Οι βουλευτικές εκλογές του 1946
και το δημοψήφισμα για τη βασιλεία στην Ελλάδα

Από το Δοκίμιο ιστορίας του KKE. Tόμος B΄ 1939-1949, σελίδες 127-133

----------------

Οι βουλευτικές εκλογές, καθώς και η πραγματοποίηση δημοψηφίσματος για το Πολιτειακό, είχαν καθοριστεί από τη Συμφωνία της Βάρκιζας (Άρθρον 9ον) να διεξαχτούν μέσα στο 1945. Μάλιστα, η Συμφωνία όριζε σαφώς ότι πρώτα θα διεξαγόταν το δημοψήφισμα και «θα επακολουθήσουν δε ως τάχιστα και εκλογαί Συντακτικής Συνελεύσεως διά την κατάρτισιν του νέου Συντάγματος της χώρας».(362)

Τα πράγματα εξελίχτηκαν αντίστροφα, επειδή οι αντιβασιλικές «κεντρώες» δυνάμεις εκτιμούσαν ότι η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος πριν τις βουλευτικές εκλογές θα οδηγούσε στην πραξικοπηματική επαναφορά του βασιλιά, λόγω του κλίματος που είχαν διαμορφώσει οι συνθήκες της αιματηρής τρομοκρατίας. Η απαίτησή τους έγινε δεκτή από τις ΗΠΑ - Γαλλία - Βρετανία και τελικά το ζήτημα λύθηκε με το ταξίδι του Δαμασκηνού στο Λονδίνο. Στις 19 Σεπτέμβρη 1945 εκδόθηκε κοινή ανακοίνωση των κυβερνήσεων ΗΠΑ - Μ. Βρετανίας - Γαλλίας, με την οποία οριστικοποιούνταν ότι οι βουλευτικές εκλογές θα προηγούνταν του δημοψηφίσματος και μάλιστα θα γίνονταν πριν το τέλος του 1945. Ακόμα, ότι θα αναδείκνυαν αναθεωρητική και όχι συντακτική Βουλή που όριζε η Συμφωνία της Βάρκιζας.(363)

Στο αστικό πολιτικό σύστημα ξέσπασε νέα κρίση, ύστερα από τη δήλωση των Φιλελευθέρων ότι δεν αποδέχονται τη διεξαγωγή εκλογών στις 20 Γενάρη 1946, όπως είχε ανακοινώσει η κυβέρνηση Βούλγαρη, καθώς και ότι θα απέχουν από τις εκλογές. Στις 9 Οκτώβρη η κυβέρνηση Βούλγαρη παραιτήθηκε και ο Δαμασκηνός, ως αντιβασιλιάς, ανέθεσε την εντολή στον Σοφούλη, με τον όρο ότι θα συμπεριλάβει στην κυβέρνηση και το Λαϊκό Κόμμα. Όμως, το Λαϊκό Κόμμα αντέδρασε και ο Σοφούλης κατέθεσε την εντολή. Σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Δαμασκηνό, η οποία επέζησε μόλις 13 μέρες (17-29 Οκτώβρη). Στις 30 Οκτώβρη ανατέθηκε στον Σοφ. Βενιζέλο να σχηματίσει κυβέρνηση από το Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα Φιλελευθέρων, με τον όρο ότι οι εκλογές θα γίνουν στις 20 Γενάρη 1946 με το πλειοψηφικό σύστημα. Οι προσπάθειες απέτυχαν και ο Βενιζέλος κατέθεσε την εντολή. Σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Π. Κανελλόπουλο, που η θητεία της διήρκεσε από την 1η μέχρι τις 20 Νοέμβρη 1945. Την διαδέχτηκε κυβέρνηση του «Κέντρου» υπό τον Θεμ. Σοφούλη, που ορκίστηκε στις 22 Νοέμβρη 1945.(364)

Μετά από το σχηματισμό της συμφωνήθηκε η διεξαγωγή εκλογών ως το τέλος Μάρτη του 1946 και η διενέργεια δημοψηφίσματος το Μάρτη του 1948. Τελικά αποφασίστηκε να γίνουν οι εκλογές στις 31 Μάρτη 1946.

Στις 21 Φλεβάρη 1946 το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ ανακοίνωσε με απόφασή του:
«Το ΚΚΕ δηλώνει ότι με τη σημερινή κατάσταση δεν θα πάρει μέρος στις εκλογές.»(365)
Παράλληλα, το ΚΚΕ δήλωνε «ότι είναι έτοιμο να βοηθήσει με όλα τα μέσα να γίνουν στοιχειωδώς λεύτερες εκλογές».(366)

Μετά από τη 2η Ολομέλεια το ΠΓ αποφάσισε να πάρει μέρος το ΚΚΕ στις εκλογές με ένα μονάχα υποψήφιο ανά εκλογική περιφέρεια.
«Έτσι και όλους τους ψήφους μας θα εξασφαλίζαμε- και θα 'χαμε έτσι και ένα γενικό κριτήριο- και 40-45 βουλευτές θα βγάζαμε- και τη νομιμότητα των εκλογών δε θα αναγνωρίζαμε (...) Η απόφαση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε γιατί ο σ. Παρτσαλίδης, σα ΓΓ του ΕΑΜ, δεν μπόρεσε την απόφαση αυτή να την περάσει στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ, γιατί, κυρίως, δεν ήταν σε θέση να συμβιβάσει τις εκλογικές φιλοδοξίες των διαφόρων κομμάτων του ΕΑΜ.»(367)

Στις 2 Μάρτη 1946 αντιπροσωπία του ΕΑΜ και άλλων κομμάτων πραγματοποίησαν διάβημα στον Σοφούλη και του ανακοίνωσαν την απόφασή τους να μην πάρουν μέρος στις εκλογές υπό τις συνθήκες που επικρατούσαν.(368) (369) Ο Ριζοσπάστης έγραψε:
«Οριστική και αμετάκλητη η απόφαση της αποχής από το εκλογικό πραξικόπημα. Ιστορικές οι ευθύνες της κυβέρνησης.»(366)

Στις 5 Μάρτη ο Ριζοσπάστης κάλεσε σε «συναγερμό» με στόχο τη δίμηνη αναβολή των εκλογών, ενώ το ΚΚΕ απευθύνθηκε στην ηγεσία του «Κέντρου» προτείνοντας κοινή κάθοδο στις εκλογές, «με κοινούς συνδυασμούς και με 50% προς 50% ανάμεσα στη δημοκρατική Αριστερά και το παλαιοδημοκρατικό Κέντρο κατανομή πάνω στις έδρες που θα πετύχει ο συνασπισμός της Δημοκρατίας»,(370) «με την προϋπόθεση ότι θα δοθεί ΜΟΝΟ μία δίμηνη αναβολή και θα μπορέσουν οι δημοκρατικοί εκλογείς να γραφούν στους εκλογικούς καταλόγους».(371) Η πρόταση απορρίφτηκε από τον Θεμ. Σοφούλη. Στις 14 του Μάρτη, με απόφαση του ΠΓ,(372) το ΚΚΕ επέμεινε στην πρόταση προς το «Κέντρο» για ενιαία κάθοδο στις εκλογές και με κατανομή εδρών 50 προς 50, πρόταση που επίσης απορρίφτηκε από τον Σοφούλη.
Τελικά, στις 22 Μάρτη 1946 ο Ριζοσπάστης κυκλοφόρησε με τίτλο: «ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΓΕΣ ΤΟΥ κ. ΜΠΕΒΙΝ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ Θ’ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΧΗ»

Από τις εκλογές απείχαν τα κόμματα του ΕΑΜ, το Κόμμα των Αριστερών Φιλελευθέρων (των Σταμάτη Χατζήμπεη και Νεόκοσμου Γρηγοριάδη), το ΣΚ- ΕΛΔ (των Σβώλου - Τσιριμώκου), η Ένωσις Δημοκρατικών Αριστερών (I. Σοφιανόπουλος), το Προοδευτικό Κόμμα (Γ. Καφαντάρης) και άλλοι μεμονωμένοι αστοί πολιτικοί (Εμμ. Τσουδερός, Γ. Καρτάλης).

Οι βουλευτικές εκλογές της 31ης Μάρτη 1946 έγιναν με το σύστημα της απλής αναλογικής, ώστε να δοθεί η δυνατότητα να εκλέξουν βουλευτές όλα τα αστικά κόμματα που ήταν κατακερματισμένα.
Όπως ήταν αναμενόμενο, πραγματοποιήθηκαν σε συνθήκες βίας, τρομοκρατίας και νοθείας. Τις παρακολούθησαν 1.155 διεθνείς παρατηρητές, που τους ονόμασαν «κουκουβάγιες» (δε συμμετείχαν αντιπρόσωποι της ΕΣΣΔ), που βέβαια συγκάλυψαν και επικύρωσαν τη νοθεία ως γνήσιο αποτέλεσμα.(373)

Η διεθνής αποστολή (που η πλειοψηφία της αποτελούνταν από στρατιωτικούς της Βρετανίας, της Γαλλίας και των Η ΠΑ) ανακοίνωσε τρεις διαφορετικές εκτιμήσεις για το μέγεθος της «πολιτικής αποχής»: 9,3%, 15% και 20%.(374)
Βέβαια, δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί επακριβώς το ποσοστό της αποχής, αφού οι εκλογικοί κατάλογοι δεν είχαν εκκαθαριστεί, ενώ υπήρχαν και πολλές διπλοεγγραφές. Ακόμα, επειδή χιλιάδες ψηφοφόροι δεν είχαν γραφτεί στους καταλόγους και επιπλέον επειδή έγινε νοθεία. Σε όλ’ αυτά δεν υπολογίζονται οι χιλιάδες που οδηγήθηκαν στις κάλπες υπό το βάρος της τρομοκρατίας, αν και δεν είχαν σκοπό να ψηφίσουν.(375)

Το ΚΚΕ κατήγγειλε τις εκλογές. Ο Ριζοσπάστης κυκλοφόρησε την 1 η Απρί¬λη 1946 με τον εξής τίτλο στο κύριο θέμα του: «ΓΕΛΟΙΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΠΕΒΙΝ! ΤΡΙΩΡΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΜΕ ΕΠΙΣΗΜΗ ΔΙΑΤΑΓΗ! ΠΑΡ’ ΟΛΟ ΤΟ ΟΡΓΙΟ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΟΘΕΙΑΣ Η ΑΠΟΧΗ ΣΕ ΟΛΕΣ ΣΧΕΔΟΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΞΕΠΕΡΑΣΕ ΤΑ 50%.»

Οι εκλογές αποτελούσαν αποφασιστικό βήμα της αστικής τάξης για την ανασύνταξη του αστικού πολιτικού συστήματος, στη βάση της συνολικής ανασυγκρότησης και θωράκισης του αστικού κράτους. Και αυτή η στιγμή ήταν η πιο κατάλληλη για να τις πραγματοποιήσουν. Η όποια περαιτέρω αναβολή απέβαινε σε βάρος της νομιμοποίησης που επιδίωκαν να προσδώσει ο λαός στη συνεχιζόμενη αντιλαϊκή καταστολή και γενικότερα στις αστικές επιδιώξεις. Η διεξαγωγή των εκλογών ήταν και το αποφασιστικό βήμα για την προετοιμαζόμενη και προαποφασισμένη επιστροφή του βασιλιά. Η ύπαρξη της βασιλείας θα ενίσχυε τη συγκεντρωτική άσκηση της εξουσίας σε συνθήκες που δεν είχε σταθεροποιηθεί ακόμα το αστικό πολιτικό σύστημα και η κοινοβουλευτική στήριξη των κυβερνήσεων.

Η επιλογή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ να απέχουν από τις εκλογές ήταν σωστή. Βέβαια, προέκυπτε μια αντιφατικότητα, στο βαθμό που η αποχή δεν εντάχτηκε σε επεξεργασμένο πολιτικό σχέδιο γενικευμένης σύγκρουσης για την εξουσία.

Σε ραδιογράφημα του Ν. Ζαχαριάδη προς τον Ντιμιτρόφ, το οποίο έλαβε ο Γραμματέας της ΚΕ της Βουλγαρικού Κόμματος Εργασίας (ΒΚΕ) Β. Τσερβενκόφ και που σε συνέχεια το έστειλε στην ηγεσία του ΚΚ(Μπ.) της ΕΣΣΔ (30 Αυγούστου 1946), αναφέρονταν σχετικά με τις εκλογές και το δημοψήφισμα:
«Η αποχή μας από τις εκλογές στις 31 Μαρτίου, σύμφωνα με τις αποφάσεις της δεύτερης Ολομέλειας της ΚΕ, είχε ως σκοπό να ενισχύσει τη μαχητική ικανότητα αντίστασης του λαού μας κατά της αγγλικής κατοχής και των μοναρχοφασιστών. Η συμμετοχή μας στο δημοψήφισμα θα μας δώσει τη δυνατότητα να διατηρήσουμε σχετικά τις νόμιμες δυνατότητές μας για δράση στις πόλεις, όπου η μαχητική ικανότητά μας είναι πίσω σε σχέση με ό,τι συμβαίνει στα χωριά. Στη Θεσσαλία, στη Μακεδονία και στη Θράκη ουσιαστικά υπάρχει κατάσταση εμφυλίου πολέμου. Το ίδιο συμβαίνει και στην Πελοπόννησο, αλλά σε μικρότερη κλίμακα.»(376)

Το ΚΚΕ απείχε από τις εκλογές έχοντας διαφωνήσει με τη σύσταση του ΚΚ(Μπ.) και άλλων κομμάτων να συμμετάσχει. Σύμφωνα με τον Ντιμιτρόφ, ο Στάλιν είπε στις 2 Σεπτέμβρη 1946:
«Οι Έλλην[ες] κομμουνιστές διέπραξαν νωρίτερα λάθος με το μποϊκοτάρισμα των βουλευτικών εκλογών. Θα μπορούσαν να μποϊκοτάρουν τις εκλογές, όταν αυτή η αποχή θα οδηγούσε στην αποτυχία τους. Αλλιώς το μποϊκοτάρισμα είναι απερίσκεπτη ενέργεια.»(377)

Εξάλλου, ο Σοβιετικός πρέσβης στην Αθήνα, Ροντιόνοφ, μετά από τη συζήτηση που είχε με τον Ν. Ζαχαριάδη (4 Μάη 1946), έγραψε:
«Μου απάντησε ότι το ΚΚΕ έλαβε φιλικές συμβουλές(378) για συμμετοχή στις εκλογές, όμως οι συμβουλές αυτές βασίζονταν σε μια μη ολότελα ακριβή αντίληψη για την τακτική του ΚΚΕ. Την τακτική του τελευταίου την αντιλήφθηκαν με έναν απλουστευμένο τρόπο, θεωρήθηκε δηλαδή ότι το ΚΚΕ είχε μόνο δύο διεξόδους: Εμφύλιο ή συμμετοχή στις εκλογές. Σ’ αυτές τις συνθήκες η συμμετοχή στις εκλογές θα μπορούσε πραγματικά να φανεί περισσότερο σωστή απόφαση παρά ο εμφύλιος πόλεμος. Ωστόσο, το ΚΚΕ στην πραγματικότητα επέλεξε την τρίτη λύση, δηλαδή το μποϊκοτάζ των εκλογών και την περαιτέρω διεξαγωγή του αγώνα με κάθε δυνατή μέθοδο, μη φθάνοντας ωστόσο στην ένοπλη εξέγερση.»(379)

Στις 30-31 Μάρτη 1946, 33 καταδιωκόμενοι αγωνιστές επιτέθηκαν στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, άντρο βασανιστηρίων, όπου εξόντωσαν 13 χωροφύλακες.(380) Για την επιχείρηση στο Λιτόχωρο η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση εξέδωσε αργότερα Διάταγμα, με το οποίο απένειμε στους μαχητές της Μετάλλιο Ανδρείας.(381)

Ωστόσο, τα γεγονότα στο Λιτόχωρο λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες, ενώ επί της ουσίας σηματοδοτούσαν εξ αντικειμένου το επίσημο ξεκίνημα του λαϊκού ένοπλου αγώνα, παρουσιάστηκαν από το ΚΚΕ (και αυτή ήταν η πραγματική πρόθεση) ως μια προειδοποιητική βολή προς τις αστικές δυνάμεις, που συνέχιζαν την αιματηρή τρομοκρατία. Στο μεταξύ, χανόταν για το λαϊκό κίνημα πολύτιμος χρόνος, ενώ κλιμακώνονταν οι δολοφονικές επιθέσεις κράτους και συμμοριών.

Στις 3 Απρίλη πυρπολήθηκε από χωροφύλακες το οίκημα του σωματείου αλιεργατών Αρτάκης.

Την ίδια μέρα «μοναρχικό κτήνος» δολοφόνησε στο χωριό Πεντόλακκος Ιωαννίνων τα ανήλικα:
Γιώργο Δ. Λώρα 3 ετών,
Λαμπρινή Δ. Λώρα 6 ετών,
Π. Δ. Λωρα 8 ετών,
Ε. Δούλη 10 ετών,
Σπ. Δούλη 13 ετών,
Δ. Γεωργίου 6 ετών
και Χρ. Γεωργίου 10 ετών.
Κατά την Ασφάλεια, ο δολοφόνος «εμφορείται υπό υγιών κοινωνικών φρονημάτων».(382)

Στις 8 Απρίλη δολοφονήθηκε ένας εργάτης στο Ηράκλειο Κρήτης.
Στις 14 Απρίλη η αστυνομία διέλυσε τη συνέλευση του Εργατικού Κέντρου Άρτας.
Στις 17 Απρίλη δολοφονήθηκε ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Νάουσας Γιώργης Βουτυράς από Χίτη πληρωμένο όργανο του βιομήχανου Λαναρά.(383)

Στις 4 Απρίλη παραιτήθηκε η κυβέρνηση Σοφούλη και την ίδια μέρα σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Παναγιώτη Πουλίτσα, πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικράτειας. Η κυβέρνηση Πουλίτσα αποτελούσε μείγμα «δεξιών» και «κεντρώων» πολιτικών. Στις 18 Απρίλη παραιτήθηκε και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση υπό τον Κ. Τσαλδάρη.(384)

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

(362). Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου 1946-1949, τόμ. 1, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2000, σελ. 84-85.

(363). Ριζοσπάστης, 20.9.1945.

(364). Σπύρος Β. Μαρκεζίνης, Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος, τόμ. 2, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1994, σελ. 177-194. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ δήλωσαν ανοχή στην κυβέρνηση Σοφούλη, που σύντομα την απέσυραν.

(365). Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 6, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1987, σελ. 186. Ση-μειώνεται ότι το ζήτημα της αποχής δικαίως βρισκόταν στον προβληματισμό της ηγεσίας του ΚΚΕ πολλούς μήνες πριν την προκήρυξη των εκλογών. Ήδη από τις 15 Ιούνη 1945 το ΠΓ είχε πάρει σχετική απόφαση, στην οποία ανέφερε: «Το Πολιτικό Γραφείο σε περίπτωση που δεν θα εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις για λεύτερη έκφραση της λαϊκής θέλησης θ’ αντιμετωπίσει σε συνεννόηση με τον υπόλοιπο δημοκρατικό κόσμο την περίπτωση αποχής από τις εκλογές.» (Ο.π., σελ. 20).

(366). Ό.π., σελ. 186.

(367). Νίκος Ζαχαρώδης, «Δέκα χρόνια πάλης. Συμπεράσματα - Διδάγματα - Καθήκοντα», στο Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, Η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ. Πρακτικά, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2010, σελ. 594.

(368). Την αντιπροσωπία αποτελούσαν οι Σιάντος, Γαβριηλίδης, Οικονόμου και Κρητικάς του ΕΑΜ και οι Στ. Χατζήμπεης (Αριστεροί Φιλελεύθεροι), Ηλ. Τσιριμώκος (ΕΛΔ) και Τσαρμπάσης (εκπρόσωπος του I. Σοφιανόπουλου).

(369). Ριζοσπάστης, 3.3.1946.

(370). Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 6, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1987, σελ. 189.

(371). Ριζοσπάστης, 7.3.1946.

(372). Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, ό.π.

(373). Στην έκθεση που συνέταξε η AMFOGE (Συμμαχική Αποστολή Παρατήρησης των Ελληνικών Εκλογών) και την οποία αποτελούσαν εκπρόσωποι των ΗΠΑ, Βρετανίας και Γαλλίας, το ποσοστό συμμετοχής/αποχής στις εκλογές υπολογίστηκε αυθαίρετα με βάση αυτούς που θεώρησε «εγκύρως εγγεγραμμένους» εκλογείς. Αυτοί, σύμφωνα με την Αποστολή, ήταν 1.850.000 άτομα, από το σύνολο των 2.210.000 εγγεγραμμένων του υπουργείου Εσωτερικών. Επίσης, η Αποστολή εκτίμησε ότι από τους 1.117.000 ψηφίσαντες στις εκλογές, μόλις το 2% ήταν άκυρα εγγεγραμμένοι. Έτσι, θεώρησε ως έγκυρες 1.094.660 ψήφους. Στη βάση αυτή το ποσοστό συμμετοχής ήταν λίγο πάνω από 62%.
Στην πραγματικότητα, η Αποστολή επιχειρούσε, με διάφορες αλχημείες, από τη μια να μειώσει τον αριθμό των εγκύρως εγγεγραμμένων, και, από την άλλη, να αυξήσει τον αριθμό των εγκύρως ψηφισάντων, προκειμένου να αποκρύψει το πραγματικό ποσοστό της αποχής. Για παράδειγμα, αν το ποσοστό συμμετοχής/αποχής υπολογιστεί με βάση τους εγγεγραμμέ-νους του υπουργείου Εσωτερικών (2.210.000) και τον αριθμό ψήφων που η Αποστολή θεωρεί έγκυρες (1.094.660), τότε το ποσοστό συμμετοχής υποχωρεί στο 49,5%.
Σε κάθε περίπτωση και παρά τις όποιες νοθείες και αλχημείες της ντόπιας αστικής τάξης και των διεθνών συμμάχων της, η αποχή συγκέντρωσε μεγάλα ποσοστά. Ο ερευνητής Γιάννης Σεβαστός, αντλώντας τα στοιχεία των εγγεγραμμένων από την εφημερίδα Εμπρός, 31.3.1946, και συγκρίνοντάς τα με τα αποτελέσματα των εκλογών, σημειώνει ανάμεσα στα άλλα ότι η αποχή διαμορφώθηκε σε 31,9% στην περιφέρεια Αθηνών, σε 51,5% στον Πειραιά, σε 54,5% στο υπόλοιπο Αττικής και στη Βοιωτία, στο 37,5% στη Θεσσαλονίκη, στο 50,5% στην Εύβοια, στο 54,3% στη Λακωνία, στο 56,9% στο Λασίθι, στο 57,5% στη Χίο, στο 60% στα Τρίκαλα, στο 60,6% στη Λάρισα, στο 66,2% στην Αρκαδία, στο 66,7% στα Γιάννενα, στο 66,8% στη Φλώρινα, στο 67,2% στην Κεφαλονιά, στο 70,3% στη Σάμο και στο 70,5% στη Λέσβο.

(374). Ηλίας Νικολακόπουλος, «Η ανάπτυξη των πολιτικών δημοσκοπήσεων στην Ελλάδα», στο Δημήτρης Θ. Τσάτσος - Ξενοφών I. Κοντιάδης (επιμ.), Το μέλλον των πολιτικών κομμάτων, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 2003, σελ. 195.

(375). Από τα στοιχεία, πάντως, που δόθηκαν στη δημοσιότητα, προκύπτει ότι στις εκλογές της 31 ης Μάρτη 1946, που πήραν μέρος μόνο άντρες, ψήφισαν 1.121.696 εκλογείς και τα έγκυρα ψηφοδέλτια ήταν 1.108.473. Εξασφάλισαν δε: Η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων, δηλαδή το Λαϊκό Κόμμα και οι συνεργαζόμενοι μαζί του, το 55,12% των ψήφων και 206 έδρες σε σύνολο 354, η Εθνική Πολιτική Ένωσις, δηλαδή οι Φιλελεύθεροι του Σοφοκλή Βενιζέλου, το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου, το 19,28% και 68 έδρες, το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Θεμιστοκλή Σοφούλη το 14,39% και 48 έδρες, το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος του Ναπολέοντα Ζέρβα το 5,96% και 20 έδρες, η Ένωσις Εθνικοφρόνων του Θεόδωρου Τουρκοβασίλη το 2,94% και 9 έδρες, η Ένωσις Αγροτικών Κομμάτων το 0,67% και μια έδρα και ορισμένοι ανεξάρτητοι συνδυασμοί το 1,08% και δύο έδρες, ενώ άλλοι συνδυασμοί, που δεν εκπροσωπήθηκαν στη Βουλή, πήραν το 0,56% των ψήφων. [Συλλογικό, Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ (1946-1949), έκδ. Ριζοσπάστης - Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1998, σελ. 180.]

(376). Ιορντάν Μπάεφ, Ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 1997, σελ. 122.

(377). Γκεόργκι Δημητρόφ (Σπόρος Κουζινόπουλος: επιμ.), Σελίδες από το απόρρητο ημε- οολόγιο, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1999, σελ. 178.

(378). Το 1950 ο Ν. Ζαχαρώδης ανέφερε στην 7η Ολομέλεια ότι το ΚΚΕ απείχε από τις Εκλογές «παρά την υπόδειξη που είχαμε από το ΒΚΠ (Μπ.) [ΚΚ (Μπ.)]». Το ίδιο υπογράμμισε στην ίδια Ολομέλεια της ΚΕ ο Δ. Παρτσαλίδης: «Ο σ. Μόλοτοφ υπενθύμισε την υπόδειξη της ΚΕ του Μπολσεβίκικου] Κόμματος για συμμετοχή στις εκλογές. “Η συμμετοχή, είπε, θα μας επέτρεπε ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης, πότε το κέντρο βάρους να το ρίξετε στις νόμιμες μορφές μαζικής πάλης και πότε στον ένοπλο αγώνα”. Διατύπωσε το φόβο μήπως οι Εγγλέζοι μέσω των άλλων κομμάτων μας σπρώξαν στην αποχή.» (7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. 14-18 του Μάη 1950, έκδ. ΚΕτου ΚΚΕ, 1950, σελ. 16,26-27.)

(379). AVPRF (Αρχεία της Εξωτερικής Πολιτικής της Ρωσικής Ομοσπονδίας), F. 084, Ορ. 33, D. 14 όπως παρατίθεται, στο Βασίλης Κόντης - Σπυρίδων Σφέτας (επιμ.), Εμφύλιος πόλεμος. Έγγραφο από τα Γιουγκοσλαβικά και Βουλγαρικά Αρχεία, εκδ. Παρατηρητής, Θεσ-σαλονίκη, 1999, σελ. 237.

(380). Επικεφαλής των ανταρτών ήταν ο Αλέκος Ρόσιος (Υψηλάντης) και οι Γ. Ανδρεά- δης ή Κουκουτάτσιος, Τζαβέλας και Φωτεινός. Ο Γιώργης Κικίτσας έγραψε: «Είχαμε ομάδα από Λιτοχωριανά παληκάρια, με επικεφαλής τον αγωνιστή Παλάσκα (Παπού Τζαβέλα). Με το σ. Ελευθερίου Γεώργη (Φωτεινό) έστειλα οδηγίες για την προετοιμασία του χτυπήματος. Για την ίδια δουλιά προώθησα με βενζινοκάικο από Θεσσαλονίκη στην ίδια κατεύθυνση τους σ. Αλέκο Ρόσιο (Υψηλάντη), Βαγγέλη Μυλωνά (Κωστάκη) και τον Πετιμεζά.» (Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, Έγγραφο 503697, Έκθεση Γιώργη Κικίτσα, 3.5.1956). Σε σύσκεψη των διωκόμενων, στην οποία πήραν μέρος, μεταξύ άλλων, οι Ευριπίδης ή Πόνος, καπετάνιος και μέλος του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας-Θράκης του ΚΚΕ, Κ. Τσουκανάρας, Γ. Καστάνης, Κουφοδήμος, Λ. Κουφός και άλλοι, καθορίστηκε η ένοπλη επίθεση στο Λιτόχωρο να γίνει στις 30 με 31 Μάρτη. Την τελευταία βδομάδα έφτασε στο Λιτόχωρο και ο Αλ. Ρόσιος, οπότε και έγινε ο σχεδιασμός του εγχειρήματος [Μαρτυρία Θανάση Ανάγνου στο Συλλογικό, Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ (1946-1949), έκδ. Ριζοσπάστης - Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1998, σελ. 599]. Μιλώντας ο Ν. Ζαχαριάδης σε συγκέντρωση κομματικών μελών στη Θεσσαλονίκη, είπε σχετικά με την επίθεση στο Λιτόχωρο: «Κάνουν πως απορούν γιατί ο Μπαρούτας που του ρήμαξαν το σπίτι πήρε τα βουνά και παλεύει με το ντουφέκι στο χέρι. Θα ’ναι απόλυτο μέσα στη λογική που Αγγλοι και μονορχοφασίστες εφαρμόζουν και δεν θα πρέπει να απορεί κανένας αν αύριο εμφανισθεί και δεύτερος Μπαρούτας και μεθαύριο γίνουν δεκάδες και εκατοντάδες. Θα ’ρθει η στιγμή που ο λαός θ’ αποφασίσει να μην τον σφάζουν πια σαν κότες και τότε θα πάρει κι αυτός τ’ άρματα» (Ριζοσπάστης, 13.4.1946).

(381). Εφημερίδα της Προσωρινής Κυβέρνησης, Αρ. Φύλ. 49,24.3.1949.

(382). Ριζοσπάστης, 4.4.1946 και Νίκος Γ. Ζιάγκος, Νέες σελίδες από τον εμφύλιο πόλεμο 1945-1949, τόμ. Α', εκδ. Σοκόλη, Αθήνα, 1986, σελ. 26-27.

(383). Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 6, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1987, σελ. 205.

(384). Ριζοσπάστης, 19.4.1946.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Ο τόμος B΄ 1939-1949 όσο και οι υπόλοιποι τόμοι που βρίσκονται σε κυκλοφορία, εκδίδονται ως Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, που σημαίνει ότι περιλαμβάνουν και ζητήματα ακόμα ανοιχτά στην περαιτέρω έρευνα, στην ανάπτυξη, διόρθωση, με τη συμβολή όχι μόνο των μελών του Κόμματος και της ΚΝΕ αλλά και οπαδών, συνεργαζόμενων.