτει µερικά από τα κίνητρα που ώθησαν πολλούς να καταταγούν στην Ειδική Ασφάλεια. Μετά την ένταξη, αρκετοί πέτυχαν την απόσπασή τους σε διάφορες υπηρεσίες της Γκεστάπο και των SS, καθώς «όσοι ειργάζοντο εις τους Γερµανούς είχον συµφέρον, έπερνον και αυτοί από τα πλιάτσικα των Γερµανών».
Ήταν δε τόσο επωφελής η υπηρεσία στους Γερµανούς που «όταν διετάχθη η ανάκλισις των απεσπασµένων παρά τας γερµανικάς υπηρεσίας πολλοί δεν ηθέλησαν να επανέλθουν εις την Ασφάλειαν.»

Η ανεξέλεγκτη δράση των οµάδων κρούσης της Ειδικής Ασφάλειας κορυφώθηκε το καλοκαίρι του 1944. Στους δρόµους γύρω από την πλατεία Κυριακού (γνωστή ως Βικτωρίας) βρισκόντουσαν κάθε πρωί κακοποιηµένα πτώµατα, ενώ οι ετοιµοθάνατοι από τα βασανιστήρια µεταφέρονταν για να εκπνεύσουν στο Σταθµό Πρώτων Βοηθειών της οδού Γ΄ Σεπτεµβρίου.

Την περίοδο εκείνη ο Αστυφύλακας Σωτήριος Π., υπηρετούσε στο 8ο Αστυνοµικό Τµήµα Αθηνών. Το πρωί της 14ης Αυγούστου 1944, κατά τη διάρκεια της περιπολίας του, άκουσε φωνές από κοντινό δρόµο. Φτάνοντας στο σηµείο αυτό, είδε: «… ένα πτώµα εις την διασταύρωσιν των οδών Σεβαλιέ και Μ. Βόδα, µε µαύρα ρούχα. Αίµατα δεν είχεν όταν τον κύταξα, µόνον στην πλάτη είχε λίγο αίµα, αλλά το σώµα του ήτο κατάµαυρο, σαν να ήτο σκοτωµένος από ξύλο [...] Μετά εξηκριβώθη ότι το πτώµα αυτό ήτο του Ισαακίδου [...] Επ’ αυτού είχον ταµπέλα ότι εξετελέσθη καθ’ όσον ήτο βούλγαρος κατάσκοπος. ∆εν είχε φονευθή δια πυροβόλου όπλου, παρά από τας κακοποιήσεις και το τραύµα το οποίον είχε δι’ όπλου, φαίνεται ότι τον κτύπησαν όταν είχε πεθάνει δια να δικαιολογήσουν, ότι εφονεύθη εις συµπλοκήν [...] Εγώ βγάζω το συµπέρασµα ότι όλα αυτά τα πτώµατα τα εξετέλει η Ασφάλεια, από τον κόσµο, όστις έλεγε ότι αφού τους σκότωνε στα κρατητήρια τα πετούσε στους δρόµους και στους υπονόµους. Μια ηµέρα είδον βγαλµένο από έναν υπόνοµον ένα πόδι µε το µισό σώµα ενός ατόµου».

Μέχρι και τις τελευταίες ηµέρες της λειτουργίας της, η Ειδική Ασφάλεια υπηρέτησε µε ζήλο την αποστολή της. Στις 24 Σεπτεµβρίου 1944, µόλις τέσσερις ηµέρες πριν τη διάλυσή της, οµάδα της εκτέλεσε αφού πρώτα βασάνισε, τους επονίτες φοιτητές Νίκο Κυριακίδη, Γρηγόρη Έρτσο και Νίκο Καράπαπα, που είχε συλλάβει την προηγούµενη µέρα στο Χηµείο. Τα τρία πτώµατα βρέθηκαν στην είσοδο του Ζαππείου επί της οδού Αµαλίας.

Τα θύματα της Ειδικής Ασφάλειας δεν βρήκαν ποτέ δικαιοσύνη. Μετά την απελευθέρωση, ο αστικός κρατικός μηχανισμός προστάτευσε τα κτήνη της Ειδικής. Στις λίγες περιπτώσεις που επιβλήθηκαν ποινές θανάτου η ισοβίων, μετατράπηκαν σε ποινές λίγων ετών. Σε λίγα χρόνια, όλοι οι δολοφόνοι της “Ελληνικής Γκεστάπο” (όσους δεν είχαν προλάβει ο ΕΛΑΣ και η ΟΠΛΑ στην κατοχή και τον Δεκέμβρη του 1944) κυκλοφορούσαν ελεύθεροι.

Ο Λάμπου αποφυλακίστηκε το 1952 ενώ ο αρχιβασανιστής Παρθενίου, αργότερα έγινε και μοίραρχος της Χωροφυλακής. Η ιστορία της Ειδικής Ασφάλειας των Βενιζέλου-Μεταξά-Ράλλη (και ναζί) είναι άλλο ένα παράδειγμα ότι η εξουσία της αστικής τάξης και το κράτος της, ανεξάρτητα από κυβερνήσεις και συνθήκες έχουν συνέχεια στόχο πάντα τον ”εχθρό λαό” και όσους αγωνίζονται.

1. Το γράμμα με την πρόταση του Εβερτ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Αστυνομική Διεύθυνσις Πόλεως Αθηνών
Απόρρητος
Τμήμα Εμπιστευτικόν
Αριθμ. Πρωτ. 5235 Φ.26/95
Εν Αθήναις 20 ΟκτωβρΙου 1943

Eμπιστευτική –
Προς
Το Υπουργείον των Εσωτερικών
Γενικήν Διεύθυνσιν Αστυνομίας Πόλεων
Ενταύθα

Περί αναλήψεως εξ ολοκλήρου της διώξεως του Κομουνισμού υπό της Διευθύνσεως Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους Λαμβάνω την τιμήν vα αναφέρω τα ακόλουθα:
Η Αστυνομία εν τη Πρωτευούση τυγχάνει επί τοσούτον απησχολημένη με τα καθημερινώς εμφανιζόμενα ζητήματα τάξεως και ασφαλείας, ώστε να μην είναι εις θέσιν να ασχοληθή και με ζητήματα της διώξεως του κομουνισμού. Η εν τη Υποδιευθύνσει Γενικής Ασφαλείας υφισταμένη μικρά ομάς μόλις επαρκεί δια την συγκέντρωσιν πληροφοριών περί των εκάστοτε κινήσεων προς κάθοδον εις απεργίας ή δημιουργίαν εκτρόπων παρά διαφόρων στοιχείων.
Η αυτή ομάς στερουμένη του απαιτουμένου δικτύου πληροφοριών ευρίσκεται εν αδυναμία να παρακολουθήση την εν τη Πρωτευούση κομμουνιστικήν κίνησιν. Η δύναμις της Διευθύνσεως Αθηνών είναι επί τοσούτον μειωμένη, ώστε να μη δύναται να επαρκέση δια την τήρησιν της τάξεως και ασφαλείας εν τη Πρωτευούση, πολλώ δε μάλλον να ασχοληθή σοβαρώς και με την κομμουνιστικήν Kίνησιν.
Κατόπιν των ανωτέρω υποβάλλομεν την παράκλησιν όπως η δίωξις του κομουνισμού ανατεθή εξ ολοκλήρου εις την Διεύθυνσιν Ασφαλείας του Κράτους, ήτις συνεστήθη δια Νόμου αποκλειστικώς δια την δiωξιν του κομουνισμού, δια λόγους ενιαίας κατευθύνσεως και ενεργείας και διαθέτη τα προς τούτο απαιτούμενα μέσα, ΗΤΟI δiκτυα πληροφοριών κλπ.
Δεν παραλείπομεν ν’ αναφέρωμεν ότι πάσαν πληροφορίαν, εν σχέσει με την κομμουνιστικήν Kίνησιν, θέλομεν μεταβιβάζει εις την προς τούτο αρμοδίαν Διεύθυνσιν Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους δια τας περαιτέρω ενεργείας.
Θεωρούμεν επάναγκες όπως το ζήτημα της διώξεως κομουνισμού δια λόγους ενιαίας κατευθύνσεως και συντονισμού χειρίζεται εξ ολοκλήρου η ανωτέρω Διεύθυνσις Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους.

Ο Διευθυντής της Αστυνομίας
ΑΓΓ. Μ. ΕΒΕΡΤ
Αστυνομικός Διευθυντής Α’

Πηγές:
--Απόστολος Δασκαλάκης, «Ιστορία της Ελληνικής Χωροφυλακής περιόδου 1936-1950», Αρχηγείον Χωροφυλακής, Αθήναι 1973, τ. Α’, ΣΣ. 186-188.
--«∆ιεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους. Η αιχµή του αντικοµµουνιστικού αγώνα της κυβέρνησης Ράλλη στην κατοχική Αθήνα». Μενέλαος Χαραλαµπίδης.
--«Το τιμωρό χέρι του λαού: Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα» Ιάσονας Χανδρινός
--Αρθρο του Μάκη Μαΐλη στη ΚΟΜΕΠ τεύχος 6/2013