Οικονομικός δωσιλογισμός
Πως απέκτησαν οι μαυραγορίτες περιουσίες στην κατοχή
(Μέρος 2ο)

ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΩΛΗΤΩΝ

ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ

Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει εύκολα το συμπέρασμα πως η συντριπτική πλειοψηφία των πωλητών χάνοντας τα ακίνητά τους καταστράφηκαν οικονομικά και μεταπολεμικά βρισκόταν σε πολύ δύσκολη οικονομική θέση. Έπρεπε να βρουν κουράγιο και να ξεκινήσουν από το μηδέν. Μόνο μια μικρή μειοψηφία από τους πωλητές κατάφερε και συνήρθε γρήγορα και μπόρεσε να επανέρθει στην προηγούμενη ζωή του. Από τους πωλητές ακινήτων περίπου 80.000 έμειναν άστεγοι.

2.4 Η αξία των ακινήτων

Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται καθαρά το μέγεθος της αρπαγής και της εκμετάλλευσης. Υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία για την συνολική προπολεμική αξία των ακινήτων που πουλήθηκαν και τα ποσά που δαπανήθηκαν κατά την κατοχή για την αγορά τους. Κυριολεκτικά οι επιτήδειοι τους τα πήραν για ένα κομμάτι ψωμί.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΞΙΑ
ΠΟΥΛΗΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Από τον πίνακα αυτό βγάζουμε το συμπέρασμα πως ο οικονομικός δωσιλογισμός και η μαύρη αγορά ήταν οργανωμένο σύστημα. Στον πίνακα φαίνεται καθαρά πως οι άνθρωποι που αγόρασαν τα ακίνητα σχηματίζουν μια πυραμίδα.
Στη βάση της αυτή η πυραμίδα έχει τους «μικρούς», τα «βαποράκια», αυτούς που αναλάμβαναν την κατάλληλη στιγμή να «σπρώξουν» το εμπόρευμα στην αγορά. Γύρω στους 55.000 αγοραστές φρόντισαν μέσα στην κατοχή να πάρουν από 1-3 ακίνητα για τα παιδιά τους και τα γεράματα. Πιθανόν εδώ να υπάρχουν και κάποιοι άνθρωποι καλής πίστης που βρέθηκαν με χρήματα στην κατοχή και τα επένδυσαν αγοράζοντας ένα σπίτι ή ένα οικόπεδο προίκα για τα παιδιά τους.
Στη μέση της πυραμίδας υπάρχουν άλλα 3.000 άτομα, οι «μικρομεσαίοι», που κατάφεραν να κάνουν καλή περιουσία αγοράζοντας από 4 έως 10 ακίνητα.
Στην κορυφή της πυραμίδας υπάρχουν τα «τσακάλια», οι μαυραγορίτες, οι μεγαλέμποροι που έχτισαν γερές περιουσίες αγοράζοντας από 11 ακίνητα και πάνω.

Στον Συγκεντρωτικό Πίνακα που επισυνάπτεται στο «Υπόμνημα περί ακυρώσεως των αγοραπωλησιών ακινήτων επί κατοχής», οι αγοραστές χαρακτηρίζονται ως:
δωσίλογοι, συνεργάτες των Γερμανών, μαυραγορίτες, έμποροι πλουτίσαντες επί κατοχής και καλής πίστεως. Για να στηρίξει τους ισχυρισμούς της η Ομοσπονδία επισυνάπτει τον πίνακα με 24 ονόματα αγοραστών οι οποίοι αγόρασαν επί κατοχής από 8 έως 120 ακίνητα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν:
η Εταιρεία Παπαλεξανδρής και Στεργίου που την περίοδο 1941-42 αγόρασε στα Σπάτα 109 ακίνητα (χωράφια, οικόπεδα, αμπέλια, ελαιώνες, σπίτια), τα ονόματα τεσσάρων γνωστών δωσίλογων και συνεργατών των Γερμανών, τα ονόματα γνωστών βιομηχάνων, εμπόρων κλπ.

2.6 Συμπληρωματικά στοιχεία

Από το Ειδικό Βιβλίο Απογραφής όπου καταγράφονται τα χρήματα που τελικά εισέπραξαν οι πωλητές ακινήτων και τους πίνακες που επισυνάπτονται στο Υπόμνημα τα ακίνητα χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:

Στη συνέχεια με 4 πίνακες δίνονται συγκεκριμένα παραδείγματα για κάθε κατηγορία ξεχωριστά. Τα παραδείγματα αυτά έχουν πλήρη στοιχεία της αγοροπωλησίας (όνομα πωλητή-αγοραστή, αριθμό συμβολαίου, όνομα συμβολαιογράφου, χαρακτηρισμό ακινήτου, προπολεμική τιμή και καταβληθέν τίμημα)

Πίνακας 1: Περιέχει 75 περιπτώσεις-παραδείγματα (από τα 150.000) ακίνητα που το καθένα πουλήθηκε από 0,10 έως 3 λίρες. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία των περιπτώσεων αυτών έχουν ως εξής:

Συμπέρασμα: Τα από 0,10–3 λίρες πωληθέντα ακίνητα την περίοδο 1941-44 επωλήθησαν περίπου στο 1/75 της αξίας τους.

Πίνακας 2: Περιέχει 40 περιπτώσεις – παραδείγματα (από τα 100.000) ακίνητα που το καθένα πουλήθηκε από 3 έως 50 λίρες. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία των περιπτώσεων αυτών έχουν ως εξής:

Συμπέρασμα: Τα από 3-50 λίρες πωληθέντα ακίνητα την περίοδο 1941-44 επωλήθησαν περίπου στο 1/23 της αξίας τους.

Πίνακας 3: Περιέχει 35 περιπτώσεις – παραδείγματα (από τα 80.000) ακίνητα που το καθένα πουλήθηκε από 50 έως 200 λίρες. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία των περιπτώσεων αυτών έχουν ως εξής:

Συμπέρασμα: Τα από 50-200 λίρες πωληθέντα ακίνητα την περίοδο 1941-44 επωλήθησαν περίπου στο 1/10 της αξίας τους.

Πίνακας 4: Περιέχει 15 περιπτώσεις – παραδείγματα (από τα 20.000) ακίνητα που το καθένα πουλήθηκε από 200 έως 4.000 λίρες.

Συμπέρασμα: Τα από 200-4.000 λίρες πωληθέντα ακίνητα την περίοδο 1941-43 επωλήθησαν περίπου στο 1/11 της αξίας τους. (27)

………………………………………

27. Τα στοιχεία όλων των παραπάνω πινάκων υπάρχουν, αναλυτικά και με όλες τις λεπτομέρειες στο:
Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής,«Υπόμνημα περί ακυρώσεως των αγοραπωλησιών ακινήτων επί κατοχής», Αθήνα, Αύγουστος, 1946 και στους 5 αναλυτικούς πίνακες που επισυνάπτονται σε αυτό.

………………………………………

3. Τι έγιναν τελικά οι ακίνητες περιουσίες;

Κατά τη διάρκεια του Πολέμου οι Σύμμαχοι, βλέποντας τις λεηλασίες, τις αρπαγές και τις αγοροπωλησίες να απλώνονται σε όλες τις κατακτημένες από το Άξονα χώρες της Ευρώπης, πολλές φορές εκδήλωσαν τη διάθεσή τους να προφυλάξουν τους κατακτημένους λαούς και τις ιδιοκτησίες τους.

Σε ανακοίνωσή των Συμμάχων, Λονδίνο,5/1/1943, ανάμεσα σε άλλα τονίζεται:
«…Αι Σύμμαχοι Κυβερνήσεις ειδοποιούν πρωτίστως τους ενδιαφερόμενους ιδιαιτέρως τα πρόσωπα εις τας ουδετέρας χώρας, ότι επιφυλάσσουν τα δικαιώματά τους να θεωρήσουν ακύρους τας μεταβιβάσεις ή ποσά των των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας των και συμφερόντων οιασδήποτε φύσεως εις χώραν κατελημμένην ή ελεγχομένην ή εμμέσως υπό του Άξονος. Η ειδοποίησις αφορά επίσης τα πρόσωπα συμπεριλαμβανομένων δικαστικών προσώπων άτινα κατοικούν ή κατώκουνεις τοιαύτας χώρας και όπου υπέστησαν λαφυραγωγίαν ή διεξαγωγήν επιφανειακώς νομίμου ή οικειοθελώς….Αι Σύμμαχοι Κυβερνήσεις είναι αποφασισμέναι να μη δεχθούν ή ανεχθούν τοιαύτας κακάς πράξεις…»

Την ίδια μέρα, 5/1/1943, από την Ουάσιγκτον, εκδίδεται παρόμοια ανακοίνωση που τονίζει: «Τα 17 Ηνωμένα Έθνη και η Εθνική Γαλλική Επιτροπή σήμερον ειδοποιούν τας δυνάμεις του Άξονος ότι δικαιώματα ιδιοκτησίας εις κατεχόμενας χώρας θα αποκατασταθούν εις τους δικαιούχους ιδιοκτήτας όταν ο Άξων εκδιωχθή….Η ανακοίνωση αύτη…. Αφορά όλα τα δικαιώματα άτινα απωλέσθησαν, ήλλαξαν χείρας ή δυνάμει πράξεως του εχθρού ή με λαφυραγωγίαν καθαράν ή με φαινομενικήν νόμιμον διεξαγωγήν ή φαινομενικήν εθελουσίαν παραχώρησιν….».(28)

Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης Με τη λήξη του Πολέμου, στο πνεύμα των ανακοινώσεων, υπήρξε σκληρή τιμωρία και διαπόμπευση αυτών που συνεργάστηκαν με τον Άξονα και αυτών που πλούτισαν σε βάρος των κατακτημένων λαών.

Στην Ελλάδα κάτι τέτοιο δε συνέβη παρά τις υποσχέσεις….

3.1 Οι υποσχέσεις

Τόσο κατά την Κατοχή όσο και μετά την Απελευθέρωση οι Ελληνικές Κυβερνήσεις, σύμφωνα με τις οδηγίες και τις ανακοινώσεις των Συμμάχων, υπόσχονταν ακύρωση των αγοραπωλησιών και επιστροφή όλων των περιουσιών που λεηλατήθηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Συγκεκριμένα :
-Επανόρθωση των αδικιών είχε υποσχεθεί ο Πρωθυπουργός, Εμ. Τσουδερός σε ραδιοφωνική εκπομπή από το Κάιρο στην Κατοχή.
-Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με την άφιξή της στην Ελλάδα, 18/10/1944, μέσω του Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου είχε υποσχεθεί επί λέξη: «…Υποστηρίζομεν κατά γενικήν αρχήν, ότι ουδείς δύναται να γίνη πλουσιώτερος μετά την 28^ηΟκρωβρίου 1940. Τούτο είναι εθνικό αίτημα…»
-Ο Αντιβασιλέας, Μακαριώτατος Δαμασκηνός είχε δηλώσει σε εκπροσώπους της Ομοσπονδίας Πωλησάντων τα εξής:
«…Η ακύρωσις των αγοραπωλησιών τούτων είναι έργο απονομής υψίστης δικαιοσύνης. Η μεγαλυτέρα χαρά της ζωής μου θα είναι η στιγμή της υπογραφής του σχετικού νόμου, τον οποίο θα υπογράψω με τα δυο μου χέρια…» (29)

Τα χρόνια όμως κυλούσαν και οι υποσχέσεις έμεναν υποσχέσεις. Το 1946 η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής, συγκέντρωσε όσα περισσότερα στοιχεία μπορούσε και ξεκίνησε νομικό αγώνα.

……………………………………………………

28. Και τα δύο κείμενα πλήρη, βρίσκονται στο φάκελο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής, που βρίσκεται στο ΕΛΙΑ.
29. Για τις υποσχέσεις υπάρχουν στοιχεία Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής,«Υπόμνημα περί ακυρώσεως των αγοραπωλησιών ακινήτων επί κατοχής», Αθήνα, Αύγουστος, 1946, σελ. 23

……………………………………………

3.2 Ο δικαστικός αγώνας για τα ακίνητα

- Η Συντακτική Πράξη 114/1946:
Στις 29 Μαρτίου 1946 παραμονές των μοιραίων εκλογών (31 Μαρτίου 1946: απέχει το ΚΚΕ και άλλα φιλοεαμικά κόμματα- ξεκινά ο Εμφύλιος) η Κυβέρνηση Θ. Σοφούλη για να κατευνάσει τα πάθη, την αγανάκτηση και τα μίση εκδίδει την Συντακτική Πράξη 114/1946 «Περί της τύχης των κατά τη διάρκειαν της εχθρικής κατοχής πωλήσεων ακινήτων» (30)
Η Σ.Π 114/1946 ακυρώνει τις πωλήσεις μικροϊδιοκτησιών που έγιναν στην Κατοχή, υπέρ των πωλητών. Σταματά κάθε πράξη σχετική με τα επί κατοχής πωληθέντα ακίνητα (άδειες οικοδομής, πωλήσεις, μεταβιβάσεις κλπ), μέχρι να ρυθμιστεί το θέμα με ειδικό νόμο τον οποίο θα ψηφίσει η νέα Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές.
-Οι αγοραστές των ακινήτων θεώρησαν την Σ.Π 114/1946 αντισυνταγματική και θέλησαν να την προσβάλλουν δικαστικά διότι έβλαπτε τις συναλλαγές και την προσπάθεια ανοικοδόμησης της χώρας.
-Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής κατέθεσε στις 16 Αυγούστου 1946 το «Υπόμνημα περί ακυρώσεως των αγοραπωλησιών ακινήτων επί κατοχής» στο οποίο παρουσιάζονταν πλήρη, αναλυτικά στοιχεία και αποδείξεις για της αγοραπωλησίες της Κατοχής. Επίσης ανατρέπονταν με νομικά επιχειρήματα ένας προς ένας όλοι οι ισχυρισμοί των αγοραστών.

Ενώ ο εμφύλιος πόλεμος είχε ξεκινήσει, οι αγοραστές συγκρότησαν την Πανελλήνια Ομοσπονδία Αγοραστών Ακινήτων 1941-1944 και ζήτησαν, με την κατάθεση σχεδίου ψηφίσματος, την ακύρωση της Σ.Π 114/1946 ως αντισυνταγματικής.
-Η ΠανελλήνιαΟμοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής απάντησε με την κατάθεση δύο νομικών κειμένων που υπεραμύνονταν των θέσεων της για επιστροφή των ακινήτων στους πωλητές. Αυτά τα κείμενα είναι:
α) «Παρατηρήσεις επί του κατατεθέντος εις την Βουλήν Σχεδίου Ψηφίσματος περί ακυρώσεως της υπ’ αρίθμ. 114/1946 Συντακτικής Πράξεως και της τύχης των επί κατοχής γενομένων αγοραπωλησιών ακινήτων», Αθήνα, Ιούλιος, 1947.
β) «Σχέδιο ψηφίσματος περί της τύχης των επί εχθρικής κατοχής γενομένων πωλήσεων ακινήτων. Μετά εισηγητικής εκθέσεως», Αθήνα, Ιούλιος 1947.

Με τη λήξη του Εμφυλίου όλοι αντιλαμβάνονται ότι το θέμα έπρεπε να λυθεί. Το πολιτικό πρόβλημα είναι ποιοι θα δικαιώνονταν. Η Κυβέρνηση Αλ.Διομήδη τελικά στις 25 Νοεμβρίου 1949 δημοσίευσε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης τον Αναγκαστικό Νόμο 1323/1949 «Περί των επί κατοχής συναφθεισών αγοραπωλησιών ακινήτων». Ο νόμος αυτός είναι προϊόν της μετεμφυλιακής εποχής. (31)

Οι νικητές ήθελαν να ξεμπερδεύουν με δυσάρεστα, επικίνδυνα θέματα που γέννησαν ή θα μπορούσαν στο μέλλον να γεννήσουν, κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις. Όπως ξεχάστηκε το ζήτημα των συνεργατών των κατακτητών, με τον ίδιο τρόπο έπρεπε να λυθεί και το πρόβλημα με τον οικονομικό δωσιλογισμό και τις περιουσίες που αρπάχτηκαν κατά την κατοχή. Στα πλαίσια αυτά ο Α.Ν 1323/1949 με σειρά διατάξεων έβαζε εμπόδια στην επιστροφή των ακινήτων στους πωλητές και επέβαλλε το συμβιβασμό μεταξύ των θυτών και των θυμάτων.

………………………………………………

30. Εφημερίδα της Κυβέρνησης, Αρ. Φύλλου 119, τεύχος 1^ο, 29 Μαρτίου 1946, σελ. 634.
31. Ψύχραιμη, σκληρή και προφητική για το τελικό αποτέλεσμα κριτική ασκείται στο περιοδικό Ανταίος: Ν.Μ, «Οι αγοραπωλησίες της Κατοχής», περ. ΑΝΤΑΙΟΣ, 5^οςχρόνος, τεύχη 3-4, 1 Φεβρουαρίου 1950,σελ.148-150.

……………………………………………

Συγκεκριμένα:

1. Τα μεγάλα, ακριβά ακίνητα εξαιρούνταν από τις ρυθμίσεις του νόμου και έμεναν στα χέρια των αγοραστών. Οι πωλητές δικαιούνταν να ζητήσουν δικαστικά συμπλήρωμα των χρημάτων που πήραν στην κατοχή (Άρθρο 9, παρ.1). Το συμπλήρωμα αυτό είναι το 75% της διαφοράς μεταξύ της κατοχικής τιμής και της τιμής που είχε το ακίνητο, το τελευταίο τρίμηνο πριν τη δημοσίευση του νόμου. Αν αληθεύει η πληροφορία (Περ. ΑΝΤΑΙΟΣ, τεύχος 3-4, 1-2-50, σελ. 148-150) ότι οι τιμές των ακινήτων το 1950, ήταν κατά 2/3 μικρότερες από τις προπολεμικές τιμές, συμπεραίνουμε ότι με λίγα ακόμα χρήματα μεγάλα και πανάκριβα προπολεμικά ακίνητα (πολυκατοικίες, θέατρα, βιομηχανικά κτίρια, μεγάλοι αμπελώνες, ελαιώνες κλπ) έμεναν στα χέρια των αγοραστών που ήδη είχαν βγάλει αρκετά χρήματα από την εκμετάλλευσή τους.

2. Οι ιδιοκτήτες των μικρών και μεσαίων ακινήτων (αξίας κάτω από 750.000 δρχ, προπολεμικά) μπορούσαν δικαστικά να διεκδικήσουν την ακύρωση της αγοραπωλησίας (Άρθρο 2, παρ. 1,2).

Στην περίπτωση αυτή η διαδικασία ήταν η εξής:
α) Ο πωλητής έπρεπε να αποδείξει στον Πρωτοδίκη ότι δεν είχε και ούτε έχει καμία αξιόλογη περιουσία (Άρθρο 2 , Β).
β) Μετά έπρεπε να επιστρέψει στον αγοραστή τα χρήματα που πήρε στην κατοχή, εντόκως (επιτόκιο 6%) σε 4 δόσεις.
Ο αγοραστής, αν ο πωλητής καθυστερούσε έστω 2 δόσεις, είχε δικαίωμα να ζητήσει την κατοχύρωση του ακινήτου στο όνομά του ( Άρθρο 3, παρ. 4).

Η δεύτερη λύση που έδινε ο νόμος ήταν ο δικαστικός συμβιβασμός (Άρθρο 9, παρ.
1). Ο αγοραστής δίνοντας στον πωλητή το 75% της διαφοράς της τιμής του ακινήτου, έπαιρνε οριστικά τίτλο ιδιοκτησίας και απαλλασσόταν από κάθε απαίτηση του πωλητή.
Όπως είπαμε παραπάνω η διαφορά καθοριζόταν με βάση όχι την προπολεμική αξία του ακινήτου αλλά την τιμή που είχε αυτό το τελευταίο τρίμηνο πριν τη δημοσίευση του νόμου (Άρθρο 9, παρ. 1). Επειδή η τιμή των ακινήτων ήταν κατά 2/3 μικρότερη, τα χρήματα που έπαιρνε ο πωλητής ήταν πολύ λίγα. Με τη λύση αυτή ο αγοραστής ξεμπέρδευε μια και καλή και οι εξαθλιωμένοι πωλητές θα έβρισκαν ένα κεφάλαιο, έστω και μικρό, για να ξεκινήσουν ξανά τη ζωή τους. Το τραγικό εδώ είναι ότι ο πωλητής έπρεπε να πληρώσει φόρο (από 5 έως 30%) στο κράτος για τα χρήματα της διαφοράς που θα έπαιρνε (Άρθρο 14, παρ. 1,2,3).

Η τρίτη λύση ήταν ο εξωδικαστικός συμβιβασμός (σε κάποιο συμβολαιογραφικό γραφείο στο οποίο γινόταν τα συμβόλαια και κανονιζόταν η διαφορά). Όσοι προτιμούσαν αυτή τη λύση απαλλάσσονταν από κάθε έξοδο, τέλος και φόρο. Είχαν δικαίωμα όλοι να την επιλέξουν για διάστημα ενός χρόνου από τη δημοσίευση του νόμου και μέχρι να φτάσει η υπόθεση στο ακροατήριο (Άρθρο 17).

Ο νόμος τέλος έδινε διορία 6 μηνών να κατατεθούν στα Πρωτοδικεία της χώρας αιτήσεις ακύρωσης αγοραπωλησιών (Άρθρο 16, 2).

-Από τις 25 Νοεμβρίου 1949 μέχρι 25 Μαΐου 1950, που έληγε η προθεσμία των 6 μηνών την οποία προβλέπει ο Α.Ν 1323 για την κατάθεση αιτήσεις ακύρωση, επικρατούσε χάος. Η Ομοσπονδία Αγοραστών προσπαθούσε με απανωτές προσφυγές να βγάλει αντισυνταγματικό τον Α.Ν 1323.
Ουσιαστικά ήθελε να εμποδίσει τις μαζικές προσφυγές των πωλητών στα Πρωτοδικεία.
Από την άλλη η Ομοσπονδία Πωλησάντων προσπαθούσε να πείσει τον κόσμο να κάνει προσφυγή. Η σύγχυση μεγάλωνε γιατί κάποια Πρωτοδικεία αποδέχονταν το νόμο και ακύρωναν τις αγοραπωλησίες (Αθηνών, Τριπόλεως, Σάμου, Φλωρίνης). Κάποια Πρωτοδικεία έκριναν τον νόμο αντισυνταγματικό και δεν αποδέχονταν τις αιτήσεις ακύρωσης (Πειραιώς, Κατερίνης). (32)

-Στις 7 Μαρτίου 1950, ο Αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Δημ. Κιουσόπουλος, άσκησε αναίρεση κατά της απόφασης του Πρωτοδικείου Πειραιά και υπέρ του Α. Ν 1323/1949. Την οριστική απόφαση έπρεπε να την πάρει η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου που ορίστηκε να συνεδριάσει στις 20 Απριλίου 1950. (33)

-Τελικά επειδή υπήρχε προσφυγή αγοραστή ακινήτου ο οποίος ήθελε να κτίσει αλλά λόγω της Σ.Π 114/1946 και του Α.Ν 1323/1946 δεν του δινόταν άδεια οικοδομής, η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου συζήτησε τη συνταγματικότητα των δύο νομοθετημάτων στις 11 Μαΐου 1950. Η συζήτηση δημοσιεύτηκε στον Τύπο. (34)

-Στις 12/5/50, διέρρευσε στον Τύπο, (35) ότι μετά από σφοδρή συζήτηση η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου έκρινε την Σ.Π 114 και τον Α.Ν 1323, συνταγματικό.

-Στις 13 Μαΐου συλλαμβάνονται και προσάγονται σε δίκη, για απειλές και εκφοβισμό, 9 άτομα, «εκπρόσωποι» των Αγοραστών Ακινήτων. Με δύο αμάξια πήγαν έξω από τα σπίτια δύο Αρεοπαγιτών δικαστών (του Προέδρου κι ενός μέλους) και τους απειλούσαν. Η αστυνομία, για λόγους τάξης, απαγόρευσε τη συγκέντρωση που είχε καλέσει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αγοραστών Ακινήτων, στο θέατρο Αργυροπούλου για τις 14/5/50.(36)

-Στις 16 Μαΐου 1950 δημοσιεύτηκε στον Τύπο η απόφαση του Αρείου Πάγου που ήταν, με μεγάλη μειοψηφία, υπέρ του Α.Ν 1323 και της Σ.Π 114. Δεν δινόταν η παράταση για την υποβολή αιτήσεων ακυρώσεων αγοραπωλησιών, που είχε ζητήσει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων.(37)
Aρχισε έτσι ένας αγώνας δρόμου για να προλάβουν οι πωλητές να καταθέσουν αγωγές.

-Παρά την απεργία διαρκείας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ξεκίνησε στις 20 Μαΐου και έληξε στις 27 Μαΐου 1950), κατεξαίρεση, το Πρωτοδικείο Αθηνών εργάστηκε πυρετωδώς. Μέχρι 21/5/1950 είχαν κατατεθεί 24.000 αιτήσεις. Οι πρώτες θα εκδικάζονταν περίπου τον Απρίλη του 1951.(38)

-Τελικά στις 28 και 29 Μαρτίου 1951 δημοσιεύτηκε στον Τύπο39 η ανακοίνωση του Υπουργού Δικαιοσύνης, κ. Λαγάκου, όπου παρουσιάζονται συγκεντρωτικά στοιχεία για τις αιτήσεις ακύρωσης αγοραπωλησιών που κατέθεσαν οι πωλητές ακινήτων. Από αυτά τα στοιχεία προκύπτουν τα εξής:
Συνολικά στα Πρωτοδικεία της χώρας έγιναν 74.548 αγωγές. Από αυτές μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 1950 περίπου 32.000 οδηγήθηκαν σε συμβιβασμό στα αρμόδια συμβολαιογραφεία των 48 Πρωτοδικείων. Από τις υπόλοιπες 32.000 αιτήσεις θα πρέπει να αφαιρεθούν:
α) όσες οδηγήθηκαν σε συμβιβασμό το υπόλοιπο διάστημα από 27 Νοεμβρίου 1950 μέχρι Ιούλιο 1951
β) όσες οδηγήθηκαν σε συμβιβασμό στα υπόλοιπα 10 Πρωτοδικεία για τα οποία δεν υπάρχουν στοιχεία και γ) όσες οδηγήθηκαν σε συμβιβασμό σε 26 συμβολαιογραφεία που δεν έδωσαν στοιχεία. Τελικά η συντριπτική πλειοψηφία των αγωγών έληξε με συμβιβασμό και ελάχιστες (πιθανόν κάτω από 10.000) έκλεισαν με επιστροφή των ακινήτων στους πωλητές……

…………………………………………

32. εφ. Το Βήμα, 25 Φεβρουαρίου 1950, σελ. 3 και εφ. Έθνος, 17 Ιανουαρίου 1950, σελ. 4.
33. εφ. Το Βήμα, 7 Μαρτίου 1950, σελ. 6
34. εφ. Το Βήμα, 11 Μαΐου 1950, σελ. 6
35. εφ. Το Βήμα, 12 Μαΐου 1950, σελ. 4
36.εφ. Το Βήμα, 14 Μαΐου 1950, σελ. 6.

Από τις ηλικίες (οι περισσότεροι είναι από 30 έως 40 ετών, άρα στην Κατοχή ήταν πολύ μικροί για να αγοράζουν ακίνητα) και τα επαγγέλματα των δραστών (δηλώνουν σωφέρ, αρτεργάτης, τεχνίτης, τσαγκάρης κ.α) φαίνεται πως πρόκειται μάλλον για άτομα που στρατολογήθηκαν για εκφοβισμό των δικαστών και για να δημιουργήσουν κλίμα μπροστά στην ανακοίνωση της απόφασης του Αρείου Πάγου.

37. εφ. Το Βήμα, 16 Μαΐου 1950, σελ. 6
38.εφ. Το Βήμα, 21 Μαΐου 1950, σελ. 6
39. εφ. Καθημερινή, 29 Μαρτίου 1951, σελ.4 και εφ. ΒΡΑΔΥΝΗ, 28 Μαρτίου 1951, σελ.4

…………………………………………

4. Επίλογος

Η Κατοχή ήταν για την Ελλάδα ταυτόχρονα ηρωική, δραματική και μαύρη σελίδα της ιστορίας της. Η μεγάλη πλειοψηφία του λαού, με το όπλο στο χέρι, παρά τα προβλήματα, τις στερήσεις τα βασανιστήρια, τις εκτελέσεις και την καταπίεση των κατακτητών, αντιστάθηκε, πολέμησε και διεκδίκησε να αλλάξει τη μοίρα του.

Οι κατακτητές με τη βοήθεια των δωσίλογων κυβερνήσεων οδήγησαν τη χώρα σε ολοκληρωτική οικονομική κατάρρευση. Η λεηλασία και το πλιάτσικο πάνω στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, βοήθησαν να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει μια οικονομία με κύριο χαρακτηριστικό την μαύρη αγορά και τις υπόγειες διαδικασίες και διαδρομές που την ένωναν με τους κατακτητές.

Η μαύρη αγορά για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και όσο υπήρχαν πράγματα να πουληθούν, εξασφάλιζε στους πολίτες τα βασικά είδη διατροφής και τους βοηθούσε να επιβιώνουν. Σύντομα όμως μετατράπηκε σε ελεγχόμενο και οργανωμένο σύστημα αγοραπωλησιών το οποίο με την ανοχή, κάλυψη και συνεργασία πολλές φορές των ντόπιων και ξένων αρχών, έγινε μάστιγα για την ελληνική κοινωνία και περισσότερο για τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτός ήταν ο οικονομικός δωσιλογισμός.

Η μαύρη αγορά, η πείνα και ο λιμός οδήγησαν χιλιάδες ανθρώπους στο θάνατο και χιλιάδες άλλους στην οικονομική καταστροφή. Μέσα στην κατοχή ο προπολεμικός πλούτος άλλαξε χέρια και ιδιοκτήτες. Στη διάρκεια της κατοχής, όσοι κατάφεραν να αρπάξουν τις ευκαιρίες, θησαύρισαν και βρέθηκαν μετά την απελευθέρωση με τεράστιο πλούτο στα χέρια.

Με τη λήξη του Πολέμου, παρά τις υποσχέσεις, πολύ λίγα έγιναν για να αποκατασταθεί η αδικία και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Το μίσος και η οργή φώλιαζαν στις ψυχές των ανθρώπων. Ακολούθησε ο εμφύλιος πόλεμος που έκανε τα πράγματα ακόμα χειρότερα.

Μετά τον εμφύλιο, οι νικητές ήθελαν περισσότερο να ξεμπερδεύουν με το ζήτημα των κατοχικών αγοραπωλησιών, παρά να αποδώσουν δικαιοσύνη. Ο Α.Ν 1323/1949 προωθούσε το συμβιβασμό μεταξύ θυμάτων και θυτών, έλυνε με νομότυπο τρόπο το πρόβλημα και έβαζε οριστικό τέλος στις διεκδικήσεις των θυμάτων.

Με τις τελευταίες δίκες που έγιναν στα Πρωτοδικεία της χώρας τον Ιούλιο του 1951 έκλεισε και τυπικά μια ολόκληρη περίοδος της ιστορίας της Ελλάδας. Οι πληγές έπρεπε να επουλωθούν. Το σκοτεινό παρελθόν της κατοχής έπρεπε να ξεχαστεί. Η Ελλάδα ξεκινούσε μια νέα προσπάθεια ανάπτυξης, εκβιομηχάνισης και προόδου. Οι «νεόπλουτοι», με την οικονομική ισχύ που απέκτησαν μέσα στις στάχτες της κατοχής, διεκδικούσαν μερίδιο και ρόλο. Στα δικά τους κεφάλαια στηρίχτηκε ένα μέρος της ανάπτυξης της δεκαετίας 1950-1960. Έτσι ή αλλιώς κανείς πια δε νοιαζόταν να ρωτήσει πώς και πού τα βρήκαν……

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

28 Οκτώβρη 1940: Τελεσίγραφο Ιταλών. Η Ελλάδα μπαίνει στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
6 Απρίλη 1941 : Οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Ελλάδα από τα σύνορα με τη Βουλγαρία. Το μέτωπο καταρρέει, ταχεία προέλαση Γερμανών. Συνθηκολόγηση, αποχώρηση Κυβέρνησης-Βασιλιά.
27 Απρίλη 1941: Οι Γερμανοί στην Αθήνα. 30 Απρίλη 1941: Ορκομωσία δωσίλογης κυβέρνησης Τσολάκογλου. Ξεκινά η τριπλή κατοχή.
Καλοκαίρι 1941: Πλιάτσικο, λεηλασία, αρπαγή πόρων. Μειωμένη σοδειά δημητριακών κατά 30%, ναυτικός αποκλεισμός.
Νοέμβρης 1941: Η Ελλάδα ξεκινά να πληρώνει έξοδα κατοχής. Πληθωρισμός και πλήρης νομισματική απορρύθμιση. Η μαύρη αγορά εξαπλώνεται.
Δεκέμβρης 1941: Πείνα, λιμός, αρρώστιες στα μεγάλα αστικά κέντρα και τα νησιά. Την περίοδο της κατοχής πέθαναν περίπου 300.000 άνθρωποι και 350.000 ακίνητα ξεπουλήθηκαν για λίγες λίρες.
Σεπτέμβρης 1942: Μετά από μυστικές διαπραγματεύσεις ο Ερυθρός Σταυρός αναλαμβάνει Εφοδιασμό Ελλάδας που λιμοκτονεί. Συνολικά 527.300 τόνοι εφοδίων μεταφέρονται μέχρι την απελευθέρωση.
2 Δεκέμβρη 1942: Νέα δωσίλογη Κυβέρνηση Κων/νου Λογοθετόπουλου.
7 Απρίλη 1943: Τελευταία δωσίλογη κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη.
18 Οκτώβρη 1944: Απελευθέρωση. Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας στην Αθήνα. Υποσχέσεις για τιμωρία των προδοτών και άρση των αδικιών της κατοχής.
Δεκέμβρης 1944: Παρεμβάσεις των Άγγλων, αντιδράσεις του ΕΑΜ ξεκινούν οι συγκρούσεις στην Αθήνα.
12 Φλεβάρη 1945: Συμφωνία της Βάρκιζας.
29 Μαρτίου 1946: Συντακτική Πράξη 114/1946 «Περί της τύχης των κατά τη διάρκειαν της εχθρικής κατοχής πωλήσεων ακινήτων».
31 Μαρτίου 1946: Εκλογές, αποχή ΚΚΕ και φιλοεαμικών οργανώσεων, ξεκινά ο εμφύλιος.
16 Αυγούστου 1946: Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής καταθέτει στις 16 Αυγούστου 1946 το «Υπόμνημα περί ακυρώσεως των αγοραπωλησιών ακινήτων επί κατοχής» στο οποίο παρουσιάζονται πλήρη, αναλυτικά στοιχεία και αποδείξεις για της αγοραπωλησίες της Κατοχής.
Καλοκαίρι 1947: Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αγοραστών Ακινήτων 1941-1944 ζητά, με την κατάθεση σχεδίου ψηφίσματος, την ακύρωση της Σ.Π 114/1946 ως αντισυνταγματικής.
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής απαντά με δύο νομικά κειμένα:
α) «Παρατηρήσεις επί του κατατεθέντος εις την Βουλήν Σχεδίου Ψηφίσματος περί ακυρώσεως της υπ’ αρίθμ. 114/1946 Συντακτικής Πράξεως και της τύχης των επί κατοχής γενομένων αγοραπωλησιών ακινήτων», Αθήνα, Ιούλιος, 1947
β) «Σχέδιο ψηφίσματος περί της τύχης των επί εχθρικής κατοχής γενομένων πωλήσεων ακινήτων. Μετά εισηγητικής εκθέσεως», Αθήνα, Ιούλιος 1947.
30 Αυγούστου 1949: Τερματισμός Εμφυλίου.
25 Νοέμβρη 1949: Η Κυβέρνηση Αλ. Διομήδη ψηφίζει Αναγκαστικό Νόμο 1323/1949 «Περί των επί κατοχής συναφθεισών αγοραπωλησιών ακινήτων». Ορίζεται προθεσμία 6 μηνών για την κατάθεση αιτήσεων ακυρώσεως αγοραπωλησιών. Ξεκινά δικαστικός αγώνας.
16 Μαΐου 1950: Δημοσιεύεται στον Τύπο η απόφαση της Ολομέλειας Αρείου Πάγου που αποφασίζει ότι ο Α.Ν 1323 και η Σ.Π 114 είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα.
25 Μαΐου 1950: Τελικά γίνονται 74.548 αιτήσεις ακύρωσης αγοραπωλησιών.
29 Μαΐου 1951: Το υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοινώνει ότι η πλειοψηφία των αγωγών οδηγείται σε συμβιβασμό.
Ιούλιος 1951: Εκδικάζονται οι τελευταίες αγωγές. Το θέμα των αγοραπωλησιών της κατοχής κλείνει οριστικά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Α. Αρχεία:
·ΕΛΙΑ–Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο:
-Φάκελος: Πανελλήνια Ομοσπονδία Πωλησάντων τα ακίνητά των επί κατοχής:
«Υπόμνημα περί ακυρώσεως των αγοραπωλησιών ακινήτων επί κατοχής», Αθήνα, Αύγουστος, 1946.
«Σχέδιο ψηφίσματος περί της τύχης των επί εχθρικής κατοχής γενομένων πωλήσεων ακινήτων. Μετά εισηγητικής εκθέσεως», Αθήνα, Ιούλιος 1947.
«Παρατηρήσεις επί του κατατεθέντος εις την Βουλήν Σχεδίου Ψηφίσματος περί ακυρώσεως της υπ’ αρίθμ. 114/1946 Συντακτικής Πράξεως και της τύχης των επί κατοχής γενομένων αγοραπωλησιών ακινήτων», Αθήνα, Ιούλιος, 1947.

-Περιοδικό ΑΝΤΑΙΟΣ:
-Ν.Μ, «Οι αγοραπωλησίες της Κατοχής», περ. ΑΝΤΑΙΟΣ, 5^οςχρόνος, τεύχη 3-4, 1 Φεβρουαρίου 1950,σελ.148-150.
-Όμιλος Υγειονομικών, «Η διατροφή του λαού και η ανοικοδόμηση της χώρας», περ.
ΑΝΤΑΙΟΣ, τεύχος 3^ο, χρόνος Α΄, 24 Ιουνίου 1945, σελ. 80-83.
-Σπηλιόπουλος Γ., «Η διατροφή του λαού», περ. ΑΝΤΑΙΟΣ, τεύχος 1^ο, χρόνος 6ος, Ιανουάριος 1951, σελ.32-36.
·Αρχείο Εφημερίδων–Βιβλιοθήκη της Βουλής:

-Εφημερίς της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ):
ΦΕΚ 25 Νοεμβρίου 1949: Α.Ν 1323/1949
ΦΕΚ 29 Μαρτίου 1946 : Σ.Π 114/1946

-Αρχείο Εφημερίδων:

«Το Βήμα», «Βραδινή», Καθημερινή», «Έθνος»

Β. Βιβλία και Άρθρα:

-Μαργαρίτης Γιώργος, «Η αρχή μιας σκληρής εποχής: η Ελλάδα υπό την εξουσία του Άξονα», σελ. 138-139, Ιστορία των Ελλήνων, τόμος 16, εκδόσεις ΔΟΜΗ, Αθήνα.
-Μαργαρίτης Γιώργος, «Από την ήττα στην εξέγερση», εκδ. Πολίτης, Αθήνα,1993.
-Γληνός Δημήτρης, «Τι είναι και τι θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο», «εκλεκτές σελίδες», τόμος 4ος, σελ. 147, εκδόσεις στοχαστής, Αθήνα, 1975.
-Σιμόπουλος Κυριάκος, «Η λέηλασία και η καταστροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων», Αθήνα, 1993, σελ. 59-67 και 420-432.
-Mazower Mark, «Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1994.
-θωμαδάκης Σταύρος, «Μαύρη αγορά, πληθωρισμός και βία στην οικονομία της κατεχόμενης Ελλάδας»,στο «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950: Ένα έθνος σε κρίση»,εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 2006.
-Βεργόπουλος Κώστας, « Η συγκρότηση της νέας αστικής τάξης, 1944-1952», στο «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950: Ένα έθνος σε κρίση»,εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 2006.
-Ετμεκτσόγλου Γαβριέλλα, «Η οικονομία της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής», στο Ιστορία του ελληνικού έθνους, τόμος 16^ος, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2000.
-Μπουρνόβα Ευγενία, «Θάνατοι από πείνα: Η Αθήνα το χειμώνα του 1941-1942», περιοδικό Αρχειοτάξιο, τεύχος 7^ο, Μάιος 2005.
-Μπουρνόβα Ευγενία, «Οικονομικές συμπεριφορές στην Αθήνα της Κατοχής» που έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο :www.alfavita.gr. -Σκούρας Φ., Α. Χατζηδήμος, Α. Καλούτσης, Γ. Παπαδημητρίου, ¨Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους», Αθήνα, 1947.
-Λούκος Χρ., « Η πείνα στην Κατοχή», στο Ιστορία της Ελλάδας του 20^ου αιώνα, τομ. Γ2, Αθήνα, εκδ. Βιβλιόραμα, 2007.
-Φακιολάς Ροσέτος, «Οικονομικές εξελίξεις στις δεκαετίες ’30 και ‘40» στο Η Ελλάδα ’36-’49: Από τη Δικτατορία στον Εμφύλιο, Τομές και συνέχειες, Επιμ. Χάγκεν Φλάισερ, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2003.
-Λυμπεράτος Μιχάλης, «Στα πρόθυρα του Εμφυλίου Πολέμου», Αθήνα, 2005.
-Φλάισερ Χάγκεν, «Στέμμα και σβάστικα», τομ. 1-2, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 1988.
-Δορδανάς Στράτος, «Η γερμανική πολιτική στην Ελλάδα την περίοδο της Κατοχής 1941-1944, σελ. 254-307, Ιστορία των Ελλήνων, τόμος 16, εκδόσεις ΔΟΜΗ, Αθήνα.
-Χατζηπατέρας Κ., Φαφαλιού, Δραγώνα Μ., «Μαρτυρίες 41-44: Η Αθήνα της Κατοχής», τομ. Α΄, Εκδ. Κέδρος, 2002.
-Κωστόπουλος Τάσος, «Η αυτολογοκριμένη μνήμη, τα τάγματα ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη», Εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 2005.

…………………………………………

*(Ο Παναγιώτης Σάμιος σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας (1985-1987) και εργάζεται ως δάσκαλος στην Α/θμια Εκπαίδευση από το 1991. Είναι Πτυχιούχος του Τμήματος Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Ε.Κ.Π.Α (1993-1997). Τα έτη 2001-2003 μετεκπαιδεύτηκε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο στην κατεύθυνση Γενικής Αγωγής. Πτυχιούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ το 2006. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, στην κατεύθυνση Νεότερη Ελληνική Ιστορία (2009-2012). Έχει συμμετάσχει σε δεκάδες σεμινάρια, συνέδρια και ημερίδες. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στρέφονται προς την νεότερη ελληνική ιστορία και την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και εκπαιδευτικά περιοδικά. Εισηγητής σε συνέδρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο).