Μαλακάσα 12 Οκτώβρη 1944

Στις 12/10/1944 οι Γερμανοί αποχωρούσαν από την Αθήνα και είχαν εκβιαστικά επιβάλει να κηρυχθεί αυτή ως «ανοχύρωτη» πόλη για να αποχωρήσουν χωρίς να δεχθούν πλήγματα. Ο ΕΛΑΣ είχε αναστείλει τις στρατιωτικές του ενέργειες εναντίον των κατοχικών στρατευμάτων μέσα στις πόλεις, ώστε να αποφευχθούν οι τυφλές καταστροφές με τις οποίες απειλούσαν οι Γερμανοί τον αστικό πληθυσμό. Γιατί οι απειλές αυτές δεν μπορούσαν να αγνοηθούν: μεγάλο τμήμα της Αθήνας ήταν υπονομευμένο με εκρηκτικά, μικρές δυνάμεις του γερμανικού στρατού με πυροβόλα είχαν ακροβολιστεί σε υψώματα, όπως τον Λυκαβηττό ή τον Λόφο του Αρδηττού και στόχευαν να ισοπεδώσουν ολόκληρες συνοικίες, δρόμους, γέφυρες και εργοστάσια που ήταν έτοιμα να ανατιναχθούν (και κάποια ανατινάχθηκαν), ενώ πηγές ηλεκτροφωτισμού και νερού, ακόμα και το φράγμα του Μαραθώνα, ήταν έτοιμα να καταστραφούν. [1]

Στην ουσία, οι Γερμανοί δεν είχαν ούτε το πρόσχημα ότι προέβησαν σε σφαγές για να απαντήσουν στα πλήγματα που δέχονταν με τη μορφή αντιποίνων. Γιατί ο ΕΛΑΣ δεν έπληξε τους Γερμανούς μέσα στις συνοικίες, όταν αποχωρούσαν. Οι επιθέσεις του ΕΛΑΣ εναντίον των αποχωρούντων γερμανικών στρατευμάτων έγιναν εκτός αστικού ιστού και σε απόσταση από κατοικημένες περιοχές. Αυτό εφαρμόστηκε και σε όλες τις άλλες πόλεις από τις οποίες αποχωρούσαν τα γερμανικά στρατεύματα, όπως τη Θήβα, τη Λαμία, την Πάτρα, ή την Κέρκυρα, τη Λάρισα, τη Θεσσαλονίκη και τη Βέροια λίγο αργότερα. Στην περίπτωση της Αθήνας ο ΕΛΑΣ επιχείρησε να καταφέρει πλήγματα από το ύψος της Μαλακάσας και μετά.[2] Όπου οι Γερμανοί προέβησαν σε καταστροφές και ανατινάξεις μέσα σε πόλεις, όπως στο Λιμάνι του Πειραιά, ή στην περίπτωση της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι, αυτές έγιναν προληπτικά ή λόγω πανικού, βλέποντας Βρετανούς αλεξιπτωτιστές να προσγειώνονται στα Μέγαρα ή ελασίτες να πραγματοποιούν αντισαμποτάζ για να προστατεύσουν τις λιμενικές εγκαταστάσεις.

Μια μαρτυρία για τη μάχη της Μαλακάσας 12-10-1944
Γιώργος Καλατζής, κάτοικος Καπαρελλίου Θήβας.

Ο Γιώργος Καλατζής υπήρξε επονίτης της υποδειγματικής ομάδας της ΕΠΟΝ του 2-34 τάγματος του ΕΛΑΣ, αφηγείται την ανάμνησή του από την συμμετοχή του στην μάχη της Μαλακάσας.

"Στις 12 του Οκτώβρη πήραμε πληροφορία ότι ένα πεζοπόρο τάγμα Γερμανών, πιθανόν εμπροσθοφυλακής με την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής κινείται από Αθήνα προς Θήβα.
Το 2-34 τάγμα με διοικητή τον ταγματάρχη Βασίλη (ψευδώνυμο) από τον Πειραιά και καπετάνιο τον Κωνσταντίνο Αντωνόπουλο ( καπετάν Κρόνο) από την Μακρακώμη Λαμίας στήσαμε ενέδρα μεταξύ Μαλακάσας και Αυλώνος (Κακοσάλεσι) κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή του τραίνου και μια διμοιρία στον απέναντι λόφο.

Κατά τις 2 μμ φάνηκε μια φάλαγγα από τριάντα ποδηλατιστές εμπροσθοφυλακή και μετά από λίγο η κύρια φάλαγγα πεζοπόροι ενός τάγματος Γερμανών.

Η διαταγή ήταν να καμουφλαριστούμε στα πουρνάρια χωρίς να πέσει καμία σφαίρα αν δεν δοθεί το σύνθημα. Μετά από λίγη ώρα φάνηκε το κύριο σώμα. Όταν φτάσανε εκεί που θέλαμε έπεσε μια πιστολιά από τον Κρόνο, το σύνθημα, και έγινε το « σώσε» από τα πυρά τα δικά μας. Οι Γερμανοί κάνανε μισή ώρα να απαντήσουν με τα πυρά τους. Το μέρος ήταν γυμνό σε αυτούς, πιάσανε μέτωπο προς εμάς αλλά μάταια γιατί τους χτύπησε η διμοιρία μας από απέναντι και τότε οπισθοχώρησαν προς Αθήνα. Οι Γερμανοί είχαν πολλούς νεκρούς και πιάσαμε και 41 αιχμαλώτους, που ήταν όλοι μέσης ηλικίας, ίσως από 60 και πάνω οι περισσότεροι. Πολλοί μιλούσαν την ελληνική γλώσσα γιατί ήταν από την αρχή του πολέμου στην Κρήτη.

Ένα περιστατικό που δεν θα ξεχάσω είναι που όταν κατηφόρησα προς το πεδίο της μάχης, βλέπω ένα πανύψηλο Γερμανό με τα χέρια ψηλά να έρχεται προς εμένα προτείνοντας μου το όπλο του και λέγοντας γερμανικά «παρτιζάν ιχ ντόκτορ, ιχ κομμουνίστ, νιξ καπούτ". Μου έδειξε μια κονκάρδα που είχε κρυμμένη στο γιακά της χλένης του με το σφυροδρέπανο.

Το βράδυ μετά το τέλος της μάχης, αποσυρθήκαμε στα υψώματα της Πάρνηθας, μείναμε εκεί μέχρι το πρωί με τους αιχμάλωτους και μόλις πήραμε εντολή εμείς η υποδειγματική ομάδα της ΕΠΟΝ με ομαδάρχη τον Σπύρο Δινιόλο από την Ν. Ιωνία να τους πάμε στη Χασιά, περπατήσαμε 9 ώρες με βροχή στις κακοτράχαλες χαράδρες της Πάρνηθας.

Φτάσαμε στο μοναστήρι της μονής Κλειστών (Φιλίππου) πάνω από τη Χασιά και συναντήσαμε το γιατρό έφεδρο ταγματάρχη Αθανάσιο Νίκα από το Λουτουφί της Θήβας.

Έβρεχε ακατάπαυστα αλλά εμείς πεζοπορήσαμε μέχρι το χωριό της Χασιάς όπου και κάναμε κατάλυμα στην εκκλησία μαζί με άλλους αντάρτες και τους αιχμάλωτους.

Όλη τη νύχτα ο Γερμανός με την κονκάρδα όρθιος μίλαγε στους αιχμαλώτους λέγοντας την ιστορία του κομμουνιστικού κόμματος Γερμανίας, όπως μας εξήγησε ένας αντάρτης που ήξερε γερμανικά."

-------------------------

[1] FO 371/43693/R 15470, Boxshall to Laskey, 25 Σεπτεμβρίου 1944
[2] Υπήρχε πλούσιο παρασκήνιο για την προσπάθεια των Γερμανών με ενδιάμεσο τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό να εξασφαλίσει την «αδράνεια» του ΕΛΑΣ. Το ΓΣ του ΕΛΑΣ σταθμίζοντας τον κίνδυνο για εκτεταμένες καταστροφές λόγω των γερμανικών αντιποίνων συγκατένευσε αλλά αρνήθηκε να εκδώσει γραπτή διαταγή, όπως ζητούσαν οι Γερμανοί. Βλ. και Θ. Χατζής, Η Νικηφόρα επανάσταση που Χάθηκε, τομ. Γ Αθήνα 1983, σ. 443-444. Ο Στρατηγός Στ. Σαράφης αποδίδει την απραξία αυτή του ΕΛΑΣ σε εντολές που δόθηκαν για την Αθήνα και τον Πειραιά από τον στρατηγό Σπηλιωτόπουλο., Στ. Σαράφης, ο ΕΛΑΣ, Αθήνα 1984, σ. 431.

Από kokkinosfakelos.blogspot.com/