Η Πανελλαδική Πανυπαλληλική Απεργία του Απρίλη 1942


Η πρώτη απεργία στις συνθήκες της τριπλής φασιστικής κατοχής της χώρας μας και η δεύτερη στην κατεχόμενη Ευρώπη

Αφίσα (2014) των ΕΛΤΑ (Ελληνικά Ταχυδρομεία) για την εκδήλωση μνήμης για τη Μεγάλη Απεργία της 14ης Απριλίου 1942, την πρώτη απεργία στη σκλαβωμένη Ευρώπη του 1942.


Χειμώνας του 1941/42: Ο χειμώνας της μεγάλης πείνας και της πιο άγριας τρομοκρατίας μέσα στην ατελείωτη μαύρη νύχτα της Κατοχής, ο πιο δύσκολος της τετραετίας. Κι όσο η τρομοκρατία σκληραίνει και μεγαλώνει η πείνα, τόσο και πιο πολύ ξεσηκώνεται και ανεβαίνει η αγανάκτηση και η μαχητικότητα του λαού. Είναι μια φάση, χωρίς ακόμα συγκεκριμένα οργανωτικά αποκρυσταλλώματα. Γι' αυτό και η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το Γενάρη του 1942, επισημαίνει:

«...Στη συγκεκριμένη στιγμή το κλειδί της οργανωτικής ανάπτυξης του Κόμματος και των λαϊκών οργανώσεων βρίσκεται στο ξεσήκωμα του οργανωμένου λαϊκού κινήματος, στο πλάτεμα των οικονομικών μαζικών αγώνων και στο ξεσήκωμά τους σ' ανώτερες μορφές μαζικής πάλης...».

Προς την κατεύθυνση αυτή δουλεύουνε, τώρα, οι ανασυγκροτημένοι πυρήνες των κομμουνιστών που πρωτοπορούνε στην οργάνωση της αντιστασιακής δουλιάς και οι πρώτοι ΕΑΜίτες της πόλης: Στις συνοικίες, στα εργοστάσια, στους τόπους δουλιάς, ανάμεσα στους δημόσιους υπαλλήλους (...)

Η καθοδήγηση του Κόμματος έδοσε ιδιαίτερη προσοχή και συγκρότησε ξεχωριστό καθοδηγητικό κέντρο για τους δημόσιους υπαλλήλους. Μαζί με άλλα καθήκοντα, στον Πέτρο Ρούσο είχε ανατεθεί, προσωρινά, εκείνη την περίοδο και η καθοδήγηση της δουλιάς στους δημόσιους υπαλλήλους και στον κρατικό μηχανισμό. Ομως άμεσος και κύριος οργανωτής του δημοσιοϋπαλληλικού κλάδου, από την Κεντρική Επιτροπή, ήταν ο γεωπόνος, δραπέτης - εξόριστος από την Κίμωλο Γιάννης Ποτήρης, μαζί με νεώτερα στελέχη όπως τον Φλωράκη, τον Νικολακόπουλο, που εκλέχτηκε και γραμματέας της παράνομης Κεντρικής Πανυπαλληλικής Επιτροπής και μέλος της ΚΕ του ΕΑΜ, τον Τζαμαλούκα, τους Υφαντή, Παπαθανασίου, Λουκόπουλο και άλλους και τεχνικό μηχανισμό τη συντρόφισσα του Ποτήρη, Κατίνα Σαμαραδέλη, την αδελφή της Αννα και την καπνεργάτρια Σουλτάνα Καραμπίνη


25η Μαρτίου Αθήνα του 1942, λίγες μέρες πριν το ξέσπασμα της απεργίας


Οι δημόσιοι υπάλληλοι σε αναβρασμό

Οσο περνάει ο καιρός και μεγαλώνει η πείνα, τόσο και περισσότερο ξεσηκώνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι, που είναι και τα πρώτα θύματα του ακατάσχετου πληθωρισμού, τόσο και καλύτερα δένει η οργάνωση ανάμεσα στους δημόσιους υπαλλήλους (...)

Στο μεταξύ, η αγανάκτηση και οι ζυμώσεις στο δημοσιοϋπαλληλικό κλάδο ογκώνουνται και πληθαίνουν. Ολα προμηνάνε την έκρηξη. Θα ξεσπάσει στις 12 Απρίλη 1942, στο Κεντρικό Ταχυδρομείο και θ' απλωθεί σ' ολόκληρη τη χώρα - με την πρώτη μεγάλη μαζική πανυπαλληλική απεργία, που θ' αγκαλιάσει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και τους υπαλλήλους των Νομ. Προσώπων Δημ. Δικαίου της Αθήνας και των επαρχιών.

Η απεργία των Τριατατικών (Ταχυδρομεία - Τηλεγραφεία - Τηλεφωνεία)

(...) Οι Τριατατικοί είχαν μεγάλη αγωνιστική συνδικαλιστική παράδοση, γιατί η δουλιά τους και σκληρή ήταν, χειρωνακτική μπορούμε να πούμε, και ευνοούσε τη μεταξύ τους συνεννόηση και επικοινωνία. Γι' αυτό και από τις πρώτες μέρες της Κατοχής λειτουργούσε κιόλας, στο Κεντρικό Ταχυδρομείο, Κομματική Οργάνωση που αποτελείτο από οχτώ - εννιά μέλη: Τρία στις μηχανές του τηλεγραφείου και τα υπόλοιπα στο ταχυδρομείο και δεκάδες άλλα που την πλαισίωναν και συνεργάζονταν σαν συμπαθούντες. Ετσι, από τα τέλη του 1941 είχε αρχίσει δειλά - δειλά μια παράνομη συνδικαλιστική κίνηση που εκδηλωνότανε με παραστάσεις στο διευθυντή και στο υπουργείο και ζυμώσεις για αντίσταση και πάλη και είχε δημιουργηθεί ένα ζωντανό κλίμα ενάντια στο φόβο και στην τρομοκρατία, που είχαν επιβάλει οι εγκαταστημένοι εκεί Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες. Συγκεκριμένα, στις πρώτες μέρες του Απρίλη, είχε τοιχοκολληθεί και η πρώτη προκήρυξη της Κομματικής Οργάνωσης, με την υπογραφή Επιτροπή Αγώνα, που καλούσε το προσωπικό σε άμυνα για την υπεράσπιση των αιτημάτων του. Ηταν χειρόγραφη, σε καρμπόν, τοιχοκολλήθηκε σ' όλα τα τμήματα κι αποτέλεσε σημείο μεγάλης ζύμωσης και ανοιχτών συζητήσεων. Η έκρηξη της οργής των υπαλλήλων, λοιπόν, είχε βρει σωστό κανάλι για να περάσει και η απεργία έδαφος γόνιμο για να σταθεί.

Η κήρυξη της Πανελλαδικής

Λίγες μέρες αργότερα, η απεργία των Τριατατικών μετατράπηκε σε γενική δημοσιοϋπαλληλική απεργία, στην οποία ενεργά συμμετείχαν και οι υπάλληλοι των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (...)

Τα αιτήματα των απεργών ήταν δυο:

-- Χορήγηση τροφίμων στους υπαλλήλους με άμεση οργάνωση καταναλωτικών συνεταιρισμών κατά κλάδους.

-- Συνεχής τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών (...)


Αστυνομικοί στην υπηρεσία των δυνάμεων Κατοχής, ως απεργοσπάστες


Τα συμπεράσματα από τη νίκη

Μετά την Αθήνα, η απεργία πέρασε στη Θεσσαλονίκη, στον Πειραιά, στην Πάτρα και όλα τα μικρά επαρχιακά κέντρα. Ηταν η πρώτη που έπαιρνε τέτια μεγάλη έκταση. Παρά τις συλλήψεις και τις απειλές, 50.000 δημόσιοι υπάλληλοι κινητοποιήθηκαν συνολικά και παραλύσαν τα πάντα (...)

Καθώς τονίζονταν σε απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στις 25 Απρίλη 1942, η οκταήμερη πανελλαδική δημοσιοϋπαλληλική απεργία, μαζί με την απεργία των τραβαγέρηδων, γκαζέρηδων και ανωνυμιτών:

«...Απέδειξε ότι η πλατιά και οργανωμένη μαζική λαϊκή πίεση μπορεί να επιβληθεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες τρομοκρατίας και ακόμα ότι δεν υπάρχει παρά μόνο ο δρόμος της μαζικής λαϊκής πάλης... και χαρακτηρίζει το πέρασμα του μαζικού κινήματός μας σε ανώτερη φάση, ανοίγοντας το δρόμο σε καινούργιες, πιο σοβαρές λαϊκές εξορμήσεις».

***

Στα 80 χρόνια απ' την πρώτη απεργία της Κατοχής δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το επετειακό κείμενο του Γιώργου Γάτου που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 20-4-1975.

Στα παραπάνω θα προσθέσουμε μόνο μερικές αράδες από τη διήγηση ενός από τους «πρωταγωνιστές της απεργίας εκείνης στα Κεντρικά Ταχυδρομεία». Ετσι έγραφε ο «Ριζοσπάστης» χωρίς να εξηγεί ότι η αφήγηση που ακολουθεί ήταν του Χαρίλαου Φλωράκη:

«Ηταν απόγευμα γύρω στις 4 η ώρα, όταν λιποθύμησε από την πείνα ένας διανομέας στη μεγάλη σάλα του Κεντρικού. Γύρω από το λιπόθυμο συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου, όπως και όλοι οι υπάλληλοι. Ηταν όλοι τους αγανακτισμένοι, αναστατωμένοι και στο στόμα τους προφέρονταν συνεχώς η λέξη απεργία - με απόφαση και οργή. Το ίδιο εκείνο βράδυ, αφού γίνανε και οι σχετικές συνεννοήσεις με την επαρχία αποφασίστηκε να κατεβούμε σε Παντριατατική απεργία. Οι καιροί ήταν ώριμοι».

Η απεργία κράτησε 8 μέρες και έληξε με νίκη των απεργών. Ολοι επανήλθαν στις θέσεις τους, οι κρατούμενοι απελευθερώθηκαν και οι εκκρεμείς δίκες ματαιώθηκαν, ενώ η κυβέρνηση χορήγησε «επίδομα ακρίβειας ζωής» και η πληρωμή του μισθού ορίστηκε δεκαπενθήμερη.

Βλ. περισσότερα: Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1939 - 1949, τόμ. Β1, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 185 - 189.

Σημειώσεις

1) Ο συνδικαλισμός στους δημοσίους υπαλλήλους είχε απαγορευθεί από τον Ιούλιο του 1936 με την Κ΄ Συντακτική Πράξη. Τότε δημιουργήθηκε η παράνομη Κεντρική Πανυπαλληλική Επιτροπή (ΚΠΕ), η οποία εξέλεξε γραμματέα και μαζί με άλλα τέσσερα άτομα σχημάτισαν την πενταμελή γραμματεία της ΚΠΕ, που ήταν το παράνομο συντονιστικό όργανο των δημοκρατικών στελεχών και ομάδων. Οι διωγμοί και οι εξορίες που ακολούθησαν ατόνισαν τη δράση της.

2) Η πρώτη αυτή απεργία των δημοσίων υπαλλήλων είχε ισχυρό αντίκτυπο τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στο εξωτερικό. Λίγες ημέρες μετά το τέλος, οι απολυμένοι υπάλληλοι επέστρεψαν στη θέση τους, οι κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι, η κυβέρνηση διέταξε αλεπάλληλες προκαταβολές μισθών, με το νόμο 1424/1942 χορήγησε το πρώτο σοβαρό επίδομα "ακρίβειας της ζωής", όπως ονομάστηκε, ενώ καθιέρωθηκε η πληρωμή του μισθού να γίνεται ανά δεκαπενθήμερο. Οι Γερμανοί θέλοντας να αποτρέψουν ενδεχόμενες μελλοντικές απεργιακές κινητοποιήσεις εξέδωσαν διαταγή του Διοικητή των Ενόπλων Δυνάμεων Νοτίου Ανατολής σύμφωνα με την οποία απαγορεύονταν η απεργία στους εργαζόμενους σε υπηρεσίες και εργοστάσια που εξυπηρετούσαν το άμεσο ή έμμεσο συμφέρον των αρχών κατοχής και κάθε απεργιακή κίνηση θα θεωρούνταν ως σαμποτάζ απέναντι στα Στρατεύματα κατοχής. Η σημασία αυτής της απεργίας ήταν καθοριστική, καθώς πέρα από τις όποιες οργανωτικές αδυναμίες της αποτέλεσε την πρώτη απάντηση των εργαζομένων απέναντι στην τρομοκρατία της πείνας. Ήταν η αρχή μιας σειράς μεγάλων απεργιακών κινητοποιήσεων, που έλαβαν χώρα στην πρωτεύουσα τόσο το 1942, αλλά κυρίως το 1943, όπου οι εργαζόμενοι μέσα από την ενεργή συμμετοχή τους στις συνδικαλιστικές οργανώσεις του ΕΑΜ, απέκτησαν συνείδηση της συλλογικής τους δύναμης, σφυρηλατόντας μέσα στους χώρους δουλειάς με βάση τα καθημερινά τους προβλήματα ένα μοναδικό αντιστασιακό συνδικαλιστικό κίνημα, που τους επέτρεψε να επιβιώσουν μέσα στις απάνθρωπες συνθήκες της κατοχικής περιόδου.

3) Α.Κ. Δημητρίου, Η πρώτη απεργία στην σκλαβωμένη Ευρώπη, εκδόσεις Πέτρου Καραβάκου, Αθήνα 1945





Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.



© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved