18/4/1943: Η μάχη στα Τάχνιστα (Κάτω Μηλιά Πιερίας)

Στις 18 του Απριλη συμπληρώθηκαν 78 χρόνια από τη μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ, το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ ( Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), στην Τάχνιστα (Κάτω Μηλιά Πιερίας).

Το όνομα του χωριού (Μηλιά) οφείλεται στην ευδοκίμηση της αγριομηλιάς στην απάνεμη πλαγιά των Πιερίων. Το όνομα Μηλιά αναφέρεται για πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο της εποχής του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1529-1565), όταν Μέγας Βεζίρης ήταν ο Ιμπραήμ Πασάς. Στο χωριό ιδρύθηκε πρωτάτο (καπετανάτο) και είχαν εκεί την έδρα τους οι αρματολοί. Το 18ο αιώνα επισκέφθηκε τη Μηλιά ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφό, ο οποίος περιέγραψε τις πεδινές περιοχές της (τα αχνιστά μανδρία), από όπου προήλθε και η μετέπειτα ονομασία, Τάχνιστα.

Κατά την Κατοχή, ο Όλυμπος έγινε κέντρο ανεφοδιασμού των ανταρτών. Η πρώτη αντιστασιακή ομάδα στην Πιερία εμφανίστηκε τον Οκτώβριο του 1941 γύρω από το Λιτόχωρο, με επικεφαλής το Ζαχαρία Καρακίτσιο, ο οποίος σκοτώθηκε σε ενέδρα των Γερμανών. Στο Λιτόχωρο θα εισέλθει στην αντίσταση ακόμα και ο ιερέας του χωριού, ο Παπατσιτσιρίκος, ο οποίος μάλιστα σκοτώθηκε κατά τον αντιστασιακό αγώνα. Στην Κατερίνη, υπάλληλοι της Αγροτικής Τράπεζας πρωτοστάτησαν στον αντιστασιακό αγώνα, όπως ο Κικίτσας (Σαράντης Πρωτοπαπάς) και ο καπετάν Νικήτας (Κ. Συνεφάκης). Η δράση κατά των Ιταλών ήταν επίσης έντονη και διαφαίνεται από τη δολοφονία του Ιταλού λοχία Μπερτίνι, το Νοέμβριο του 1942 στο Λιβάδι Ολύμπου, μαζί με 12 ακόμα Ιταλούς, από την ομάδα των Ξυνού - Σωτηρίου.

Στις αρχές του 1943 το αντάρτικο άρχισε να φουντώνει και οι επιθέσεις, του ΕΛΑΣ, κατά των κατοχικών δυνάμεων γινόντουσαν όλο και πιο πυκνές. Ακολούθησε μία σειρά παράτολμων πράξεων όπως η ανατίναξη τμημάτων της σιδηροδρομικής γραμμής Κατερίνης και Πλαταμώνα και οι επιθέσεις στο Βαρικό και στην Καρίτσα.

Στις 16 Φεβρουαρίου 1943 έγινε η πρώτη μεγάλη σύγκρουση των αντιστασιακών δυνάμεων με τους Ναζί, με την ανατίναξη των μεταλλείων χρωμίου του Αγίου Δημητρίου από αντάρτικες ομάδες του ΕΛΑΣ Θεσσαλίας. Οι Γερμανοί, σε αντίποινα, ανηφόρισαν από την Κατερίνη με 13 αυτοκίνητα και πυρπόλησαν τα σπίτια του χωριού Άγιος Δημήτριος. Στην πλατεία του χωριού εκτελέστηκαν 10 άνδρες και συνελήφθησαν άλλοι 30, οι οποίοι οδηγήθηκαν στην Κατερίνη. Όλοι εκτελέστηκαν στο Σιδηροδρομικό Σταθμό, μαζί με το Δήμαρχο Κατερίνης της περιόδου 1934-1936, Αιμίλιο Ξανθόπουλο.

Η απάντηση των αντιστασιακών στα φρικαλέα αυτά γεγονότα ήταν άμεση και εκδηλώθηκε με την επιτυχημένη επίθεση στα Φωτεινά , όπου οι Γερμανοί είχαν μεταλλεία με 60 χωρικούς να δουλεύουν σε αυτά και στη συνέχεια με την ανατίναξη μέρους της γέφυρας στο Μαυρονέρι, στο 17ο χιλιόμετρο του δρόμου Κατερίνης- Ελασσόνας. Εκεί έγινε σφοδρή μάχη με τους Γερμανούς, στις 18 Φεβρουαρίου και διακρίθηκε ο Καρακίτσιος.

Οι Ναζί ηττήθηκαν και η μάχη είχε πάνω από 40 νεκρούς. Την επόμενη ημέρα πάνω από 3.000 χωρικοί από τα γύρω χωριά κατέστρεψαν την εθνική οδό Κατερίνης- Ελασσόνας, με λοστούς και γεωργικά εργαλεία, έτσι ώστε ανακόπηκε η προέλαση των γερμανικών τροχοφόρων.

Στη συνέχεια δημιουργήθηκε το ενιαίο Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στα Πιέρια και στο βόρειο Όλυμπο, με διοικητές τους Λασάνη, Κικίτσα και άλλους. Ο φρούραρχος της Κατερίνης Λόχερ λαμβάνει πιο δραστικά μέτρα και τον Απρίλιο του 1943 οι Γερμανοί εξαπέλυσαν επίθεση στο Λιτόχωρο, πυρπολώντας μοναστήρια και ναούς και συλλαμβάνοντας εκατοντάδες αιχμαλώτους. Η πλατεία του χωριού γίνεται θέατρο εκτελέσεων και γερμανικό τάγμα βάδισε στο Κουλουκούρι.

Τουλάχιστον 5000 Γερμανοί στρατιώτες με βαρύ οπλισμό και τη βοήθεια των γερμανοντυμένων εθνικιστών - ελλήνων του Πούλου εξόρμησαν στην ορεινή Πιερία. Πίσω τους αφήνουν καμένη γη. Δεκατέσσερα χωριά και ένα μοναστήρι του Ολύμπου και των Πιερίων πυρπολούνται εν μέρει ή ολοκληρωτικά. Μεταξύ αυτών είναι και το Λιτόχωρο, η Λεπτοκαρυά, η Κάτω Μηλιά, ο Άγιος Δημήτριος και το μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου.

Η ΜΑΧΗ ΣΤΑ ΤΑΧΝΙΣΤΑ (ΚΑΤΩ ΜΗΛΙΑ)

Στις 18 Απρίλη 1943, ένα επίλεκτο γερμανικό τάγμα πηγαίνοντας από την Κατερίνη προς τον Δυτικό Όλυμπο, για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον τμημάτων ανταρτών του ΕΛΑΣ, στρατοπέδευσε στο χωριό Τάχνιστα. Εκεί οι Γερμανοί δέχτηκαν αιφνιδιαστική επίθεση από τμήμα του 50ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τους Κίκιτσα, Νικήτα και άλλους. Η μάχη, αν και άνιση, κράτησε περίπου 6 ώρες, ο αιφνιδιασμός πέτυχε και είχε σαν αποτέλεσμα τη διάλυση του γερμανικού τάγματος.

Οι αντάρτες υπερέχουν στον ανταρτοπόλεμο, υστερούν όμως σε μάχη εκ παρατάξεως με έναν τακτικό, αριθμητικά υπέρτερο και καλύτερα εξοπλισμένο, στρατό. Οι απώλειες των Γερμανών ήταν, ένας Γερμανός αξιωματικός και 50 νεκροί στρατιώτες.

Το τμήμα του Παντελή Μυλωνά εγκλωβίζεται και παρά τον αντιπερισπασμό άλλων αντάρτικων δυνάμεων πληρώνει βαρύ φόρο αίματος για την απελευθέρωση της πατρίδας.
Είκοσι οκτώ μαχητές του ΕΛΑΣ πέφτουν μαχόμενοι τον ξένο κατακτητή.

Στη μάχη διακρίθηκε ο Ζαχαρίας Καρακίτσιος από το Λιτόχωρο, ο οποίος κατάφερε να καθηλώσει τους Ναζί από το ύψωμα στα Τάχνιστα.

Ο ΕΛΑΣ ελίσσεται και αποσύρεται προς την Πίνδο, με σκοπό να διατηρήσει τις δυνάμεις του προς το παρόν και να επανέλθει αργότερα.

Η μάχη στην Τάχνιστα μπορεί να στοίχισε ακριβά στον ΕΛΑΣ, έδειξε όμως ότι το ένοπλο αντιστασιακό κίνημα ήταν αποφασισμένο να αντιμετωπίσει στα ίσια τους Γερμανούς κατακτητές και τους συνεργάτες τους.
Χάθηκε μια μάχη, κερδήθηκε όμως ο πόλεμος της απελευθέρωσης δυο χρόνια μετά.

Ο ΕΛΑΣ συνέχισε την ένδοξη αγωνιστική παράδοση των ανυπότακτων κατοίκων της περιοχής σε κάθε ξένη κατοχή και της έδωσε νέο νόημα και ποιότητα. Η μάχη αυτή έχει περάσει στις πιο λαμπρές σελίδες της τοπικής ιστορίας, έστω και αν η επίσημη ιστοριογραφία την αποσιωπά ή την υποβαθμίζει.

Η εκπαιδευτική κοινότητα έχει υποχρέωση να την μελετήσει, να την αναδείξει, και να διδάξει στη νέα γενιά το αγωνιστικό μήνυμα που στέλνουν τα 28 παλληκάρια από τον τάφο τους.

Στο πεδίο της μάχης έπεσαν οι παρακάτω εικοσιοκτώ μαχητές του Ε.Λ.Α.Σ.

(Χ)Ανδρας Θεοδόσης, από Τρίλοφο
Άνεμος Κώστας, από Μηλιά
Αραμπατζής Θόδωρος, από Μηλιά
Γκοτζαμάνης Δημήτρης, από Μηλιά
Γκοτζαμανίδης Παναγιώτης, από Τρίλοφο
Δαλαμήτρας Νίκος, από Μηλιά
Ευσταθιάδης Δήμος, από Μηλιά
Θεοδωρίδης Κώστας, από Μηλιά
Θεοδωρίδης Γιάννης,από Μηλιά
Κακουλίδης Γιάννης, από Σφενδάμη
Κρυστάλλης Κώστας, από Σφενδάμη
Κωνσταντινίδης Χαράλαμπος, από Σφενδάμη
Μυλωνάς Παντελής, από Κατερίνη
Μυλωνάς Χρήστος, από Γιάννενα
Μυστακίδης Λεωνίδας, από Ελευθεροχώρι
Ξανθόπουλος Παναγιώτης, από Ελευθεροχώρι
Παπανικολάου Παναγιώτης, από Φωτεινά
Πιτσάνης Γιώργος, από Μηλιά
Πιτσάνης Νικόλαος, από Μηλιά
Σαμαράς Χρήστος, από Λιτόχωρο
Σεϊτανίδης Γρηγόρης, από Σφενδάμη
Σκούμπας Θανάσης, από Φωτεινά
Στέφος Κώστας, από Μηλιά
Στοφόρου Κώστας, από Εύβοια
Ταμπόγλου Μανώλης, από Τρίλοφο
Τάταρης Θεμιστοκλής, από Κατερίνη
Τερζόπουλος Ανέστης, από Κατερίνη
Άγνωστος

Τιμή και δόξα στα εικοσιοκτώ παλληκάρια που έδωσαν τη ζωή τους  για την ανεξαρτησία της πατρίδας μας και τη λαοκρατία.
Ο αγώνας και η θυσία τους  είναι  πολύτιμος οδηγός για τους σημερινούς αγώνες.