Το χρονικό της Νιάλας - Αγράφων



Νιάλα


Πέρασαν εβδομήντα τέσσερα χρόνια από τη μεγάλη τραγωδία της Νιάλας (12/4/1947), που μας φέρνει στη μνήμη μας ανάγλυφη τη σκληρότητα και βαρβαρότητα του εμφυλίου πολέμου, τέκνο και δημιούργημα της ντόπιας αντίδρασης και των Αγγλοαμερικανών ιμπεριαλιστών.

Ο εμφύλιος πόλεμος άρχισε χωρίς τη θέληση του ελληνικού δημοκρατικού λαού και του ΚΚΕ, το οποίο ηγήθηκε της Αντίστασης κατά των ξένων κατακτητών.

Οι μεταβαρκιζιανές κυβερνήσεις και οι παρακρατικές συμμορίες που απλώθηκαν σ' όλη την Ελλάδα, τύπου Σούρλα - Βουρλάκη κτλ, σκόρπισαν στην ύπαιθρο και στις πόλεις αφόρητη και πρωτόγνωρη τρομοκρατία.

Χιλιάδες αγωνιστές βρέθηκαν στις φυλακές και χιλιάδες κατέφυγαν στα βουνά για να γλιτώσουν από βέβαιο θάνατο. Ετσι ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος είχε τραγικές συνέπειες για τον τόπο μας, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες, φυλακισμένους και με ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές.Στα ΑγραφαΟι επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού εναντίον του ΔΣΕ άρχισαν την Ανοιξη του 1947 και ξεκίνησαν από την περιοχή των Αγράφων. Τα Αγραφα, οχυρή περιοχή από την ίδια τους τη φύση, πρωτοστάτησαν σ' όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, όπως επίσης και στην περίοδο της Κατοχής, όπου αναδείχτηκαν κάστρα άπαρτα της λευτεριάς.

Οι Αγγλοαμερικανοί εξουσιαστές, καθώς και η υποτελής τότε κυβέρνηση των Αθηνών πίστευαν ότι εάν κατόρθωναν να συντρίψουν το ΔΣΕ στην περιοχή των Αγράφων, θα ξεμπέρδευαν μια για πάντα μ' αυτόν. Ετσι ετοιμάστηκαν με κάθε λεπτομέρεια οι επιχειρήσεις στα Αγραφα και το βάρος το ανέλαβαν τρεις καλά εξοπλισμένες ταξιαρχίες που ξεκίνησαν από Καρδίτσα, Καρπενήσι και Αρτα. Στόχος τους ήταν να εγκλωβίσουν τους μαχητές του ΔΣΕ και να τους εξοντώσουν.

Στην περιοχή των Αγράφων δρούσαν μικρές ομάδες ανταρτών, καθώς και το τάγμα του Σοφιανού. Οι πρώτες σκληρές μάχες δόθηκαν στα ριζά των Αγράφων και την περιοχή της Νεβροπόλεως, όπου σήμερα είναι η λίμνη Πλαστήρα. Κάτω από την πίεση ισχυρών κυβερνητικών δυνάμεων το τάγμα του Σοφιανού, ακολουθούμενο από εκατοντάδες καταδιωκόμενους πολίτες και πολιτικές οργανώσεις της Καρδίτσας αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί στα Πετρίλια και κατόπιν στα Μ. Βραγγιανά. Η κατάσταση ήταν άκρως κρίσιμη, καθώς οι τρεις ταξιαρχίες πλησίαζαν προς τα Βραγγιανά και απειλούσαν με εγκλωβισμό και ολική συντριβή τις ανταρτικές δυνάμεις.

Σ' ένα σπίτι των Βραγγιανών συγκεντρώθηκε η διοίκηση του τάγματος, οι διοικήσεις των λόχων και διμοιριών και τα πολιτικά στελέχη της Οργάνωσης όπως ο Βασίλης Τσιρώνης, γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Καρδίτσας του ΚΚΕ, η Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, μέλος της Επιτροπής, ο Βαγγέλης Ταγκούλης, μέλος της Νομαρχιακής του ΕΑΜ Καρδίτσας, ο Σούλας από το Γραφείο Περιοχής του Κόμματος στη Θεσσαλία κι άλλοι.






Η σωτηρία της Νιάλας

Μία ήταν η λύση για να βγουν από τον κλοιό, που σαν θανάσιμος βρόγχος απειλούσε με αφανισμό τις ανταρτικές δυνάμεις. Η σωτηρία θα ήταν εάν το τάγμα έφθανε στη Σάικα και στο Καροπλέσι, όπου άνετα θα έμπαιναν στην περιοχή της Βουλγάρας, εκεί που βρισκόταν το Γενικό Αρχηγείο και το Αρχηγείο Θεσσαλίας του ΔΣΕ.

Η εισήγηση του Σοφιανού γίνεται αποδεκτή, γιατί ήταν η μόνη λύση που τους έβγαζε από το τραγικό αδιέξοδο.

Το εγχείρημα δύσκολο και επικίνδυνο, γιατί έπρεπε να περάσουν τα ανεμοδαρμένα και αφιλόξενα ύψη των 2.200 μ. της Νιάλας , το φοβερό αυτό βουνό των Αγράφων, που και αυτά τα αγρίμια διστάζουν να το περάσουν, αφού και την Ανοιξη σκορπάει γύρω του τη συμφορά, τον όλεθρο και την καταστροφή.Το σχέδιο μπήκε αμέσως σε ενέργεια. Ο 1ος και 2ος λόχος θα αποτελούσε την εμπροσθοφυλακή της μεγάλης πορείας, θα ακολουθούσαν οι πολίτες με τα γυναικόπαιδα και οπισθοφυλακή ο 3ος λόχος του Ερμή. Η αναχώρηση από τα Βραγγιανά έμοιαζε με την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου.

Η φάλαγγα ξεκίνησε Μεγάλη Παρασκευή, 11 Απρίλη 1947, για τη μεγάλη πορεία. Στα πρώτα βήματα ξεσπά άγρια κακοκαιρία με βροντές, αστραπές, κατακλυσμιαίες βροχές, κρύο ανυπόφορο και η Νιάλα είναι ακόμα πολύ μακριά και αόρατη από τα μολυβένια σύννεφα που τη σκεπάζουν. Ο δρόμος, ένας κατσικόδρομος με ατέλειωτες στροφές, τραχύς, δύσκολος και δύσβατος. Σε λίγο το κρύο γίνεται πολικό και η βροχή μετατρέπεται σε χιόνι. Παρά ταύτα η φάλαγγα, μια τεράστια αργοκίνητη σαρανταποδαρούσα, συνεχίζει αργά την πορεία της και όλοι ελπίζουν στο ποθούμενο τέρμα. Το χιόνι, όσο πάει, γίνεται πιο πυκνό, ο δρόμος αδιάβατος και το κρύο ανυπόφορο αρχίζει να παγώνει ανθρώπινες υπάρξεις. Τα πρώτα θύματα της φριχτής παγωνιάς είναι τα μωρά και οι γυναίκες. Με το τέλος της πορείας οι νεκροί θα ανέλθουν σε μερικές δεκάδες.

Ο Βασίλης Φυτσιλής, ο οποίος βίωσε προσωπικά την τραγωδία της Νιάλας , γράφει στο βιβλίο του, που είναι αφιερωμένο στην ηρωίδα του λαού Βαγγελίτσα Κουσιάντζα: "Είδα δίπλα μου αντάρτες και πολίτες να πέφτουν και να πεθαίνουν σε ένα λεφτό. Εβγαζαν απ' τα ρουθούνια τους λίγο αίμα, τρεμόπαιζαν για μια στιγμή τα βλέφαρα και σε λίγο ήταν νεκροί".

Ο μαχητής του ΔΣΕ Μενέλαος Μούστος, στο βιβλίο του "Η Νιάλα " περιγράφει με το δικό του παραστατικό τρόπο την τρομερή θύελλα: "Η φύση λες συμμάχησε κι αυτή με τον εχθρό να μας αφανίσει. Βογκάνε οι λαγκαδιές, τα φαράγγια, τα διάσελα. Σειέται το σύμπαν από το τρομερό μπουμπουνητό".

Μέσα σ' αυτή την τρομερή, την αφόρητη κατάσταση, που μοιάζει με την "Κόλαση" του Δάντη, η φάλαγγα εξακολουθεί να προχωράει.
Το βράδυ, 12 Απρίλη, ο 1ος και ο 2ος λόχος φθάνουν στην κορυφή του αυχένα και με μια ηρωική προσπάθεια περνούν την πόρτα του θανάτου, το διάσελο της Νιάλας και βρίσκονται στο απυρόβλητο της καταραμένης θύελλας.

Στην Καρδίτσα οι αρχές περιμένουν να υποδεχτούν την ατέλειωτη φάλαγγα των αιχμαλώτων και γλεντούν προκαταβολικά. Μάταια όμως...
Η χαρά των ανταρτών για την επιτυχία τους μετριάζεται από την περιπέτεια του 3ου λόχου και των πολιτών. Οι άοπλοι μαζί με το λόχο του Ερμή ξέκοψαν από την κύρια δύναμη του τάγματος, πήραν λάθος μονοπάτι και έπεσαν πάνω στο μέρος που βρίσκονταν τα φυλάκια του κυβερνητικού στρατού.

"Σαστισμένοι οι φαντάροι, γράφει ο Μενέλαος Μούστος, κοιτάνε τους μαχητές του ΔΣΕ να κατεβάζουν τους γυλιούς τους και ν' αποθέτουν τα όπλα τους σαν νάταν παλιοί γνώριμοι ή νοικοκύρηδες στις σκηνές. Παίρνουν κι αυτοί θάρρος. Ξεκουκουλώνονται.

- Είμαστε αδέλφια, λένε, μη μας πειράξετε, ούτε εμείς θα σας πειράξουμε.- Αδέρφια, αδέρφια, απαντάνε οι δικοί μας".

Τέτοιο πράγμα δε ματαγνώρισε η ιστορία. Ο εμφύλιος ήταν έξω από τη φύση, τη ζωή και τη θέληση του ελληνικού λαού. Και μόνο οι σκοτεινές δυνάμεις των Αγγλοαμερικανών τον επιδίωκαν, γιατί εκείνοι μόνο είχαν άνομα συμφέροντα.

Ξημερώνοντας 13 Απρίλη, ανήμερα Πάσχα, όλα θα αλλάξουν. Ο “εθνικόφρων” επικεφαλής ταγματάρχης Αλευράς που έχει αντιληφθεί ότι ο κύριος όγκος των αντάρτικων δυνάμεων κατάφερε να ξεφύγει, βλαστημά και απειλεί θεούς και δαίμονες. Παίρνει τον ασύρματο και δίνει σήμα στο κέντρο ότι τάχατες… «κρατά αιχμαλώτους τα απομεινάρια των συμμοριτών», ενώ ταυτόχρονα ζητά επειγόντως ενισχύσεις. Οι ανώτεροί του, τού υπόσχονται και προαγωγή! Τη συνομιλία αντιλαμβάνεται τυχαία ο καπετάνιος των ανταρτών Γιάννης Παπαϊωάννου ("Ερμής") ο οποίος αντιδρά και ρωτάει τον Αλευρά γιατί παραβιάζει την άτυπη ανακωχή. Ο Αλευράς βρίζοντας τον προκαλεί σε μονομαχία πυροβολώντας μάλιστα πρώτος. Όμως στην τελική έκβαση νικητής θα αναδειχθεί ο αντάρτης "Ερμής" ξαπλώνοντας νεκρό τον Αλευρά.  

Σ' ένα ξεκομμένο εχθρικό αντίσκηνο βρέθηκε η πολιτική οργάνωση που δεν άκουσε το πρωί τις φωνές των ανδρών του 3ου λόχου, που τους καλούσαν να βγουν έξω από τα αντίσκηνα και να ακολουθήσουν τον προορισμό τους.






Η εκτέλεση των δέκα

Τα μισοπαγωμένα μέλη της πολιτικής οργάνωσης και μερικούς άλλους πολίτες τους ξύπνησαν από το λήθαργο οι βρισιές και οι κλοτσιές ανδρών του κυβερνητικού στρατού, οι οποίοι ήρθανε πρωί πρωί από το χωριό Αγραφα, τους φόρεσαν χειροπέδες και έπειτα από ένα πικρό οδοιπορικό τους μετέφεραν στη Λαμία. Εκεί τους πέρασαν από το έκτακτο Στρατοδικείο, στις 3.5.47, και δέκα απ' αυτούς τους καταδίκασαν σε θάνατο, τους δε υπολοίπους σε ισόβια δεσμά.

Οι καταδικασθέντες σε θάνατο ξεπέρασαν τον εαυτό τους, στις δύσκολες εκείνες ώρες και αναδείχτηκαν άξιοι ηγήτορες και ήρωες του ΔΣΕ.
Δεν υπάρχει ανθρώπινη καρδιά να μη ράγισε και μάτια να μη βούρκωσαν διαβάζοντας τα γράμματα των μελλοθανάτων: Βασίλη Τσιρώνη, Βαγγελίτσας Κουσιάντζα και Κώστα Χαλκιά.

Η ώρα της εκτέλεσης για τους δέκα μελλοθανάτους φθάνει στις 4 το πρωί, στις 9 Μάη 1947. Τόπος εκτέλεσης το νεκροταφείο της Ξηριώτισσας. Οι μελλοθάνατοι άφοβοι μπροστά στο θάνατο στήνουν τον ηρωικό χορό του Ζαλόγγου. Η Βαγγελίτσα, φορώντας το κόκκινο μεταξωτό φουστάνι της, σέρνει πρώτη το χορό και την ακολουθούν οι υπόλοιποι εννέα τραγουδώντας, σ' αυτό το "παράξενο" το συγκλονιστικό ξεφάντωμα.

Εκπληκτοι, οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος που προέρχονται από το 106 Τάγμα, από το ανεπανάληπτο αυτό θέαμα, αρνούνται να τους εκτελέσουν. Το φονικό έργο θα το αναλάβουν "μαυροσκούφηδες" και "ΜΑΥδες".

Οι δέκα αγωνιστές και ήρωες που έπεσαν νεκροί από τα δολοφονικά βόλια του εμφυλίου πολέμου είναι: 1. Τσιρώνης Βασίλης, 2. Κουσιάντζα Βαγγελίτσα, 3. Παπαγεωργίου Μήτσιος, 4. Χαλκιάς Κώστας, 5. Γαλανίτσας Αλέκος, 6. Βαρνάβας Αλέκος, 7. Χασιώτης Δημήτριος, 8. Καψάλης Θανάσης, 9. Αθανάτος Δημήτρης και 10. Κυρίτσης Χαρίλαος. Δυο άλλοι ο Παπαλέξης Σωκράτης και ο Σεραφέας Αντώνης πέθαναν καθ' οδόν και στέρησαν τη χαρά στους στρατοδίκες να τους καταδικάσουν σε θάνατο.

Στις πλαγιές της Νιάλας , από όσα γνωρίζουμε, "κοιμήθηκαν" κάτω από το χιόνι οι: 1. Ζορμπάς Βαγγέλης, 2. Θεοδωρής Κώστας, 3. Θεοδωρής Χαρ. 4. Καούρας Χρήστος, 5. Καλατζής Γιώργος, 6. Μπουλτσή Ελένη, 7. Οικονόμου Λάμπρος, 8. Πατρίκης Κώστας, 9. Παναγιωτόπουλος Σερ. 10. Παπαδημητρίου Θωμάς, 11. Ράγια Βάια, 12. Ράγια Ιουλία, 13. Ράγιας Γιάννης, 14. Στάικος Αθαν. 15. Ταγκούλης Βαγγέλης, 16. Τσαμανής Σούλας, 17. Τσαμανή Κούλα, 18. Τσούλας Παυσανίας.

Στον αυχένα της Νιάλας , έπειτα από πολλές δεκαετίες στήθηκε ένα απλό μνημείο για να θυμίζει τη φρίκη του εμφυλίου.



Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.



© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved