Η Εθνική Αντίσταση στα νησιά του Αιγαίου και Θρακικού πελάγους



Εισαγωγή:
Η περίοδος της κατοχής στα ελληνικά νησιά κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έχει μεν πολλά κοινά με την κατάσταση στην υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά παρουσιάζει επίσης αρκετές διαφορές. Όπως σε όλη την Ελλάδα, η Ιταλία κατείχε το 1941 το μεγαλύτερο ποσοστό των νησιών – τα Δωδεκάνησα ήταν ήδη από το 1923 ιταλικά.
Υπό γερμανική κατοχή βρίσκονταν αρχικά, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, μόνο οι περιοχές που είχαν για τους Γερμανούς στρατηγική σημασία. Το πιο επείγον πρόβλημα του χειμώνα 1941/42, η έλλειψη τροφίμων, ήταν δριμύτερο στα νησιά λόγω της έλλειψης πλοίων.
Η δεύτερη περίοδος της κατοχής, μετά από την ανακωχή των Ιταλών με τους Συμμάχους, άρχισε με αρκετά νησιά να βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Αμέσως μετά την ιταλική ανακωχή οι Άγγλοι έστειλαν μονάδες ειδικά στα Δωδεκάνησα για να υποστηρίξουν τους καινούργιους τους συμμάχους, τους Ιταλούς, και να εμποδίσουν τους Γερμανούς να πάρουν και αυτά τα νησιά υπό κατοχή τους. Παρ’ όλα αυτά οι Γερμανοί κέρδισαν μία από τις τελευταίες τους μεγάλες νίκες με την κατάκτηση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου.
Από τότε και μετά βρίσκονταν υπό γερμανική κατοχή όλα τα ελληνικά νησιά. Και στη διάρκεια αυτού του ενάμιση χρόνου, μέχρι την εν μέρει οπισθοχώρηση των Γερμανών, οι νησιώτες αντιμετώπιζαν ακόμα πιο δύσκολες στιγμές, αφού οι Γερμανοί, προβλέποντας την πιθανή ήττα τους, έπαιρναν όλο και πιο σκληρά μέτρα για να κρατάνε τάξη και ηρεμία στη νοτιοανατολική πλευρά τους.
Στην Λέσβο, από τα τέλη του ’43, το 22ο Σύνταγμα ΕΛΛΑΣ Λέσβου τους τελευταίους μήνες της Κατοχής και πρώτιστα τους πρώτους μήνες μετά την αποχώρηση των Γερμανών, έπαιξε σπουδαίο ρόλο,έτσι ώστε τόσο στη πόλη της Μυτιλήνης όσο και στα χωριά να επικρατήσει υποδειγματική τάξη, χωρίς επεισόδια και πράξεις αντεκδίκησης που παρουσιάστηκαν σε πολλές περιοχές της χώρας.
Στην Σάμο τον Φεβρουάριο του 1942 έγινε το πρώτο επεισόδιο αντίστασης κατά των Ιταλών, όταν ο Λευτέρης Θεοχάρης (Μπέτσος) από τους Μυτιλινιούς, μη μπορώντας να ανεχτεί την αυθαίρετη κλοπή των προβάτων του, από τους κατακτητές, σκότωσε δυο Ιταλούς και δυο συνεργάτες τους και στην συνέχεια κρύφτηκε στα βουνά της Σάμου.
Τον Μάρτιο 1942 πραγματοποιείται η πρώτη πανσαμιακή συνδιάσκεψη στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης, έξω από τον Μαραθόκαμπο, όπου αποφασίζεται η ίδρυση Εαμικών οργανώσεων και η δημιουργία κεντρικού οργάνου, με πρώτο μέλημα την επιβίωση του λαού και την οργάνωση του απελευθερωτικού αγώνα.
Στις 22 Νοεμβρίου, στην πλατεία Καρλοβάσου, ο Ιπποκράτης Ζαΐμης, επιτίθεται σε Ιταλική περίπολο που προσπάθησε να τον συλλάβει και σκοτώνει ένα Ιταλό στρατιώτη, και στην συνέχεια κρύβεται κι’ αυτός στα βουνά της Σάμου.
Έτσι στις αρχές του 1943 και μετά την δεύτερη πανσαμιακή συνδιάσκεψη της Κακόδιπλας στον Καρβούνη, επικυρώνεται ο ένοπλος αγώνας και δημιουργείται το «Εθνικό Ανταρτικό Σώμα Σάμου», με την πρώτη ανταρτοομάδα αποτελούμενη από δεκατέσσερα μέλη, η οποία σύντομα πολλαπλασιάστηκε, φτάνοντας πάνω από τριακόσια άτομα, σε δυο ομάδες, μία στο βουνό Κέρκη και η δεύτερη στο βουνό Καρβούνης. Άρχισαν να εμφανίζονται στα χωριά του νησιού, σκοτώνοντας συνεργάτες του εχθρού, προς παραδειγματισμό, κούρευαν γυναίκες που σύχναζαν σε στρατόπεδα των Ιταλών και γενικά πήραν μέτρα για την αναπτέρωση του ηθικού των Σαμίων.



Χρονικό της Αντίστασης:

  • Χίος "Γρου" 1941 Ο λαός της Χίου για να φτάσει σ' αυτή τη γιορτινή Κυριακή της 10 Σεπτέμβρη του 1944,τη μέρα της απελευθέρωσης της Χίου από τους χιτλερικούς Γερμανούς έχυσε πολύ αίμα στο αυλάκι της Ιστορίας, για να οργανωθεί ο Αντιφασιστικός αγώνας.
    Οι Χιώτες κομμουνιστές Νικόλας Μπουρεκας και Γιάννης Αμπαζης "εξόριστοι της Φολεγάνδρου" απ' τη δικτατορία Μεταξά απέδρασαν και επέστρεψαν στη Χίο οργανώνοντας σύσκεψη στις 6 Αυγούστου του 1941, στην περιοχή Γρου, στο κτήμα του στρατιώτη του Αλβανικού Μετώπου Λορέντζου Κουκούλη μαζί με τα προπολεμικά μέλη της Κομματικής Οργάνωσης Γιώργη Μαυράκη, Γιάννη Ψωμαδάκη, Αντώνη Γλύκα, Παντελή Πανέρη, Δημήτρη Καζάνα, Γιάννη Ψωράκη και με ασυρματιστή τον Κώστα Κουμπιά, δημιουργώντας την Αντιφασιστική Οργάνωση Χίου.
    Με κύρια καθήκοντα:
    -Την επιβίωση του λαού.
    -Την κινητοποίηση των εργατών μέσα από τα σωματεία τους.
    -Τη δημιουργία συσσιτίων στα σχολεία και τις προσφυγικές γειτονιές.
    -Τη διαφυγή στη Μέση Ανατολή
    -Τη δημιουργία ανταρτικών ομάδων.


  • Άη Στράτης 26/4/1941 Δύο μέρες πριν καταληφθεί το νησί του Αη Στράτη από Γερμανούς οι εξόριστοι προσπαθούν να δραπετεύσουν. Σκοτώνονται 3 και άλλοι 3 τραυματίζονται από την φρουρά που πυροβολεί. Τελικά παραδίνονται όλοι στους κατακτητές.


  • Πέτρα 4/5/1941 Τα ξημερώματα της Κυριακής 4ης Μαΐου 1941, γερμανική νηοπομπή συνοδευόμενη από πολεμικά αεροπλάνα αποβίβασε, χωρίς αντίσταση, δύναμη 2.000 ανδρών της 50ης Μεραρχίας Πεζικού, εφοδιασμένη με βαρέα πολυβόλα, όλμους και ταχυκίνητα μέσα στην αμμουδιά του χωριού Πέτρα. Παράλληλα με τις ενέργειες εδραίωσης των δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή της Πέτρας ξεκίνησε μηχανοκίνητη φάλαγγα με επικεφαλής μοτοσικλετιστές προς την πόλη της Μυτιλήνης, με αποστολή τον εντοπισμό τυχόν ανεξάρτητων εστιών αντίστασης.
    Το πρωί της ίδιας μέρας, γερμανικά οπλιταγωγά συνοδευόμενα από ιταλικά αντιτορπιλικά, καθώς και από γερμανικά καταδιωκτικά αποβίβασαν 2.000 άνδρες στο λιμάνι της Μυτιλήνης υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη Φον Σέλβιτς. Οι γερμανοί αξιωματικοί εγκαταστάθηκαν στα γραφεία της ΧΙΙΙ Μεραρχίας Αρχιπελάγους και ύψωσαν τη γερμανική σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό, στη θέση της ελληνικής.
    Η μηχανοκίνητη φάλαγγα στην πορεία της προς τη Μυτιλήνη επάνδρωσε τα παρατηρητήρια και φυλάκια των υψωμάτων, τα οποία βρίσκονταν κατά μήκος του κεντρικού οδικού άξονα του νησιού. Ταυτόχρονα, στις παραλίες βόρεια και νότια της Μυτιλήνης τοποθετήθηκαν πυροβόλα.
    Η Στρατιωτική Διοίκηση Μυτιλήνης δεν αντιτάχτηκε ούτε για την τιμή των όπλων. Το νησί παραδόθηκε αμαχητί στους Γερμανούς, γιατί στις συσκέψεις, όπως αναφέρεται στα «Πεπραγμένα» της Μητρόπολης Μυτιλήνης, «επικράτησεν παρά πάσιν η σύνεσις», ώστε να μην αντιταχθούν.


  • Φολέγανδρος-Απόδραση 120 κομμουνιστών 18/5/1941 Απόδραση 120 κομμουνιστών από την εξορία της Φολέγανδρου. Ανάμεσά τους οι Γ. Ερυθριάδης, Γ. Τρικαλινός και o Παντελής Σίμος.
    Περισσότερα:Φολέγανδρος-Απόδραση 120 κομμουνιστών

  • Μυτιλήνη Ιούνης 1941 Η πρώτη αντιστασιακή πράξη, όπως οι αντικρουόμενες όμως μαρτυρίες αναφέρουν, πραγματοποιήθηκε στα μέσα Ιουνίου 1941 όταν τοιχοκολλήθηκαν ή κατά άλλους μοιράστηκαν σε διάφορα σημεία της πόλης της Μυτιλήνης προκηρύξεις με αντι-γερμανικό περιεχόμενο. Οι προκηρύξεις γράφτηκαν και τυπώθηκαν από τον Μήτσο Κοντογιώργη σε συνεργασία με τον Απόστολο Αποστόλου (Μνήμες – Α. Αποστόλου) ή ήταν έμπνευση του διοικητή του τμήματος ασφαλείας Μυτιλήνης Γιαλούση με στόχο να δικαιολογηθούν οι συλλήψεις αριστερών σε ευρεία κλίμακα. (Η αντίσταση στη Λέσβο –Π. Κεμερλής – Α. Πολυχρονιάδης).


  • Προφήτης Ηλίας 21/7/1941 Η ΘΑΣΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΑΣΙΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Ο πρώτος πυρήνας αντίστασης στη Θάσο συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια του πανηγυριού του Προφήτη Ηλία, στο ομώνυμο εξωκλήσι ανάμεσα στον Θεολόγο και την Ποταμιά στις 21 Ιουλίου 1941 από τα κομματικά στελέχη του ΚΚΕ, Παναγιώτη Βυζιώτη από την Παναγιά, εξόριστο επί Μεταξά, που είχε πάρει και την πρωτοβουλία, τον Σωτήρη Χριστοδούλου, τον Νικόλαο Καφαντάρη, τον Γιώργο Κοκκαλά από τον Θεολόγο, τον Δημήτρη Κοντό, τον Γιώργο Ζωντανό, τον Γιάννη Μπαρούτη κ.ά. Λίγο αργότερα συγκροτήθηκαν δύο ακόμη ομάδες, μία στην Ποταμιά με υπεύθυνο τον Γιώργο Μανίτσα, και μία στα Λιμενάρια με υπεύθυνο τον Κώστα Μωραΐτη.
    προΕΛΑΣίτικες ομάδες.


  • Μυτιλήνη Νοέμβρης 1941 Ακολούθησε τον Νοέμβρη του 1941, η ίδρυση της Κεντρικής Επιτροπής Εθνικής Αντίστασης Λέσβου η οποία έλαβε χώρα στο σπίτι του Αντώνη Πρωτοπάτση. Στις αρχές του 1943, η αντιστασιακή κίνηση προσχώρησε στο ΕΑΜ και μετονομάστηκε σε Νομαρχιακή Επιτροπή ΕΑΜ Λέσβου με σκοπό να κατευθύνει τον αντιστασιακό αγώνα σε επίπεδο νομού. Τα μέλη της προσωρινής διοικούσας επιτροπής ήταν οι Θείελπης Λευκίας, Απόστολος Αποστόλου, Ζήνωνας Ελευθεριάδης, Παναγιώτης Κεμερλής και Δημήτριος Σίμος (εικάζεται ότι συμμετείχε κατόπιν παρότρυνσης του Γιαλούση για τον έλεγχο της αντίστασης στην Λέσβο).


  • Νάξος 21/11/1941 Οι αντίξοες συνθήκες γέννησαν την ανάγκη αντίστασης κατά των κατακτητών. Σε αυτή την προσπάθεια πρωταγωνίστησε ο ταγματάρχης Γεώργιος Δέτσης, οργανώνοντας το Στρατιωτικό Τμήμα Νάξου (ΣΤΝ), το οποίο είχε ιδρύσει ήδη από την περίοδο της ιταλικής κατοχής, στις 21 Νοεμβρίου 1941. Σε συνεργασία με εξόριστους κομμουνιστές που κατάφεραν να φτάσουν κρυφά στο νησί, οργάνωσαν αντιστασιακούς πυρήνες με στόχο την ανατροπή του κατακτητή....
    Ο Γεώργιος Δέτσης αξιοποίησε την ιδιότητά του ως στρατιωτικός και κατάφερε να στήσει ένα δίκτυο συνεργατών, στο οποίο οι περισσότεροι ήταν αξιωματικοί. Ανέπτυξε συνεργασία με τους Άγγλους κομάντος καθώς και με τις οργανώσεις του ΕΑΜ ΕΛΑΣ. Ως στρατηγείο ορίστηκε το περιβόλι του πατέρα του στο ορεινό χωριό Δαμαλάς.... Στόχοι της οργάνωσης ήταν η συγκρότηση ένοπλων ομάδων ανταρτών, η συλλογή πληροφοριών στρατιωτικού ενδιαφέροντος όσον αφορά την κατάσταση των εχθρικών στρατευμάτων καθώς και η διενέργεια πράξεων δολιοφθοράς στις εγκαταστάσεις και τα μέσα μεταφοράς των Γερμανών....


  • Λέσβος 1943 Τέλος στα τέλη του 43 το ΕΑΜ Λέσβου συγκροτεί το ένοπλο τμήμα του το 22ο Σύνταγμα ΕΛΛΑΣ στο οποίο σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται η οργάνωση που επικράτησε στα χωριά αμέσως μετά την απελευθέρωση, και η έλλειψη πράξεων αντεκδίκησης που τραυμάτισαν ανεπανόρθωτα άλλες περιοχές της χώρας. Αξίζει να αναφέρουμε πως 42 εκτελέστηκαν στα τσαμάκια, στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας.


  • Χίος 1943 Η Αντιφασιστική Οργάνωση Χίου έχοντας στα χέρια της στα μέσα του 1943 το βιβλιαράκι του Δημήτρη Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» λαμβάνει την πρωτοβουλία και με πυξίδα της το εν λόγω βιβλίο έρχεται μέσω του Διαμαντή Καραγκουλέ σε επαφή με τη Φιλική Εταιρεία και το παράρτημα του ΕΔΕΣ και προχωρούν σε μυστική σύσκεψη στο πατάρι της Αγροτικής Τράπεζας (σήμερα Οδός Ροδοκανάκη 15) αποτελούμενη από τους Απόστολο Αμύγδαλο, Γιάννη Κατσόγιαννο, Αντώνη Γλύκα, Ισίδωρο Κουβελά και Ανδρέα Λοΐζο που οδηγεί σε οριστική συμφωνία δημιουργώντας το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο στο νησί!!!
    Το ΕΑΜ απλώθηκε σε όλο το νησί και αγκάλιασε με τη δημιουργία των τεσσάρων τομέων δράσης κάθε πλευρά του απελευθερωτικού αγώνα. Στρατιωτικός διοικητής του ΕΛΑΣ ήταν ο αντισυνταγματάρχης Ηλίας Καναβούτσης, της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) ο Γιάννης Ψωράκης.


  • Αγία Παρασκευή 1943 Οι πρώτες κινήσεις για αντιστασιακή οργάνωση έγιναν από κομμουνιστές – το ΚΚΕ είχε αρκετά μέλη κι οπαδούς στην κωμόπολη από τη δεκαετία του ’30. Αλλά η σύνδεση με τη Μυτιλήνη έγινε από το δάσκαλο Κωνσταντίνο Παπαχαραλάμπους – γνωστός με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο «Κώστας Μάκιστος». Τέλη του ’42 μυήθηκε από τον φίλο του δημοσιογράφο Θείελπι Λευκία. Όταν επέστρεψε στην Αγία Παρασκευή, ο Παπαχαραλάμπους μύησε τον φαρμακοποιό Πάνο Ευαγγελινό και άλλους από τα μεσαία, αστικά στρώματα, οι οποίοι συσπειρώθηκαν με τους κομμουνιστές. Έτσι το κίνημα πέρασε στη φάση της πλατιάς ανάπτυξης. Το ‘43 η Αγία Παρασκευή ήταν το πιο σημαντικό κέντρο του ΕΑΜ στην ύπαιθρο, λόγω της γεωγραφικής θέσης της (στο κέντρο του νησιού) αλλά και λόγω της μαζικότητας κι οργάνωσης του κινήματος (Αποστόλου 1985: 127-130, Κεμερλής και Πολυχρονιάδης 1988: 280-281).


  • Κακόδιπλα Γενάρης 1943 Στις αρχές του 1943 και μετά την δεύτερη πανσαμιακή συνδιάσκεψη της Κακόδιπλας στον Καρβούνη, επικυρώνεται ο ένοπλος αγώνας και δημιουργείται το «Εθνικό Ανταρτικό Σώμα Σάμου», με την πρώτη ανταρτοομάδα αποτελούμενη από δεκατέσσερα μέλη, η οποία σύντομα πολλαπλασιάστηκε, φτάνοντας πάνω από τριακόσια άτομα, σε δυο ομάδες, μία στο βουνό Κέρκη και η δεύτερη στο βουνό Καρβούνης. Άρχισαν να εμφανίζονται στα χωριά του νησιού, σκοτώνοντας συνεργάτες του εχθρού, προς παραδειγματισμό, κούρευαν γυναίκες που σύχναζαν σε στρατόπεδα των Ιταλών και γενικά πήραν μέτρα για την αναπτέρωση του ηθικού των Σαμίων.


  • Καρβούνης 6/4/1943 Στις 6 Απριλίου 1943, ένα σύνταγμα του Ιταλικού στρατού, πραγματοποιεί επιχείρηση στο βουνό Καρβούνη, με σκοπό τον εγκλωβισμό και την εξουδετέρωση των ανταρτών, το σχέδιο όμως είχε γίνει γνωστό στους αντάρτες και απέτυχε. Δυο μήνες κράτησε η επιχείρηση, με αποτέλεσμα τρεις πολίτες από τον Πλάτανο να χάσουν την ζωή τους, ένας καταδικάστηκε σε θάνατο, πολλοί φυλακίστηκαν ενώ ισοπέδωσαν πολλά σπίτια ανταρτών.


  • Κέρκης Ιούνιος 1943 Στα μέσα Ιουνίου 1943, πραγματοποιήθηκε συνάντηση του αρχηγείου των ανταρτών με αντιπροσώπους των Ιταλών αντιφασιστών της Μεραρχίας «Κούνεο» στη θέση «Ορνιές» του βουνού Κέρκη. Πιο συγκεκριμένα ο επικεφαλής λοχίας του ναυτικού φυλακίου του Αϊ Γιάννη Ελεήμονα, έφερε τον Λιμενάρχη Σάμου, ταγματάρχη Μπότο, στην συνάντηση, ο οποίος δήλωσε ότι το 75% των Ιταλών, συμπεριλαμβανομένου του Διοικητή Σάμου στρατηγού Σολνταρέλλι, ήταν αντιφασίστες έτοιμοι για δράση και συμφώνησαν για κοινή αντιφασιστική εξέγερση. Το μεγάλο αυτό γεγονός, που θα συντάραζε την Ευρώπη συμφωνήθηκε για τις αρχές Αυγούστου, ενημερώνοντας το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μ. Ανατολής και τους Άγγλους για συμπαράσταση, φοβούμενοι την επίθεση των Γερμανών. Όμως η αντιφασιστική οργάνωση της Μεραρχίας «Κούνεο» αποφασίζει την αναστολή του σχεδίου, μετά την ανατροπή του Μουσολίνι από τον Στρατάρχη Μπαντόλιο, στις 25 Ιουλίου 1943, περιμένοντας τις εξελίξεις από την νέα κυβέρνηση της Χώρας τους.


  • Αγιάσος 25/3/1944 Το Μάρτη του ’44 η κεντρική οργάνωση του ΕΑΜ Λέσβου παίρνει απόφαση να γιορταστεί η εθνική επέτειος στα διάφορα μέρη του νησιού με ανοιχτές οργανωμένες εκδηλώσεις, χωρίς όμως να προκληθούν οι γερμανικές αρχές κατοχής, για να αποφευχθούν ενδεχόμενα αντίποινα. Οι Γερμανοί την παραμονή της εθνικής επετείου κάνουν συλλήψεις στην πόλη της Μυτιλήνης για να σκορπίσουν το φόβο.
    Στην Αγιάσο, όταν έγινε γνωστή η απόφαση αυτή, καταρτίζεται πλατιά επιτροπή που θα οργάνωνε το γιορτασμό, με τη συμμετοχή του παππά - Χριστόφα Κανιμά, του Διοικητή Χωροφυλακής Αγιάσου Εμμανουήλ Βαποράκη, του δάσκαλου Χριστόφα Χατζηπαναγιώτη, του Στρατή Καβαδέλη, του Λεωνίδα Κουζέλη και άλλων. Ο παλαίμαχος κομμουνιστής Προκόπης Μπουρλής θυμόταν ότι στο κελί του παππά-Κανιμά πραγματοποιήθηκε μια από τις συνεδριάσεις της επιτροπής οργάνωσης του γιορτασμού. Στις 24 Μαρτίου 1944 γίνεται η τελική σύσκεψη της ΕΠΟΝ Αγιάσου στο σπίτι του Μιχάλη Ι. Πασχαλιά, κάτω ακριβώς απ’ το κτίριο όπου στεγαζόταν η Υποδιεύθυνση Χωροφυλακής Αγιάσου. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης φτάνει από τη Μυτιλήνη ο εαμίτης σύνδεσμος Απόστολος Τριανταφύλλου, για να αναφέρει την απόδραση από τη Γκεστάπο του Μανώλη Λαμπαδαρίδη και την έγκριση πραγματοποίησης της εκδήλωσης.
    Στις 25 του Μάρτη, αφού η εκδήλωση προπαγανδίστηκε τις προηγούμενες μέρες σ’ όλο το χωριό, η πλατεία της αγοράς και οι γύρω δρόμοι κατακλύζονται από πρωτοφανή κοσμοσυρροή. Η ΕΠΟΝ αναλαμβάνει το οργανωτικό βάρος της εκδήλωσης. Χώρος της γιορτής ορίστηκε το κεντρικό καφενείο «Καφενταρία». Μετά την τέλεση της δοξολογίας, εκφωνούνται οι ομιλίες για την εθνική επέτειο και για το νόημά της και απαγγέλλονται πατριωτικά ποιήματα. Ενώ όμως το πρόγραμμα εξελίσσεται κανονικά, μια ομάδα νεολαίων, μεταξύ των οποίων ο Όμηρος Κοντούλης, ο Μιχάλης Συνοδινός, ο Θωμάς Σπλιαδής, η Κορνηλία Νιγδέλη, ο Γιάννης Βέτσικας, ο Γιάννης Κουρβανιός και άλλοι, βγαίνουν από το Αναγνωστήριο, που στεγαζόταν - όπως προείπαμε - στο «Χάνι» της εκκλησίας, κρατώντας την ελληνική σημαία. Τη σηκώνουν ψηλά και φωνάζουν συνθήματα κατά των Γερμανών και υπέρ των Συμμάχων (Κάτω οι Γερμανοί, Ζήτω οι Σύμμαχοι, Κάτω οι προδότες, Ζήτω ο Κόκκινος Στρατός). Ο ασυγκράτητος αυθορμητισμός τους πυροδοτεί τον πατριωτισμό των Αγιασωτών και σα φωτιά ξαπλώνεται σ’ όλη την Αγιάσο. Ο ανθρώπινος χείμαρρος ξεχύνεται στους κεντρικούς δρόμους του χωριού τραγουδώντας αντάρτικα και αντιστασιακά τραγούδια. Δυο επονίτισσες και δυο επονίτες, εναλλασσόμενοι ανά τέσσερις, κρατούν τη γαλανόλευκη και οδηγούν την πορεία - διαδήλωση προς το Σταυρί. Εκεί ο Μιχάλης Συνοδινός σαλτάρει στο γεφύρι και με φλογερή ομιλία του προς το πλήθος καταφέρεται ανοιχτά κατά της γερμανικής κατοχής, παροτρύνοντας τον κόσμο να αγωνιστεί για λευτεριά και καλύτερη ζωή. Από κει τα πλήθη κρατώντας την ελληνική σημαία κατευθύνθηκαν προς το Ηρώο όπου και κατέθεσαν στεφάνι. Αγέρας λευτεριάς φυσά στην Αγιάσο, που ως το βράδυ πανηγυρίζει, σα να ’χε κιόλας έρθει η άγια ώρα του λυτρωμού...!


  • Αγιάσος 28/3/1944 Μετά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου περίμεναν την αντίδραση των Γερμανών και έτσι τοποθέτησαν σκοπούς για να ειδοποιηθούν εγκαίρως. Την τρίτη μέρα τα μέτρα ασφαλείας χαλάρωσαν οι Γερμανοί, που είχαν ήδη μάθει τα καθέκαστα, διάλεξαν εκείνη ακριβώς τη μέρα για να χτυπήσουν αιφνιδιαστικά. Νωρίς το απόγευμα οι καταχτητές κυκλώνουν το χωριό, στήνουν τα πολυβόλα τους σε επίκαιρα σημεία (Νοσοκομείο, Φαμάκα, Ελβετία, Περασιά κλπ.) και αρχίζουν να πολυβολούν όποιον βλέπουν. Εντρομοι οι κάτοικοι κλείνονται στα σπίτια τους. Οσοι όμως έχουν λόγους ν’ αποφύγουν τους Γερμανούς, ορμούν προς τα βουνά. Απ’ τα περάσματα του Απέσου και της Περασιάς καταφέρνουν να περάσουν και να ξεφύγουν πολλοί απ’ αυτούς που είχαν λογαριασμούς με τον καταχτητή, παρά τους συνεχιζόμενους πολυβολισμούς. Οχι όμως όλοι. Κοντά στον Αϊ Σπυρίδωνα σκοτώνεται ο Στρατής Ηλιογραμμένου Γραμμέλης. Και λίγο πιο πάνω από την παλιά Ηλεκτρομηχανή η δεκατριάχρονη Μαριάνθη Δημητρίου Μαϊστρέλη. Πολλοί τραυματίζονται. Σ’ ένα σπιτάκι στην κάτω είσοδο του χωριού συνεδριάζουν πολλά στελέχη της οργάνωσης. Χτυπιούνται απ’ τους κατακτητές και τραυματίζεται σοβαρά ο φλογερός επονίτης Στρατής Ιωάννου Πασχαλιάς. Οι Γερμανοί τρέχουν να τον συλλάβουν. Πάνω του έχει ένα χαρτί με ονόματα κι ένα περίστροφο. Ο Πασχαλιάς μασάει και καταπίνει το χαρτί με τα ονόματα, αλλά δεν προλαβαίνει να πετάξει το όπλο, στοιχείο που θα τον ενοχοποιούσε. Τον συλλαμβάνουν σε κακά χάλια, τον κατεβάζουν στο νοσοκομείο της Μυτιλήνης και, αφού θεραπεύεται, τον περνούν από στρατοδικείο, τον καταδικάζουν σε θάνατο και τον εκτελούν στα «Τσαμάκια» στις 17 Ιούνη του 1944. Όσο βρισκόταν στο νοσοκομείο ο Πασχαλιάς, η Οργάνωση μελετούσε σχέδια απελευθέρωσής του με ένοπλη επιδρομή, αλλά δεν ήταν δυνατός ο κατάλληλος εξοπλισμός της ομάδας που θα αναλάμβανε το εγχείρημα, γι’ αυτό και η ιδέα εγκαταλείφθηκε.


  • Αγιάσος 29/3/1944 Στις 29 του Μάρτη, όταν οι Γερμανοί ξαναγυρίζουν στην Αγιάσο, ζητούν την παράδοση εκείνων που θεωρούν υπεύθυνους για τα γεγονότα. Των Στρατή Καβαδέλη, Στρατή Ηρ. Αναστασέλη ή Τασιού, Σωκράτη Φραντζή, Όμηρου Κοντούλη, Μαρίκας Κοντούλη, Βασίλη Νουλέλη, Πάνου Τζανετή και άλλων. Ο μοίραρχος Βαποράκης βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Είναι μέλος της επιτροπής γιορτασμού, αλλά σαν καλός πατριώτης έχει αποκρύψει το περιστατικό. Μάλιστα δεν το έχει καταχωρήσει ούτε στο βιβλίο «συμβάντων». Οι Γερμανοί τον κακοποιούν και τον κλείνουν στο Διδασκαλείο. Από εκεί τον μεταφέρουν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη. Η αντιστασιακή οργάνωση της Αγιάσου πήρε υπό την προστασία της την οικογένεια του πατριώτη αξιωματικού, παραμερίζοντας παλιότερες βαριές πικρίες. Οι πληροφορίες που υπάρχουν λένε πως τελικά επέζησε. Από τους παραπάνω καταζητούμενους οι δύο, ο Παναγιώτης Τζανετής και η Μαρίκα Κοντούλη, φυγαδεύονται στη Μικρά Ασία τον Απρίλη του 1944. Οι άλλοι περνούν σε κατάσταση παρανομίας μέχρι να ’ρθει η απελευθέρωση. (Οι ανακοινώσεις των εκκλησιαστικών και πολιτικών αρχών τον Μάρτη του 1944 όπου έχουμε τα γεγονότα της Αγιάσου. «Την 25η Μαρτίου 1944 ημέραν της Εθνικής ημών εορτής εις την Αγιάσον συνέβησαν από κομμουνιστάς τινάς επεισόδια με αντιγερμανικές εκδηλώσεις και φωνασκίας υπέρ του κόκκινου στρατού και κατά του Χίτλερ» (Γ. Χονδρονίκης).


  • Ο ρόλος των Βρετανών 2/5/1944 Στη Χίο η ιστορία της συμμετοχής της κάθε πολιτικής δύναμης γράφτηκε με συγκεκριμένα γεγονότα και υπάρχουν αδιάψευστα ιστορικά στοιχεία, όπως:
    Τα τηλεγραφήματα που έστειλε ο Παναγιώτης Καρασούλης, με εντολή του υπολοχαγού της Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής Παληατσάρα,με το ψευδώνυμο Effy, στο Κάϊρο, ήταν :
    2 Μαΐου 1944
    «Προς Κάϊρον
    από Εffy No105.

    ΕΑΜ. Οργανωμένο από μηνών περιλαμβάνει 500 άνδρας.
    Δύναται να κινήσει εντός 6 ωρών 100 άντρας και προτείνει να κτυπήσει στόχους που θα υποδείξει το στρατηγείο υπό όρον όπως εφοδιασθεί με όπλα.

    2 Μαΐου 1944.
    «Προς Κάϊρο από Εffy.
    Πλήρης συνεργασία ΕΑΜ - Καλαμπόκα.
    ΕΑΜ Χίου αρίστης ποιότητας και περιλαμβάνει όλα τα υγιή και μορφωμένα στοιχεία του νησιού.
    Δέχονται και συνεργασία μου διά σαμποτάζ. Effy!»

    3 Μαϊου 1944
    Από Κάιρο προς Effy . Αναφέρομαι εις τηλεγράφημα σου 105.
    Το Γενικό Στρατηγείο των Συμμάχων δεν ενδιαφέρεται με τους όρους που θέλει το ΕΑΜ Χίου. Τηλεγραφήματα μας μέχρι τώρα αρκετά εξηγητικά.
    Εάν ΕΑΜ θέλει συνεργασθεί υπό διαταγάς μας εις πληροφορίας και κρυφό σαμποτάζ έχει καλώς. Αν όχι διακοπεί συζήτησις.

    Οι σχεδιασμοί της ιμπεριαλιστικής Αγγλίας ήταν άλλοι…
    Το κύριο μέλημα της δεν ήταν το διώξιμο των χιτλερικών, αλλά ο έλεγχος των πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα, προκειμένου να διαμορφώσει ελεγχόμενα τις μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις.


  • Χίος 9/9/1944 Ο ΕΛΑΣ από την παραμονή της 9 Σεπτέμβρη του 44 βρισκόταν σε επιφυλακή...
    Η μέρα βρήκε τα πόστα πιασμένα από τα ένοπλα τμήματα!
    Σ' όλο το νησί επικράτησε τάξη και ασφάλεια!
    Οι αρχές της Ελληνικής πολιτείας αντικαταστάθηκαν από Εαμικά στελέχη.
    Στη Νομαρχία εγκαταστάθηκε η Νομαρχιακή Επιτροπή του Ε.Α.Μ.( Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) αποτελούμενη από τους Ανδρέα Λοΐζο, Θεοδόση Κοκκαλιάδη, Ισίδωρο Κουβελά, κλπ.
    Στο Δήμο εγκαταστάθηκε ο Λαϊκός Δήμαρχος Απόστολος Αμύγδαλος, (αφού ο κατοχικός δήμαρχος Λ.Καλβοκορεσης είχε παραιτηθεί νωρίτερα),με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου τους Β.Μιχαλάκη, Αντ. Κουγιούλη, Ι. Μυταράκη, Ι. Μανάρα και Γ. Σπυράκη.
    Στρατιωτικός διοικητής ανέλαβε ο αντισυνταγματάρχης Ηλίας Καναβούτσης, διοικητής του ΕΛΑΣ.
    Ο κόσμος πλημμύρισε τούς δρόμους.
    Οι προκηρύξεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ έγιναν ανάρπαστες…
    Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν χαρμόσυνα απ' το πρωί…
    Στις 11 π.μ. γίνηκε η δοξολογία στη Μητρόπολη, που πλημμύρισε ο κόσμος όταν παρουσιάστηκαν οι αρχές.
    Μετά τη δοξολογία μίλησαν προς το εκκλησίασμα, ο Μητροπολίτης Ιωακείμ Στρουμπής και ο Λαϊκός Δήμαρχος συναγωνιστής Αμύγδαλος, το λόγο του οποίου διέκοπταν ζητωκραυγές του συγκινημένου λαού για τη λευτεριά και τη Λαοκρατία.


  • Λέσβος 10/9/1944 Ήδη από τα μέσα καλοκαιριού του 1944, Ναζί κατακτητές, γνωρίζοντας ότι θα εγκαταλείψουν το νησί είχαν περιορίσει τις στρατιωτικές τους εγκαταστάσεις στην περιοχή Καρά Τεπέ λίγο έξω από τη Μυτιλήνη. Ξημερώματα της Κυριακής 10 Σεπτεμβρίου 1944 έφευγαν και οι τελευταίοι Γερμανοί από με πλοίο από τη Λέσβο. Επιτροπή Πόλης του ΕΑΜ που είχε εγκατασταθεί στη Νομαρχία, μαζί με τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ και πολιτοφύλακες αλλά και την χωροφυλακή που περνά στις διαταγές του Μετώπου, αναλαμβάνουν την ευθύνη της τήρησης της τάξης. Έγιναν κάποιες συλλήψεις δοσίλογων με πρώτη μεταξύ αυτών του φασίστα δημοσιογράφου Θανάση Γκράβαλη που εξέδιδε τη φιλοναζιστική εφημερίδα «ΦΩΣ».
    Αξίζει να σημειωθεί ότι τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης γίνεται μια μεγάλη συγκέντρωση στη Μυτιλήνη έξω από το Δημαρχείο. Τη συγκέντρωση άνοιξε ο Γραμματέας της Επιτροπής πόλης του ΕΑΜ Χρήστος Χριστοδούλου. Πρώτος μίλησε ο Μητροπολίτης Μηθύμνης και πρόεδρος της ΝΕ Λέσβου του ΕΑΜ Διονύσιος.
    Στη συνέχεια μίλησαν κατά σειρά ο γραμματέας του ΕΑΜ Απόστολος Αποστόλου, ο εκπρόσωπος της ΚΕ του ΚΚΕ Βαγγέλης Γιοσμάς και ο εκπρόσωπος της ΚΕ του ΕΑΜ Παύλος Οικονόμου (Σταμάτης Καββαδίας).
    Μετά από την αποχώρηση των κατακτητών από το νησί οι δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ κατέχουν την εξουσία και θα την διατηρήσουν για 7 μήνες! Είναι χαρακτηριστικό ότι το 85% των κατοίκων ήταν οργανωμένο στις ΕΑΜικές οργανώσεις.


  • Λέσβος 14/9/1944 Στον επιχειρησιακό τομέα ο ΕΛΑΣ επεκτείνει τη δράση του εκτός των ορίων της Λέσβου. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 εκστρατευτικό απόσπασμα του 22ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Λέσβου με 48 άνδρες επιβιβάσθηκε σε δυο καΐκια, στο τρεχαντήρι «ΕΛΕΝΗ» και σ’ ένα βουλγάρικο που είχε καταλάβει ο ΕΛΑΣ ανοιχτά του Μολύβου και ξεκίνησε για τον Αη – Στράτη. Το βουλγάρικο όμως παρουσίασε βλάβη που είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνουν στο Μόλυβο για τρεις ημέρες μέχρι να τους παραλάβει άλλο πλοίο. Επρόκειτο για μια μεγάλη ανεμότρατα που έφερε το όνομα "Αμερικάνα".
    Μόλις έφθασαν στον Αη- Στράτη οι άνδρες του ΕΛΑΣ ήρθαν σε επαφή με τα τοπικά στελέχη του ΕΑΜ, τον Πολυδεύκη και τον Καργόπουλο. Το νησί διέθετε δύναμη 12 εφεδροελασιτών. Βασική αποστολή του εκστρατευτικού αποσπάσματος ήταν η απελευθέρωση της γειτονικής Λήμνου, η οποία ήταν ακόμα υπό γερμανική κατοχή, σε συνεργασία με την τοπική οργάνωση του ΕΑΜ.


  • Λιμάνι Θάσου 16/9/1944 Όταν το τμήμα του ΕΛΑΣ που δρούσε στη Θάσο κατέβηκε στα χωριά και κατέλαβε το νησί, στα μέσα Σεπτεμβρίου 1944, κατέλαβε επίσης πέντε βουλγαρικά πετρελαιοκίνητα σκάφη, τα οποία οι Βούλγαροι ετοιμάζονταν να τα περάσουν στη Μαύρη Θάλασσα. Ήταν ξύλινα σκάφη χωρητικότητας 100 τόνων. Είχαν ναυπηγηθεί στα καρνάγια της Θάσου από μια βουλγαροαρμενική εταιρεία που είχε κατασχέσει το ναυπηγείο του μαστρο-Γιώργη Γουργιώτη. Τα σκάφη κατελήφθησαν νύχτα αιφνιδιαστικά, αφού εξουδετερώθηκε ο Βούλγαρος σκοπός, και οδηγήθηκαν στη βάση του ΕΛΑΝ στην Ιερισσό. Οι Βούλγαροι διαμαρτυρήθηκαν έντονα και απαίτησαν από τη διοίκηση της VII Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης να τους τα επιστρέφει. Προς στιγμήν απειλήθηκε σύγκρουση και τόσο οι βουλγαρικές, συμμαχικές πλέον, όσο και οι μονάδες του ΕΛΑΣ τέθηκαν σε επιφυλακή. Ο υπασπιστής της Μεραρχίας, Στέργιος Βαλιούλης, που επισκέφτηκε για το θέμα αυτό τη βουλγαρική στρατιωτική διοίκηση, στη γνήσια βαλκανική διπλωματική απάντησή του δήλωσε άγνοια και... αναρμοδιότητα για το συμβάν, οπότε και ο Βούλγαρος διοικητής εξέφρασε απλώς τη δυσαρέσκειά του και δεν δόθηκε συνέχεια.


  • 24/12/1944 το θρυλικό «Go Back» Εβδομήντα έξη χρόνια συμπληρώνονται αυτή τη χρονιά (2020), από τα Χριστούγεννα του 1944, όταν σύσσωμος ο λεσβιακός λαός, κάτω από την καθοδήγηση του ΚΚΕ και με πρωτοβουλία του ΕΑΜ, κατέβηκε στα «Μπλόκια» της Μυτιλήνης για να αποτρέψει την απόβαση των «μαύρων» του Τόρνμπουλ (Turnbull), βροντοφωνάζοντας στους Εγγλέζους αποικιοκράτες το θρυλικό «Go Back» και ματαιώνοντας έτσι την επιχειρούμενη νέα κατοχή του νησιού.
    Περισσότερα: 24/12/1944 το θρυλικό «Go Back»

  • Τσαμάκια τόπος εκτελέσεων Ενα μαρτυρικό τόπο ιστορικής μνήμης, με τα πεύκα να φιλοξενούν στον κορμό τους τις σφαίρες των εκτελεστικών αποσπασμάτων που κάποιο πρωινό θέρισαν τις ζωές δεκάδων παλικαριών. Στα τσάμια αυτά που ’ταν και θα παραμείνουν για δεκάδες ακόμα χρόνια αδιάψευστοι μάρτυρες του αδόκητου θανάτου 42 παλικαριών που «Ποτέ από χρέος μη κινούντες…» στάθηκαν ορθοί απέναντι στα εκτελεστικά αποσπάσματα που έστησε ο ναζισμός σε τούτο δω τον τόπο… κι από εδώ… τσουβαλιασμένους μέσα σ’ ένα ψαροκάικο να τους οδηγήσουν στον αφανισμό… επιτείνοντας την θλίψη και την οργή στους συγγενείς των, σκορπίζοντας το φόβο σ’ ολόκληρο το νησί.
    Για αυτό τα Τσαμάκια -κι επίσημα πια, με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Λέσβου- αποτελούν ένα Μαρτυρικό Τόπο Ιστορικής Μνήμης της νεότερης ιστορίας του νησιού, που πρέπει κάθε επισκέπτης του να στέκεται με σεβασμό ως τόπο μνήμης και ανάχωμα στη ναζιστική πανούκλα, υπενθυμίζοντάς μας αυτό που είχε γράψει ο επιζών του Ολοκαυτώματος Ελί Βιζέλ: «Ο δήμιος σκοτώνει πάντα δυο φορές, τη δεύτερη με τη λήθη».


  • Μπλόκια τόπος εκτελέσεων Στην διάρκεια των 40 μηνών της γερμανικής κατοχής στο νησί, (4 Μαΐου 1941-10 Σεπτεμβρίου 1944) πραγματοποιήθηκαν 17 επίσημες εκτελέσεις με 42 θύματα. Οι τρεις πρώτες εκτελέσεις- με τρία θύματα-θα γίνουν στη θέση Μπλόκια . Χερσαία ζώνη-στα όρια του τότε αστικού οικισμού της πόλεως Μυτιλήνης, μπροστά και μετά τον παραλιακό δρόμο, που άρχιζε από το ξενοδοχείο Blue See και έφθανε ως το λιμενοβραχίονα. Πήρε την ονομασία του από τα μπλόκια που είχαν τοποθετηθεί στο χώρο αυτό στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ώστε να συντελεστεί η επέκταση του. Επειδή όμως ο χώρος εκτέλεσης είχε οπτική επαφή από το παλιό λιμάνι -σήμερα εσωτερικός λιμένας- με πρώτους αυτόπτες μάρτυρες τους ψαράδες που κατέβαιναν αχάραγα για να πιάσουν δουλειά, ο χώρος εκτελέσεων μετακόμισε στα Τσαμάκια.


  • Λέσβος Την στάση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στη Μυτιλήνη κατά την απελευθέρωση περιγράφει ο Mazower: «Το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ πήρε αμέσως υπό τον έλεγχό του το νησί και απέτρεψε κάθε οχλαγωγία ή λεηλασία. Τους αστυνομικούς και τους χωροφύλακες συνήθως τους αφόπλιζαν, ενώ οι μονάδες του ΕΛΑΣ συλλάμβαναν δωσίλογους και προδότες. Αντιστάθηκαν όμως στη λαϊκή πίεση να τους εκτελέσουν επί τόπου».
    (Mazower 1994: 389)


  • Λέσβος Την πολιτική και κοινωνική πολυσυλλεκτικότητα της Αντίστασης εξηγεί ο Mazower. Οι εντονότατες κοινωνικές αλλαγές, κυρίως η πείνα κι η κατάρρευση του κράτους, οδήγησαν στην «από τα κάτω» ριζοσπαστικοποίηση, κατήργησαν «πολλές από τις παλιές πολιτικές διαιρέσεις» και προκάλεσαν μια γενική στροφή προς την Αριστερά και τη μαζική Αντίσταση. Έπειτα, το ΚΚΕ κέρδισε σε κύρος διότι ήταν το μόνο κόμμα που είχε συγκρουστεί στο παρελθόν με το κράτος και διέθετε «την απαραίτητη ανατρεπτική παιδεία και την ανάλογη με τους καιρούς επαναστατική διάθεση» (Μαργαρίτης 1993: 208-209). Η ΚΕΑΑΛ, η Οργάνωση της Μυτιλήνης, «ήταν έργο αντιμοναρχικών προκρίτων- ενός ταγματάρχη, ενός πρώην βενιζελικού βουλευτή, ενός ιδιοκτήτη γης κι ενός σαπουτζή. Τέτοιοι άνθρωποι δεν ήταν με τίποτα τυπικοί ριζοσπάστες, κι όμως θεωρούσαν ότι το πρόγραμμά τους για μετριοπαθή κοινωνική μεταρρύθμιση ταίριαζε με του ΕΑΜ, και στις αρχές του 1943 ζήτησαν να μπουν στο ΕΑΜ, παίρνοντας τον τίτλο ‘ΕΑΜ Μυτιλήνης’» (Mazower 1994: 18, 78, 134-135).


  • Λαγκαδά φυλακές Μερικές φορές η εκδήλωση μνήμης και τιμής έχει μεγάλη αξία λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που ισχύουν. Μια τέτοια περίπτωση είναι η εκδήλωση για την 28η Οκτωβρίου που έγινε στις πολιτικές φυλακές Μυτιλήνης το 1945, έναν χρόνο μετά την απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή. Με την αποχώρηση των Γερμανών από το νησί και την έλευση χωροφυλακής και στρατού από τη στεριανή Ελλάδα, άρχισαν οι διώξεις των ΕΑΜογενών αντιστασιακών.
    Οι ποινικές φυλακές της Λαγκάδας, στην άκρη της πόλης, γέμισαν. Σχεδόν όλα τα στελέχη της αντίστασης της Λέσβου συνελήφθησαν. Ανάμεσά τους κι οι πνευματικοί άνθρωποι του νησιού, τους οποίους φυλάκισαν στον θάλαμο 10, τον αποκληθέντα «θάλαμο των διανοουμένων».
    Μεταξύ άλλων ήταν ο γεωλόγος και λόγιος Ηλίας Παρασκευαΐδης, ο ζωγράφος Φοίβος Ανατολέας, ο ποιητής Νίκος Σαραντάκος, ο φαρμακοποιός και λόγιος Πάνος Ευαγγελινός, οι δικηγόροι Τάκης Αμπατζής και Λευτέρης Κιοσκλής, ο μαθηματικός Νίκος Σωτηράκης, ο γυμναστής Νίκος Κουφέλης, ο καθηγητής, γραμματέας του ΕΑΜ Λέσβου και κατοπινός δήμαρχος Μυτιλήνης Απόστολος Αποστόλου, ο φυσικός Μανώλης Δεμερτζής, οι δημοσιογράφοι Θείελπις Λευκίας και Στρατής Παπανικόλας, ο παπάς και συγγραφέας Κανιμάς και άλλοι.
    Σύντομα οργάνωσαν τη διαβίωσή τους, με τμήματα και ομάδες συμβίωσης και γενικές συνελεύσεις. Οι καθηγητές έκαναν μαθήματα στους αναλφάβητους, ο Κουφέλης έκανε κάθε πρωί γυμναστική, δημιουργήθηκε ομάδα βόλεϊ. Επαιξαν σκετς και θεατρικά έργα για την ψυχαγωγία τους και διοργάνωσαν πολιτιστικές εκδηλώσεις.
    Τέλος, εξέδωσαν τη χειρόγραφη εφημερίδα «Αλύγιστος». Την ευθύνη στα πολιτιστικά και της εφημερίδας είχε ο Σαραντάκος. Η εφημερίδα ήταν τετρασέλιδη, κυκλοφορούσε σε τρία αντίτυπα, συνολικά εκδόθηκαν εφτά φύλλα και το πρώτο φύλλο εκδόθηκε στις 26 Οκτώβρη 1945.




Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)

Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.


© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved