Κρήτη 20/5/1941
Αρχίζει η μάχη της Κρήτης. Με σφοδρό βομβαρδισμό οι Γερμανοί απωθούν της αγγλικές δυνάμεις στα Χανιά. Πάνω από 1800 αλεξιπτωτιστές εξοντώνονται ή αιχμαλωτίζονται στο Ηράκλειο από μαζικές ηρωικές προσπάθειες των κατοίκων οπλισμένων με δικράνια και ότι άλλο έβρισκε ο καθένας. Από τους βομβαρδισμούς πέφτουν οι πύλες των φυλακών και οι φυλακισμένοι κομμουνιστές ενώνονται με τον ένοπλο λαό. Η μάχη της Κρήτης κράτησε 10 μερόνυχτα.
Περισσότερα:Η μάχη της Κρήτης.
Το 43ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ: Το ΕΑΜ της Κρήτης, ιδρύει τον ΕΛΑΣ στα ίχνη της 5ης Μεραρχίας Κρητών και μάλιστα, για το Ηράκλειο και το Λασίθι το 43ο Σύνταγμα. Ο νεαρός λοχαγός από το Κεφαλοβρύσι, ο Γιάννης Κοντάκης, αναλαμβάνει τη στρατιωτική εκπαίδευση. Με όπλα κρυμμένα από τη Μάχη της Κρήτης, μα και με όπλα που αφαιρέθηκαν από τους Ιταλούς του στρατηγού Κάρτα, σε λίγους μήνες αναπτύσσεται μια εκπαιδευμένη διλοχία, περίπου 220 στρατιωτών του ΕΛΑΣ. Τα χωριά που δεν κάηκαν στέλνουν εφόδια παρά τη φτώχεια. Το δέσιμο που επικρατεί μεταξύ των ανθρώπων δύσκολα περιγράφεται. Όχι μόνο καταφέρνουν να επιζήσουν, τα παιδιά, αετόπουλα πια, πάνε στο σχολειό, τρώνε στα συσσίτια, τραγουδούνε, παίζουνε και χτίζουνε στα ερείπια τα όνειρά τους.
Στα τέλη του Αυγούστου του ’44, 350 ΕΛΑΣίτες στρατιώτες από την Επαρχία Βιάννου οι περισσότεροι, συντάσσονται σε τάγμα με τον απόστρατο ταγματάρχη από την καμένη Κάτω Σύμη, τον Δημήτριο Μανουσάκη. Καπετάνιος του τάγματος ο Μιχάλης Σαμαρίτης. Λοχαγοί, ο Λεωνίδας Πηγιάκης από τους Μύθους, και δυο άλλοι αξιωματικοί. Ο Γιάννης Κοντάκης διοικητής της μοίρας πολυβόλων. Μαζί τους ο στρατιωτικός Γιατρός Γιώργος Παπαμαστοράκης (ο Γερουλάνος), λόγιος ευπατρίδης, σεβαστός απ’ όλους. Μαζί με τους στρατιώτες, μια ομάδα Γυναικών νοσοκόμων και διασωστριών εκπαιδευμένων από το Γερουλάνο, τη Μαρία Κόμη τη μαία, και τη φοιτήτρια της φαρμακευτικής, την Κυριακή Παπαμαστοράκη. Η κόρη του Ραπτόπουλου, η Αταλάντη, και πολλές ΕΠΟΝίτισες των Βιαννίτικων χωριών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πορεία του 43ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ.
Κοξαρέ 2/2/1943: Φακουλά σπήλιο. Σε μικρή απόσταση πριν από την Κοξαρέ.
Οι μάχες του ΕΛΑΣ στο Ρέθυμνο
Κρήτη Φλεβάρης 1943: Στην Κρήτη οι Άγγλοι πράκτορες ιδρύουν εθνικιστές ομάδες πολύ αργότερα. Το Φλεβάρη του 1943, αφού είχε αλλάξει η ροή του πολέμου με τη νίκη του Κόκκινου στρατού στο Στάλινγκραντ, οι άγγλοι στήνουν αντιδραστικές διασπαστικές ομάδες με πιο γνωστή τη διαβόητη ΕΟΚ. Σκορπίζουν απλόχερα λίρες για να επιτύχουν τους σκοπούς τους και ανοίγουν δίαυλο επικοινωνίας με το γερμανό κατακτητή. Εκτός από τα όπλα που παρέχουν οι άγγλοι απευθείας στην ΕΟΚ, η ομάδα αυτή εξοπλίζεται και από τον ίδιο τον κατακτητή που δήθεν θέλει να διώξει. Τον Αύγουστο του 1944, ένα μήνα πριν ο ΕΛΑΣ απελευθερώσει το Ηράκλειο, οι γερμανοί εξοπλίζουν την ΕΟΚ δίνοντας τέσσερα φορτηγά πολεμικό υλικό.
Παλαιά Ρούματα: Προς το τέλος του 1943 με αρχές του 1944 η Γερμανική κατοχική Διοίκηση με πρόσχημα την επιβολή της τάξης στην ύπαιθρο του Νομού Χανίων, ανέθεσε σε ένα «Έλληνα», πρώην αξιωματικό χωροφυλακής, στον Δ. Παπαγιαννάκη να συγκροτήσει σώμα εθελοντών χωροφυλάκων που θα τους εξόπλιζαν οι δυνάμεις κατοχής. Η διάλυση αυτού του σώματος για πολλούς λόγους έπρεπε να γίνει το ταχύτερο δυνατό. Μετά από έντονη κινητικότητα του προδοτικού σώματος Παπαγιαννάκη και πληροφορίες του ΕΑΜ, ότι θα εξορμούσε στα Παλιά Ρούματα στης 16/6/1944 τα ξημερώματα , για τρομοκρατία, λεηλασία και συλλήψεις αγωνιστών-πατριωτών, αποφασίστηκε από το ΕΑΜ Χανίων από κοινού με την οργάνωση του ΕΑΜ Π. Ρουμάτων το χτύπημα να γίνει σε αυτή τη τοποθεσία, της Καλής Αχλάδας. Η δύναμη των Ελασιτών αποτελούνταν από ομάδα ανταρτών του μόνιμου ΕΛΑΣ και 20 περίπου ανταρτών του εφεδρικού λόχου του ΕΛΑΣ Π.Ρουμάτων με Καπετάνιο το Κρίτωνα Κυανίδη(Φλωριά) που ήταν ο πρώην αξιωματικός, ταχτικού στρατού που προσχώρησε στις τάξεις του ΕΛΑΣ στο Νομό Χανίων. Αρχικά η δύναμη του ΕΛΑΣ τοποθετήθηκε στο ύψος που βρίσκονται τα αμπέλια, μέσα στο δάσος, όμως επειδή κάποιος διερχόμενος εντόπισε τους ΕΛΑΣΙΤΕΣ, η θέση αυτή θεωρήθηκε επισφαλής και για το λόγο αυτό τραβήχτηκαν στο σημείο αυτό (θέση μνημείου σήμερα) και πάνω από το οδόστρωμα. Στον κλοιό μπήκαν 49 χωροφύλακες οι οποίοι καθηλώθηκαν με καταιγιστικά πυρά.
Μάλιστα αρκετοί ταγματασφαλίτες επιβαίνοντες σε άλλο αυτοκίνητο γύρισαν πίσω από το Κακόπετρο. Σε αυτό επέβαινε και ο ίδιος ο Παπαγιαννάκης. Σε μικρό χρόνο παραδόθηκαν και οι 49 χωροφύλακες, στους οποίους υπήρχαν και τραυματίες. Από την συμπλοκή ο ΕΛΑΣ πήρε λάφυρα 43 όπλα, 19 πιστόλια, 30 χειροβομβίδες και ανάλογα πυρομαχικά.
«Αγριμοχώραφα» 1/3/1944: 1η του Μάρτη του 1944: Τοποθεσία «Αγριμοχώραφα», πάνω από το κουρταλιώτικο φαράγγι, με τραυματίες δύο ελασίτες. Το δάσκαλο Μανόλη Λίτινα από τα Πλατάνια Αμαρίου και τον Κωστή Μακρυδάκη από το Πάνορμο. Αργότερα, λόγω έλλειψης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πάνω στο βουνό, υπέκυψαν στα τραύματα τους. Ο αριθμός των Γερμανών που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, τελικά δεν εξακριβώθηκε.
Μαργαρίτες Μάρτης 1944: Σε ενέδρα και μετά από μήνυμα που έστειλε η οργάνωση στις Μαργαρίτες, συλλαμβάνονται τέσσερις Γερμανοί πάνω σε δύο μοτοσυκλέτες. Ήταν αγγελιοφόροι ερχόμενοι από το Ηράκλειο με προορισμό τα Χανιά. Πάνω τους βρέθηκαν απόρρητα έγγραφα μεγάλης σημασίας.
«Κιουπριά σπηλιά» 31/3/1944: Στη θέση «Κιουπριά σπηλιά» της περιφέρειας Μέσης σκοτώνονται μετά από προδοσία σε μπλόκο των Γερμανών και κατά την αποφασιστική, θαρραλέα έξοδο τους από τη σπηλιά οι: Γιάννης Μαθιουδάκης, καθηγητής, αδελφός του καπετάν Αλέκου Μαθιουδάκη, Μανόλης Αεράκης, Γιώργης Χατζηνικολάου και Νίκος Τερζιδάκης.
Κάνεβος Απρίλης 1944: Μάχη στην Κάνεβο. Ενώ βρίσκονται σε αποστολή οι: Θανάσης Μαρκογιαννάκης, Γιώργης Αγγελιδάκης, γιατρός, και Πέτρος Δουλγεράκης, πέφτουν σε ενέδρα Γερμανών. Αν και τραυματίας ο Θανάσης Μαρκογιαννάκης συνεχίζει να πολεμά και να αντιστέκεται με το αυτόματο του, ώσπου από κοντά τον αποτελειώνουν οι Γερμανοί. Γλίτωσαν οι Αγγελιδάκης και Δουλγεράκης.
Μέλαμπες 14/4/1944: 0 εφεδρικός ΕΛΑΣ Μελάμπων με επικεφαλής της ομάδας το γιατρό Μιχάλη Χριστοφοράκη και το Μανούσο Πορτάλιο, χτυπά τους Γερμανούς στη διακλάδωση Μελάμπων-Σαχτουρίων.
Νεάπολη 14/7/1944: Η Νεάπολη απελευθερώνεται στις 14/7/1944.
Άγιος Νικόλαος 14/7/1944: Ο Άγιος Νικόλαος απελευθερώνεται στις 14/7/1944.
Αραβάνες 3/8/1944: Μάχη στις Αραβάνες. Αυτή τη μάχη καθώς και την άλλη στη θέση «Φακουλά Σπήλιο», τις έχει εξιστορήσει λεπτομερειακά ο Αλέκος ο Μαθιουδάκης σε βιβλίο του. Θα ‘θελα να συμπληρώσω τα ονόματα των αιχμαλώτων-δικών μας. Ήταν οι: Γιώργης Σηφακάκης από τους Αποστόλους, Παντελής Μαμαλάκης από τις Ατσιπάδες, Γιώργης Κατσανεβάκης από το Καβούσι. Οι δύο πρώτοι εκτελέστηκαν στην Αγιά, ο τρίτος (Κατσανεβάκης) αφέθηκε ελεύθερος στα Χανιά λόγω της μικρής του ηλικίας. Ήταν 14 χρονών.
Σφακάκι 7/8/1944: Κορυφαία αντιστασιακή πράξη των Ανωγειανών του ΕΛΑΣ αποτελεί η μάχη στη θέση Ποριά της περιοχής Σφακάκι στις 7 Αυγούστου 1944.
Το πρωί της μέρας εκείνης ολόκληρη η Γερμανοιταλική δύναμη (6 Γερμανοί και 2 Ιταλοί) του φυλακίου του Γενί Γκαβέ με επικεφαλής το Γερμανό διοικητή της λοχία Γιόζεφ Ολενχάουερ (Τον περιβόητο Σήφη) πήγαν στ΄ Ανώγεια για να πάρουν με τη βία Ανωγειανούς για αγγαρεία, οι οποίοι συστηματικά αρνούνταν τη συμμετοχή τους.
Οι άντρες είχαν φύγει από το βουνό και ο Σήφης πήρε περίπου 90 γυναικόπαιδα και γέρους και έφυγαν προς το Γενί Γκαβέ. Οι αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ όμως, σε μεγάλη σύσκεψη τους τον Ιούλιο, είχαν πάρει απόφαση να χτυπούν τους Γερμανούς όποτε πλησίαζαν στ΄ Ανώγεια.
Μόλις μαθεύτηκε η αρπαγή των γυναικόπαιδων, ο επικεφαλής του εφεδρικού ΕΛΑΣ Ανωγείων Μανώλης Μανουράς (Σμαιλομανώλης) με κεραυνοβόλο σχέδιο, αφού συγκέντρωσε πληροφορίες από την Επονίτισα Ζωνογιάννενα , ειδοποίησε ταυτόχρονα, τους άντρες του Εφεδρικού ΕΛΑΣ του χωριού, τη μόνιμη ομάδα του ΕΛΑΣ υπό τον Ιωάννη Ποδιά στα Τσουνιά καθώς και το μόνιμο Ελασίτη Δημοσθένη Πασπαράκη, που βρισκόταν στον Καμαριώτη.
Στην τοποθεσία του ¨Φορτωμένου ο Δέτης¨ συγκεντώθηκαν και πήραν κρυμμένα όπλα και πυρομαχικά που είχαν κατάσχει λίγο καιρό πριν, από χωροφύλακες που τα μετέφεραν. Από εκεί προχώρησαν στο πέρασμα Ποριά, από το οποίο θα περνούσε η φάλαγγα των αιχμαλώτων γυναικόπαιδων με τους Γερμανοιταλούς, στην περιοχή Σφακάκι και πήραν θέσεις περιμένοντας. Το σχέδιο του Σμαιλομανώλη ήταν να πυροβολήσουν, να αποκόψουν τους Γερμανοιταλούς, να τους γυρίσουν προς τον ποταμό του Μάκρη για να τους συλλάβουν ή να τους εξοντώσουν.
Το σχέδιο πέτυχε. Με τους πρώτους πυροβολισμούς τα γυναικόπαιδα, που είχαν ενημερωθεί τι θα έπρεπε να κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις, έπεσαν καταγής και έφυγαν απ’ το πεδίο βολής της μάχης. Οι Γερμανοιταλοί αιφνιδιάστηκαν και έτρεξαν προς τον ποταμό όπου εξουδετερώθηκαν και μαζί με τον αρχηγό τους Σήφη συνελήφθησαν. Δύο Γερμανοί στρατιώτες που προσπάθησαν να φύγουν προς το χωριό έγιναν αντιληπτοί και σκοτώθηκαν . Με το άκουσμα των πυροβολισμών στο χωριό, πολλοί οπλίστηκαν και έτρεξαν για να συνδράμουν.
Οι Γερμανοιταλοί αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν στο νεκροταφείο του χωριού, έξω απ’ την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής όπου συγκεντρώθηκε όλος ο πληθυσμός. Από τους αιχμαλώτους κανείς δεν έπαθε τίποτα. Άντρες του μόνιμου ΕΛΑΣ, που εν τω μεταξύ είχε κατέβει από τα Τσουνιά, μετέφερε τους αιχμαλώτους στο βουνό όπου μετά από ανάκριση από τους Άγγλους πέρασαν από έκτακτο στρατοδικείο και εκτελέστηκαν.
Σητεία 8/9/1944: Ο ΕΛΑΣ μπαίνει στη Σητεία στις 8 Σεπτέμβρη.
Ποταμοί 11/9/1944: Θα ‘ταν εννέα με εννιάμιση πρωινή ώρα της ενδέκατης Σεπτεμβρίου του 1944 σαν άρχισε η μεγαλώνυμη μάχη των Ποταμών, που έμεινε πια στην ιστορία. Με τη λαχτάρα που παθαίνουν από τον αιφνιδιασμό μας και τα εύστοχα πυρά μας, με το να βλέπουν να σκοτώνονται δίπλα τους οι σύντροφοι τους -ιδιαίτερα μετά το θάνατο του αξιωματικού διοικητή τους – οι Γερμανοί δεν αργούν να αρχίσουν να κλονίζονται. Παρ’ όλα αυτά καταφέρνουν και ανασυντάσσονται, χωρίς να σταματήσουν να πολεμούν. Η μάχη είναι αμφίρροπη και σκληρή. Οι Γερμανοί με πολλά πολυβόλα και άφθονα πυρομαχικά τοποθετούνται τελικά πάνω σ’ ένα ψήλωμα, καίρια θέση πρωταρχικής σημασίας, από το οποίο μας χτυπούν εξακολουθητικά με καταιγιστικά πυρά. Τα δικά μας πυρομαχικά αρχίζουν να λιγοστεύουν και γι’ αυτό το λόγο ο Αγγελάκης δίδει εντολή στα οπλοπολυβόλα να ρίχνουν βολή κατά βολή και μόνο στο ψαχνό. Με τις κατά πολύ υπέρτερες δυνάμεις τους και την κατοχή του υψώματος, οι Γερμανοί έχουν οπωσδήποτε υπεροχή κι αυτό μας αναγκάζει να συμπτυχθούμε.
Χωρίς να χάσουμε καιρό πιάσαμε το πιο ψηλό ύψωμα που λέγεται «Μιχελάκι», ενώ κατά τη συγκέντρωση μας εκεί πάνω μας καλύπτει ένα από τα δύο οπλοπολυβόλα μας.
Να σημειωθεί ότι, κατά σύμπτωση, όλη αυτή εδώ η έκταση γης πάνω στην οποία διεξάγεται η μάχη, τόσο η καλλιεργήσιμη όσο και η άγονη, τυχαίνει να ‘ναι οικογενειακή ιδιοκτησία, γι’ αυτό το λόγο και τη γνωρίζω βήμα προς βήμα, πράγμα πολύ σημαντικό, γιατί διευκολύνει το πέρασμα μας μέσα από τα δύσβατα, σκοτεινά μονοπάτια.
Επίσης, συμπτωματικά, τις ώρες εκείνες βρισκόταν για αγροτική εργασία εκεί κοντά σε δικό μας περβόλι η μητέρα μου, χωρίς φυσικά να το γνωρίζω και όπως μου αφηγήθηκε αργότερα, κατόρθωσε να διαφύγει με κίνδυνο έρποντας προς το χωριό.
Στο μεταξύ ο Αγγελάκης στέλνει αγγελιοφόρο στη Μονή Ασωμάτων, ο οποίος σπεύδει τροχάδην, σαν άλλος μαραθωνοδρόμος, για να τους αναγγείλει πως έχουμε εμπλακεί με τους Γερμανούς σε αμφίρροπη μάχη, που δεν έχει κριθεί ακόμα ως προς το τελικό της αποτέλεσμα.
Μόλις μαθαίνουν τα μαντάτα ο Στρατής Βελουδάκης με τον Καπετάν Λεμονιά, μπαίνουν στο αυτοκίνητο-λάφυρο, φεύγουν σαν βολίδα κι έρχονται για να συμπαραταχτούν’ αυτές τις κρίσιμες ώρες της μάχης.
Από ένα αντέρεισμα παίρνει το μάτι μου το αυτοκίνητο με τους άνδρες να ‘ρχεται ολοταχώς. Καθώς σιμώνουν ο ορυμαγδός της μάχης έχει καταλαγιάσει. Οι πυροβολισμοί παύουν ν’ ακούγονται… Μέσα σ’ αυτή τη μικρή εκεχειρία κι ενώ βασιλεύει απόλυτη σιγή, ρίχνομε με το Βασίλη ένα Ρώσο και άλλοτε αιχμάλωτο μια-δυο τουφεκιές, σαν ένα μήνυμα, για να ψυλλιαστούν και να σταματήσουν. Κατά καλή τύχη τις ακούνε και φρενάρουν, ειδάλλως θα ‘χανε πέσει πάνω στους Γερμανούς. Σαλτάρω κάτω στο δρόμο και τους ενημερώνω πώς έχουν τα πράγματα εκείνη τη στιγμή, ώστε να σχεδιάσουν την τακτική και να καθορίσουν την ενδεδειγμένη στρατηγική. Καταλήγουν να σταλεί πάραυτα μια ενισχυμένη ομάδα και με την καθοδήγηση του Αλέκου Μαθιουδάκη, να ανεβεί πάνω στα απέναντι υψώματα. Οι υπόλοιποι τραβούμε και πάλι για το ύψωμα «Μιχελάκι». Με συντονισμένη και επιτυχή κυκλωτική κίνηση περισφίγγουμε τους Γερμανούς… Σε μια αποφασιστική εξόρμηση κατορθώνουμε και εξουδετερώνουμε το φονικό πολυβόλο των Γερμανών, εκείνο που μας έβαζε από το ύψωμα που είχαν αγκιστρωθεί. Τώρα πια είμαστε κύριοι της κατάστασης. Όσοι Γερμανοί γλυτώνουν σηκώνουν τα χέρια τους ψηλά και παραδίνονται, ενώ λίγοι ξεφεύγουν τρέχοντας μέσα στη ρεματιά.
Σχολή Ασωμάτων 11/9/1944: Τα χαράματα στις 11 του μήνα Σεπτεμβρίου το αντάρτικο του ΕΛΑΣ επιχειρεί αιφνιδιασμό στη γερμανική φρουρά της Σχολής Ασωμάτων και θα βρει τον αντίπαλο απροετοίμαστο, αφαιρώντας του κάθε πρωτοβουλία. Είναι τέτοια η ταχύτητα της επίθεσης, ώστε Γερμανοί και Ιταλοί πιάνονται στον ύπνο. Επικρατεί σύγχυση, σηκώνουνται με τα εσώρουχα και με ψηλά τα χέρια. Μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας ολόκληρη η δύναμη εκεί παραδίδεται, χωρίς να πέσει ούτε μια τουφεκιά.
Το διοικητή της γερμανικής φρουράς θα ξυπνήσουν ο καπετάν Αλέκος Μαθιουδάκης μαζί με τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ της επαρχίας του Αμαρίου Μιχάλη Πατακό. Καθώς ανοίγει τα μάτια του ο αξιωματικός βλέπει πάνω από το κεφάλι του τους δύο αντάρτες, τα χάνει και παραδίδεται, πριν προλάβει να προβάλει την παραμικρή αντίσταση. Το πρώτο και ιερό καθήκον του ΕΛΑΣ είναι να υψωθεί η Ελληνική μας σημαία.
Μέσα σε μια πανηγυρική ατμόσφαιρα, με πατριωτική έξαρση και ιερή συγκίνηση, γίνεται η έπαρση της στην εκκλησία της Σχολής. Για πρώτη φορά από την αρχή της κατοχής κυματίζει σε λεύτερο κρητικό έδαφος το ιερό λάβαρο της ρωμιοσύνης, ενώ όλοι μαζί οι αντάρτες ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο.
Με την κατάληψη της Σχολής Ασωμάτων, ολόκληρος ο οπλισμός των εκεί Γερμανών και των Ιταλών με τα λίγα πυρομαχικά κι’ ένα αυτοκίνητο -πολύτιμο λάφυρο για την εποχή- θα περιέλθουν στα χέρια του ΕΛΑΣ. Οι αιχμάλωτοι παραδίδονται από τους αντάρτες με πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής στον εκπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού, γιατρό Ιάκωβο Σταυρουλάκη από το Βυζάρι.
Ιεράπετρα 12/9/1944:
Η Ιεράπετρα απελευθερώνεται στις 12 του Σεπτέμβρη.
Μαραθίτης 8/10/1944: Οι κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ ανατολικής Κρήτης προωθούνται στο Ηράκλειο και πιάνουν θέσεις στο Μαραθίτη. Από ‘κεί στις 8 Οκτώβρη σε συνεργασία με δυνάμεις του εφεδρικού ΕΛΑΣ από τις περιοχές Ατσαλένιου Μασταμπά και Αϊ-Γιάννη επιτέθηκαν στο προγεφύρωμα των Γερμανών στη Φορτέτσα αναγκάζοντας τους να συμπτυχθούν μέσα στα τείχη.
Ηράκλειο 12/10/1944:. Το πρωί της 12 Οκτώβρη του 1944 το 43ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Γιάννη Ποδιά μπήκε στην πόλη του Ηρακλείου όπου έγινε δεκτό με μαζικές εκδηλώσεις ενθουσιασμού.
Η αντίδραση όμως δεν άφησε να περάσει μέρα χωρίς να δείξει τις προθέσεις της.
Την επόμενη μέρα, 13 του Οκτώβρη, είχε οργανωθεί γενική συγκέντρωση όπου θα μιλούσαν από τον εξώστη της Νομαρχίας οι αρχηγοί των παρατάξεων. Ένοπλος από την αμάδα του Μπανουβά, ο Μπουτζαλής, επιχειρεί να δολοφονήσει τον καπετάνιο Γιάννη Ποδιά, πυροβολώντας τον. Η σφαίρα τον βρίσκει στο δεξί χέρι και του το αχρηστεύει. Ο Ποδιάς νοσηλεύεται στο Πανάνειο όπου διαφεύγει τον κίνδυνο.
Παρά το προκλητικό επεισόδιο το ΕΑΜ συνεχίζει να εργάζεται για τη λαϊκή ενότητα. Δημιουργούνται δύο μεικτά φρουραρχεία και από τις δύο παρατάξεις. Μέχρι να αναρρώσει από την επίθεση ο Καπετάν Ποδιάς τον αντικαθιστά προσωρινά ο Νικόδημος Κριτσοτάκης. Πρώτο μέλημα των Φρουραρχείων η σύλληψη των δοσίλογων, των προδοτών και των συνεργατών των Γερμανών.
Κάμποι 12/11/1944: Ξαφνικά στις 12-11-1944 ο γερμανικός στρατός εξορμά σε μια άριστα σχεδιασμένη και συντονισμένη στρατιωτική επιχείρηση για την εξουδετέρωση του ΕΛΑΣ.
Σίγουρα ο βαριά εξοπλισμένος γερμανικός στρατός δεν κινδυνεύει από τον ΕΛΑΣ. Οι Γερμανοί διαθέτουν βαρύ πυροβολικό -επάκτια, τανκς, όλμους κ.λπ., ενώ ο ΕΛΑΣ είναι ελαφριά οπλισμένος.
Ο ΕΛΑΣ που θα αποτελέσει το μόνο εμπόδιο στα μελλοντικά σχέδια των Άγγλων, για την επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου.
Το επιτελικό σχέδιο θα πρέπει να είχε ονομαστεί “τανάλια”, καθόσον από βραδίς οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει από Δυτικά και Ανατολικά δυνάμεις (Θέρισο-Στύλο-Σαμωνά-Κάμπους) για να κυκλώσουν πρώτα την V Μεραρχία και το πρωί της 12-11-1944 η κύρια δύναμή τους με τα τανκς θα χτυπούσε από Μαλάξα και όλες οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ θα συντρίβονταν. Έτσι και έγινε με τη διαφορά ότι η ηρωική αντίσταση στο “Κλεφτοπέραμα” δυτικά και στους Κάμπους ανατολικά τους χάλασε τα σχέδια. Πρωί – πρωί, στις 12-11-1944, στις κορυφές ανατολικά των Κάμπων παρουσιάζονται οι γερμανικές δυνάμεις, προερχόμενες από Στύλο-Σαμωνά.
Οι κάτοικοι του χωριού (όσοι δεν ήταν στην V μεραρχία του ΕΛΑΣ) πιάνουν τους γύρω λόφους και αρχίζει η μάχη.
Οι Καμπιανοί με τα λιανοτούφεκα κατορθώνουν να κρατήσουν τις σαφώς ανώτερες γερμανικές δυνάμεις, περ. 400 Γερμανών, με βαριά πολυβόλα, όλμους και υποστηριζόμενους από τα πολυβόλα της Μαλάξας και του Κόκκινου Χωριού του επάκτια στην περιοχή των Κάμπων και έτσι δεν κατάφεραν να κυκλώσουν την V μεραρχία του ΕΑΣ που μαχόταν σε χαμηλότερο υψόμετρο (Σκορδυλιανά-Γέρο Λάκκος-Παναγιά) να κρατήσει όλη μέρα η μάχη, μέχρι το βράδυ που αποτραβήχτηκε ο εχθρός.
Σίγουρα χωρίς τη μάχη στους Κάμπους τα πράγματα θα ήσαν διαφορετικά και η μάχη θα είχε άλλη έκβαση.
Εν τω μεταξύ οι Κάμποι είχαν μεταβληθεί σε κόλαση: σκοτώνονταν Γερμανοί – Καμπιανοί και το χωριό καιγόταν αφού από την πίεση των όλμων των πολυβόλων και των πολυβόλων οι άνδρες του χωριού είχαν αποτραβηχτεί στους γύρω λόφους και οι Γερμανοί είχαν μπει στο χωριό.
Ενας μόνο δεν είχε κουνήσει από το σπίτι του. Ο γέρο Ξηραμιχάλης. 72 ετών παλιός τουρκομάχος και πρωτοπαλίκαρο στα νιάτα του, του Καπετάν Γιάννη Καλογερή. Με μόνο 20 φυσίγγια στην τσέπη του κράτησε τους Γερμανούς όλη μέρα, σκότωσε 3 και τραυμάτισε άλλους.
Ο σκοπός των Καμπιανών πέτυχε, κράτησαν τους Γερμανούς και δεν κύκλωσαν την V Μεραρχία του ΕΛΑΣ.
Παναγιά Κεραμιών 12/11/1944: Ήταν 12 Νοέμβρη του ’44 και ο Γερμανός Διοικητής αυτού που ονόμασαν “φρούριο Κρήτης” ξεκίνησε ολομέτωπη επίθεση εναντίον του 14ου συντάγματος του ΕΛΑΣ με σκοπό να το διαλύσει, όπως έλεγε.
Η μάχη της Παναγιάς, έγινε από τις 12 ως τις 14 Νοεμβρίου 1944 ήταν μια από τις μεγαλύτερες μάχες που έδωσαν οργανωμένες ομάδες Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη.
Η νίκη του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) στη μάχη της Παναγιάς, απέδειξε περίτρανα ότι οι γερμανικές δυνάμεις που είχαν παραμείνει στην περιφέρεια Χανίων μπορούσαν να συντριβούν ολοκληρωτικά και έτσι να απελευθερωθεί όλη η Κρήτη.
Όμως η μάχη της Παναγιάς ήταν σημαντική για έναν επιπλέον λόγο. Επειδή ήταν η μεγαλύτερη από όλες τις μάχες και συγκρούσεις του στρατού. Παράλληλα ήταν σημαντική και για την ένοπλη δραστηριότητα του ΕΛΑΣ στον νομό Χανίων. Ο ΕΛΑΣ την περίοδο της κατοχής έδωσε 17 μάχες και ένοπλες συγκρούσεις με τους κατακτητές, τα προδοτικά τάγματα ασφαλείας όμως αυτή η μάχη ήταν από τις μεγαλύτερες σε διάρκεια αλλά και σε δυσκολία λόγω του εξοπλισμού του κατακτητή, με θωρακισμένα αυτοκίνητα και τανκς, υποβοηθούμενοι από μεγάλη δύναμη πυροβολικού. Κι όμως, παρότι είχαν όλα τα μέσα, τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό της εποχής εκείνης και υπέρτατες μαχητικές μονάδες, οι Γερμανοί ναζί σε εκείνη τη μάχη υπέστησαν βαριά ήττα.
Και ήταν ακόμα πιο βαριά αυτή η ήττα γιατί έγινε από μαχητές με παλιά και σκουριασμένα τουφέκια, αλλά που εμπνεόταν από ανώτερα ιδανικά και πιστεύω, πέραν της μεγάλης εθνικής ψυχής που αναφέρει η ημερήσια διαταγή του 14ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, στις 16 -11- 44.
Στη μάχη της Παναγιάς πήραν μέρος 600 περίπου Ελασίτες κι ένα τμήμα ανταρτών της ΕΟΚ. Σκοτώθηκαν 9 Ελασίτες και τραυματίστηκαν 20. Ο αριθμός των Γερμανών που πήραν μέρος στην επιχείρηση όσο κι ο αριθμός των νεκρών είναι άγνωστος.
Κρήτη Νοέμβρης - Δεκέμβρης 1944: Τους μήνες που ακολούθησαν δεν έλειψαν τα μικροεπεισόδια και οι συμπλοκές μέχρι που φτάνουμε στα γεγονότα του Δεκέμβρη στην Αθήνα. Ήταν το αποκορύφωμα της ανοιχτής πια επέμβασης των Άγγλων στη χώρα. Με τη συνδρομή των πρώην συνεργατών των Γερμανών και τη γνωστή προδοτική δράση των αστών πολιτικών αιματοκύλισαν τον λαό που συνέχισε να αγωνίζεται για τη λευτεριά του. Έτσι δόθηκε το σύνθημα να κλιμακωθεί η βία και η τρομοκρατία απέναντι στις ΕΑΜικες οργανώσεις, τους αγωνιστές και συνολικά το λαό.
Εν μέσω συλλαλητηρίων καταδίκης της επέμβασης των Άγγλων σε όλο το νησί, ο στρατιωτικός διοικητής Κρήτης Νικόλαος Παπαδάκης εκδίδει διαταγή: “ … καθ ην απαγορεύει πάσαν δημόσιαν συνάρθροισην εν υπαίθρω ή εν κλειστώ χώρω ….”. Και όλα αυτά ενώ ο ΕΛΑΣ συνεχίζει να μάχεται κατά των Γερμανών που είχαν συμπτυχθεί στα Χανιά.
Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε