Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου
Σε αντίποινα για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, οι Ιταλοί παίρνουν από τις φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες, από τους οποίους 7 θα εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα
Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα
στέλνει περήφανο χαιρετισμό
νέας ανάστασης χτυπάει καμπάνα
μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό.
Ο συμβολισμός του όμορφου αυτού αντάρτικου τραγουδιού
δεν είναι τυχαίος. Τα σύμβολα στην ιστορία, αποτέλεσμα
καταγραφής μεγάλων έστω και στιγμιαίων γεγονότων, έχουν
επιδράσει στη λαϊκή ανάταση, έχουν συμβάλλει
αποφασιστικά στη δημιουργία ψυχολογίας και συνείδησης
στις λαϊκές μάζες για να δημιουργήσουν στη συνέχεια
ηρωικά κατορθώματα στον αγώνα με σκοπό την επιβολή του
δίκιου τους.
Και αν η γέφυρα της Αλαμάνας ήταν
για την επανάσταση του 1821 ένα από τα ηρωικά
κατορθώματα στον εθνικοαπελευθερωτικό και κοινωνικό
αγώνα των Ελλήνων για την ίδρυση δικού τους αστικού
κράτους ενάντια στη φεουδαρχία της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου
καθιέρωσε στις συνειδήσεις του ελληνικού λαού τον ένοπλο
αντάρτικο αγώνα του ΕΛΑΣ συνολικά το λαϊκοαπελευθερωτικό
αγώνα του ΕΑΜ με ψυχή και αιμοδότη το ΚΚΕ, ως τη δύναμή
τους για μια νέα λαοκρατούμενη Ελλάδα μετά την
απελευθέρωση από τους Ιταλογερμανούς κατακτητές. Ηταν με
μια έννοια καταλύτης στην απελευθέρωση ανεξάντλητης
λαϊκής δύναμης σ' ένα αγώνα άνισο, μα πέρα για πέρα
δίκαιο, που ως προς την απελευθέρωση οδήγησε το λαό μας
στη νίκη. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι ο λαϊκός ποιητής
αποτύπωσε μια από τις κορυφαίες στιγμές της Αντίστασης
με το Γοργοπόταμο, συσχετίζοντάς τον με την Αλαμάνα.
Τι ήταν λοιπόν ο
Γοργοπόταμος; 'Η -πιο σωστά- τι έγινε στο Γοργοπόταμο;
Τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοέμβρη
του 1942, οι αντάρτικες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, μαζί με δυνάμεις του ΕΔΕΣ και μια ομάδα Αγγλων σαμποτέρ,
ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου. Η
επιτυχία του εγχειρήματος ήταν ως πράξη μια μεγάλη
ηρωική, για τις τότε δυνάμεις του αντάρτικου, ενέργεια
που φλόγισε το νου και τις καρδιές του ελληνικού λαού,
δίνοντας ώθηση στην ένταση της απελευθερωτικής πάλης. Μα
έκανε εντύπωση και σ' όλους τους υπόδουλους λαούς της
Ευρώπης.
Ας δούμε όμως πώς
πραγματοποιήθηκε η συγκεκριμένη επιχείρηση.
Τέλος Σεπτέμβρη αρχές Οκτώβρη του
1942, βρετανικά αεροπλάνα μετέφεραν ομάδες σαμποτέρ στην
Ελλάδα. Οι ομάδες έπεσαν στην περιοχή της Γκιώνας και
μια ομάδα στην περιοχή του Καρπενησίου.
Οι ομάδες των Βρετανών Σαμποτέρ
είχαν έρθει στην Ελλάδα ύστερα από απόφαση του
Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, με άμεσο στόχο να εκτελέσουν
μια αποστολή με την κωδική ονομασία "HARLING", να
ανατινάξουν, δηλαδή, μία από τις τρεις γέφυρες της
Παπαδιάς, του Ασωπού ή του Γοργοπόταμου. Αλλά δεν ήταν
αυτή η μοναδική αποστολή τους. Στόχος τους βασικά ήταν
να ανοίξουν το δρόμο της εδραίωσης της στρατιωτικής
παρουσίας των Αγγλων στην Ελλάδα. Αλλωστε τα συμφέροντά
τους διαπλέκονταν άμεσα μ' αυτά της άρχουσας τάξης και
ενδιαφέρονταν οι Αγγλοι για το μεταπελευθερωτικό
καθεστώς, με δεδομένο μάλιστα ότι την ηγεσία του λαϊκού
απελευθερωτικού κινήματος είχε αναλάβει η εργατική τάξη
με το Κόμμα της, και η συμμαχία της, το ΕΑΜ, ήταν
πραγματικά η μόνη δύναμη αντίστασης που είχε ως στόχο
μια άλλη Ελλάδα, του λαού της.
Αρχηγοί των Αγγλων σαμποτέρ ήταν οι
Ε. Μάγιερς και Κρις Γουντχάουζ, δύο καθόλου τυχαίοι
άνθρωποι, που διατέλεσαν αρχηγοί της αγγλικής
στρατιωτικής αποστολής στο ελληνικό αντάρτικο, κάνοντας
ό,τι ήταν δυνατό για την εδραίωση της βρετανικής
κυριαρχίας πάνω στις ελληνικές υποθέσεις.
Οι Αγγλοι σαμποτέρ -και κυρίως οι
αρχηγοί τους- από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι
τους στην Ελλάδα, έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να έρθουν
σε επαφή με τον δικό τους άνθρωπο, τον Ναπ. Ζέρβα,
έχοντας την πεποίθηση ότι αυτός και οι ανταρτικές του
δυνάμεις ήταν αρκετές για να την εκτέλεση της αποστολής
Harling. Για το ΕΑΜ, όπως και τον ΕΛΑΣ, όχι μόνο δεν ήθελαν να έχουν ανάμειξη στην επιχείρηση ανατίναξης,
αλλά αυτές τις λαϊκές οργανώσεις τις θεωρούσαν
αντιπάλους των απώτερων σκοπών τους. Αναγκάστηκαν όμως
να συνεργαστούν μαζί τους όταν διαπίστωσαν ότι ο Ζέρβας
όχι μόνο δε διέθετε της απαραίτητες δυνάμεις για την
ανατίναξη της γέφυρας, άρα δεν μπορούσε να αναλάβει το
όλο εγχείρημα, αλλά και οι δυνάμεις του ήταν πολύ
μικρότερες απ' αυτές που διέθετε ο ΕΛΑΣ.
Η οργάνωση και εκτέλεση της
επιχείρησης
η γέφυρα μετά την ανατίναξη
Η γέφυρα που τελικά επιλέχθηκε να
ανατιναχτεί ήταν αυτή του Γοργοπόταμου. Την επιχείρηση
εκτέλεσαν εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ, με
επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ
με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα και δώδεκα Αγγλοι
σαμποτέρ, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Εντι Μάγιερς
και υπαρχηγό τον ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ. Το σχέδιο
ανατίναξης ήταν των Εγγλέζων και συγκεκριμένα του Ε.
Μάγιερς, που ήταν ειδικός σ' αυτού του είδους τα
σαμποτάζ. Το σχέδιο όμως της επίθεσης για την κατάληψη
της γέφυρας - έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανατίναξή της
- διατυπώθηκε από τον Αρη, που ο ίδιος υπαγόρευσε στον
Κωστούλα Αγραφιώτη (Κώστα Καβρέτζο), στις 25 Νοέμβρη,
λίγες ώρες πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση, αφού
προηγούμενα είχε απορριφθεί σχέδιο του Ζέρβα.
Στη διαταγή - όπως διασώθηκε
από ιστορικές μαρτυρίες - προβλέπονταν τα εξής:
Το νότιο βάθρο της γέφυρας με φρουρά
80 Ιταλών και πλήρη οχύρωση ανέλαβε να καταλάβει τμήμα
60 ανταρτών του ΕΛΑΣ, με αρχηγό τον Κωστούλα.
Το βόρειο βάθρο της γέφυρας που
φυλασσόταν από 30 Ιταλούς και είχε εγκαταστημένα δύο
δίκαννα αντιαεροπορικά, ικανά να χρησιμοποιηθούν και
κατά επίγειων στόχων, ανέλαβε τμήμα 20 ανταρτών του ΕΔΕΣ
με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και
Πετροπουλάκη.
Την υπονόμευση και ανατίναξη της
γέφυρας ανέλαβαν οι ειδικευμένοι Βρετανοί σαμποτέρ στους
οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων εκπαιδευμένων ανδρών του
ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Επίσης, δυο ομάδες του ΕΛΑΣ, με 15
άνδρες η κάθε μία και ένα Βρετανό σαμποτέρ, ανέλαβαν να
υπονομεύσουν τη σιδηροδρομική γραμμή ένα χιλιόμετρο
περίπου προς το νότο κι ένα χιλιόμετρο προς το βορρά,
έτσι ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα αποστολής
ενισχύσεων στον εχθρό με τρένο. Αρχηγός της μίας ομάδας
τέθηκε ο Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου) και της άλλης ο Ηρακλής (Κώστας Σκαρμούτσος). Μια ακόμη ομάδα 15
ΕΛΑΣιτών, με αρχηγό το Χρυσιώτη, ανέλαβε να καταστρέψει
με βενζίνη την ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού για την
περίπτωση που θα έκαναν την εμφάνισή τους από κει
εχθρικές ενισχύσεις.
Μια ομάδα από οκτώ άνδρες του ΕΔΕΣ,
με επικεφαλής τον υπασπιστή του Ζέρβα Μ. Μυριδάκη,
ανέλαβε να εξουδετερώσει το πολυβολείο, που πιθανόν να
υπήρχε. Στην περίπτωση που δεν υπήρχε πολυβολείο
αποστολή της ήταν να ενισχύσει την ομάδα Κωστούλα.
Επίσης, μια ακόμη ομάδα από δέκα άνδρες του ΕΔΕΣ ανέλαβε
να πλευροκοπήσει τους Ιταλούς νοτιότερα της άμυνας του
νότιου βάθρου.
Τέλος, γενική εφεδρεία ορίστηκε
ομάδα 30 ανδρών του ΕΛΑΣ με αρχηγό το Δ. Δημητρίου -
Νικηφόρο. Χρόνος έναρξης της επιχείρησης καθορίστηκε η
11η βραδινή και η γενική αρχηγία ανατέθηκε στο Ναπ.
Ζέρβα.
Δυο μέρες μετά την ανατίναξη της
γέφυρας οι Ιταλοί, σε αντίποινα, παίρνουν από τις
φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες από τους οποίους 7 θα
εκτελέσουν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα. Τους
υπόλοιπους θα τους εκτελέσουν στα Καστέλλια της
Παρνασίδας, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.
Προσπάθεια παραχάραξης της
Ιστορίας
Μεταπολεμικά σχετικά με την επιχείρηση, ο Ζέρβας, σε
διάφορα γραπτά του υποστηρίζει πως ούτε λίγο ούτε πολύ
εκβίασε τον Αρη κι έτσι συμμετείχε ο ΕΛΑΣ στην
επιχείρηση. Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος κινούνται και
οι μαρτυρίες των Εγγλέζων, αν και ο Κρις Γουντχάουζ
προσπαθεί να ευτελίσει τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην
επιχείρηση. «Οταν ο Αρης κατάλαβε - γράφει - ότι η
επίθεση θα γινόταν, έστω και χωρίς τις δικές του
δυνάμεις, δε διακινδύνευσε ν' αφήσει το Ζέρβα να πάρει
όλη τη δόξα: προσφέρθηκε αμέσως να συνεργαστεί».
Η πραγματικότητα βεβαίως είναι
εντελώς διαφορετική. Ο Σπ. Μπέκιος - Λάμπρος, που
συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου,
αναφέρει με στοιχεία πως ο ΕΛΑΣ συνεργαζόταν με τους
Εγγλέζους για την επιτυχία της επιχείρησης πολύ πριν
συναντηθεί ο Αρης με τον Ζέρβα. Ετσι όλα αυτά που
αναφέρουν οι αντίπαλοι του ΕΑΜ έγιναν για παραχάραξη της
ιστορικής αλήθειας ότι ο ΕΛΑΣ σήκωσε το κύριο βάρος της
επιχείρησης, γιατί αυτό αξίωνε η προπαγάνδα του
κατεστημένου, προκειμένου να ξεριζώσει από τις λαϊκές
συνειδήσεις το ρόλο του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στην
απελευθέρωση.
Αλλά η Ιστορία δεν παραγράφεται.
Πηγές
1. Σπ. Μπέκιου - Λάμπρου: «Γοργοπόταμος-
η αλήθεια που καίει», εκδόσεις «Τελέθριον»
2. Θέμης Μαρίνος: «Αποστολή Harling -
1942 (Η Επιχείρηση του Γοργοπόταμου)», εκδόσεις
«Παπαζήση»
3. Στρατηγού Ν. Ζέρβα: «Απομνημονεύματα»,
εκδόσεις «Μέτρον», σελ. 32-35
4. Κρις Γουντχάουζ: «Το μήλον της
Εριδος», εκδόσεις «Εξάντας»
Η περιγραφή της μάχης όπως την έγραψε ο Κωστούλας και τη διόρθωσε ο Άρης (25 Νοέμβρη 1942)
Πριν 76 χρόνια, στις 25 Νοέμβρη του 1942, με τη
συνεργασία των ανταρτών ΕΛΑΣ – ΕΔΕΣ και Άγγλων σαμποτέρ
έγινε η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, που
διέκοψε για αρκετές μέρες τον ανεφοδιασμό του «Άφρικα
κορπς» του Ρόμελ και επηρέασε σοβαρά την έκβαση των
επιχειρήσεων στη Βόρεια Αφρική. Η επιχείρηση του
Γοργοπόταμου έγινε τη στιγμή που η πατρίδα μας σφάδαζε
κάτω από τη χιτλερική μπότα. Οι φλόγες των εκρήξεων
σκόρπισαν τα πυκνά σκοτάδια της κατοχής και ξεσήκωσαν
στ’ άρματα τον υπόδουλο λαό για τη συντριβή του
φασισμού, για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά. Στις 21 Νοέμβρη
στο χωριό Καστριώτισσα αποφασίστηκε σε κοινή σύσκεψη των
αρχηγών ΕΛΑΣ – ΕΔΕΣ και των Άγγλων συνδέσμων να χτυπηθεί
η φρουρά και να ανατιναχτεί η γέφυρα του Γοργοπόταμου
και αμέσως οι αντάρτες κινήθηκαν προς τη γέφυρα. Δίνουμε
παρακάτω την περιγραφή της μάχης του Γοργοπόταμου, όπως
την έγραψε το Νοέμβρη του 1944 ο Κωστούλας (Κ. Ν.
Καβρέτζης) και τη διόρθωσε ο Άρης στη Λαμία, έδρα τότε
του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Σημειώνουμε ότι ο
Κωστούλας, έφεδρος αξιωματικός, έγραψε τη διαταγή της
επιχείρησης που υπαγόρευσε ο Άρης και ήταν επικεφαλής
των τριών ομάδων του ΕΛΑΣ που χτύπησαν την κύρια δύναμη
της φρουράς.25 Νοέμβρη 1942. Νύχτωσε. Στην κορφή της Οίτης, στο πριόνι του Χονδρογιάννη. Ανάμεσα σε θεόρατα έλατα απαγκιάσαμε για να περάσουμε τη βραδιά νηστικοί, ύστερα από πολύωρη πορεία. Το μέρος υγρό. Το χιόνι πέφτει αδιάκοπα.
― Ανάψτε ένα σωρό μπρε! φωνάζει ο Καραλίβανος. Στρίβει
το μουστάκι του ο Θάνος κι οργανώνει στ’ άψε-σβήσε τη
δουλειά. Τα έξυπνα μάτια του παρακολουθούν κάθε κίνηση.
Από τα λίγα ξύλα παίρνει φωτιά ο πρώτος σωρός, ακολουθεί
ο δεύτερος. Κι αρχίζουμε το σβήσιμο… Και με το σβήσιμο
της φωτιάς μας βρίσκει η αυγή.
Χιονίζει και βρέχει συνέχεια. Τα
εκρηκτικά προωθούνται για το καλύβι ―στα μισά του δρόμου
ως το γιοφύρι. Γίνεται προσκλητήριο. Όξω από την παράγκα
των συνεργείων παρατάσσεται η δύναμη του Ζέρβα,
σαρανταπέντε περίπου. Καμιά δεκαριά ―το συγγενολόι του―
ο Μιχάλης, ο Λεωνίδας, ο Παντελής, ο παπάς κι άλλοι. Κι
ένα οπλοπολυβόλο. Απέναντι παραταχτήκαμε εμείς. Εφτά
συγκροτημένες ομάδες κι η ομάδα διοίκησης του αρχηγείου
―115 περίπου. Με 7 οπλοπολυβόλα, ένα βαρύ χότσκις, 3-4
τόμσον, κάμποσα στεν, αραβίδες και μακρύκανα ιταλικά.
Κατά τις εννιά ξεκινήσαμε. Μαζί και το συνεργείο των
Άγγλων. Μολυβένιος ο ουρανός. Όσο κατεβαίνουμε βρέχει
και μας ποτίζει ως το κόκαλο.
Όξω από το καλύβι στην άκρη στη
λάκα, ανάμεσα σε τρία ντούσικα, ο αρχηγός αλλάζει για
τρίτη φορά το σχέδιο δράσης… Ο Ζέρβας γιομάτος
ενθουσιασμό αδειάζει ένα μικρό μπουκάλι με ούζο.
― Έτσι μπράβο, αυτό το σχέδιο είναι σωστό. Το ’πα γω.
Εμείς δεν θα χωρίσουμε ποτέ αδελφέ μου Άρη…
Και ξύνονταν ανήσυχος. Είχε την καλοσύνη από βραδύς να
ξαλαφρώσει το μανδύα του αρχηγού από μερικά ζωύφια.
― Λοιπόν ―τόνισε συμπερασματικά ο
αρχηγός― ο Κωστούλας με τρεις ομάδες και την ομάδα
διοίκησης θα χτυπήσει την κύρια δύναμη, το φυλάκιο. Η
ομάδα του Διαμαντή θα πιάσει την ξύλινη γέφυρα για ν’
αντιμετωπίσει εχθρικές ενισχύσεις που τυχόν θάρθουν από
τη Λαμία μ’ αυτοκίνητα. Η ομάδα του Κίμωνα θα κόψει τα
τηλεφωνικά σύρματα δέκα λεφτά πριν αρχίσει η επίθεση και
θα πιάσει θέσεις ένα χιλιόμετρο μακριά από τη γέφυρα,
προς τη Λαμία, με Άγγλο αξιωματικό που θα οργανώσει
ανατίναξη με σκοπό να εμποδίσουν εχθρικές ενισχύσεις που
τυχόν θάρθουν με το τρένο. Από τη γέφυρα της Παπαδιάς
αποκλείεται να σταλούν ενισχύσεις. Και δυο ομάδες με τον
Περικλή, το Θάνο, το Νικηφόρο, τον Πελοπίδα, θα τις
κρατήσω για εφεδρεία.
Από τις δικές μου δυνάμεις πρέπει
―διέκοψε ο Ζέρβας― να λάβουν μέρος και στις δυο πλευρές.
Ο Μιχάλης Μυριδάκης θα πάει με τον Κωστούλα.
― Ναι, διέκοψε ο αρχηγός. Με 15
άντρες θα περάσει τη γαλαρία, θα καταλάβει τυχόν υπάρχον
πολυβολείο πάνω στη γαλαρία και θα κυκλώσει από τα νώτα
το φυλάκιο με τρόπο που να μη μπορέσει να διαφύγει
κανένας τους. Η υπόλοιπη δύναμή σου θα χτυπήσει το
αριστερό φυλάκιο. Άλλωστε εκεί είναι σε σκηνή 15 Ιταλοί
χωρίς οργανωμένες θέσεις μ’ ένα πολυβόλο μόνο.
ΜΟΛΙΣ ΤΟΥΣ ΠΑΡΕΙ Ο ΥΠΝΟΣ
Ξεροκατάπιε ο Ζέρβας. Κι αν
χρειαστεί ―συνέχισε ο αρχηγός― ρίχνουμε τμήμα της
εφεδρείας για ενίσχυση. Σε 300 μέτρα απόσταση από
αριστερά του ποταμού και σε σημείο που να δεσπόζει του
πεδίου της μάχης να εγκαταστήσουμε το βαρύ πολυβόλο το
οποίο θάχουμε στη διάθεσή μας. Εκεί θάχουμε και το
Σταθμό Διοίκησης. Είστε σύμφωνος;
― Περίφημα… Δεν γίνεται καλύτερα.
Μόνο που νομίζω πως πρέπει ν’ αρχίσουμε ή από βραδύς ή
ξημερώματα.
― Ίσα-Ίσα τόνισε ο αρχηγός. Ούτε
ξημερώματα πρέπει ν’ αρχίσουμε. Θα τους αφήσουμε να τους
πάρει ο ύπνος και θα χτυπήσουμε στις 11 ή τα μεσάνυχτα.
Έτσι θάχουμε τον καιρό ν’ αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε
εξέλιξη της μάχης. Κι αν τυχόν φέρει ενισχύσεις ο εχθρός
να μη μπορεί να τις χρησιμοποιήσει ενάντιά μας με
αποτελεσματικότητα τη νύχτα. Όσο να ξημερώσει θα πρέπει
οι άντρες να βγάλουνε τον ανήφορο και νάχουνε μπει στα
έλατα. Σημείο συγκέντρωσης η καλύβα.
Είπαμε ―τονίζει ο Ζέρβας― δεν
πρόκειται να διαφωνήσουμε ποτέ εμείς. Θα βαδίσουμε μαζί
ως το τέλος.
Απ’ τη Βίνιανη ως το Γοργοπόταμο
είχε με τον αρχηγό αλλεπάληλες συνομιλίες για την
εξεύρεση βάσης για συνεργασία. Και κατέληξε πως είναι
σύμφωνος για συνεργασία σε εαμική βάση και δημιουργία
κοινής διοίκησης του ΕΛΑΣ με προσωπική συμμετοχή του.
Γι’ αυτό ο αρχηγός πάντα προσεχτικός σε κάθε του φράση
συμπλήρωνε:
― Επί σχεδίου βέβαια…
― Δεν πάμε ―πρότεινε ο αρχηγός― να
μιλήσουμε δυο λόγια στους αντάρτες μας;
― Δε βαριέσαι, απάντησε με υπεροψία ο Ζέρβας. Δεν έχω να
τους πω τίποτα, ούτε άλλωστε το κρίνω σκόπιμο.
― Με συγχωρείς αλλά εγώ θα πάω να μιλήσω στους δικούς
μου πέντε λόγια.
Φεύγουμε. Στην άκρη της λάκας
συντάχτηκαν οι άντρες.
― Έχουμε ―αρχίζει (ο Άρης)― πληροφορίες πως είναι πολύ
οχυρωμένη η γέφυρα. Το φυλάκιο περιβάλλεται από
συρματοπλέγματα που τα διαρρέει ηλεκτρικό ρεύμα και
έχουν και νάρκες. Ενδέχεται να έχουμε θυσίες, και θυσίες
μεγάλες. Η ανατίναξη όμως της γέφυρας συμφέρει τόσο στον
συμμαχικό αγώνα, όσο και στον καθαρά ελληνικό. Και αν
πρόκειται να επιζήσουν απ’ τη μάχη μόνο πέντε αντάρτες η
επιχείρηση κρίνουμε πως πρέπει οπωσδήποτε να γίνει. Τι
λέτε εσείς;
― Θα την κάνουμε. ― Θα την κάνουμε.
Τα μάτια των ανταρτών βγάζουνε σπίθες. Με πυρωμένη την
ψυχή περιμένουνε, ανυπομονούνε.
― Όποιος θέλει να μείνει ή γιατί
φοβάται, ή γιατί νομίζει ότι έχει υποχρεώσεις και πρέπει
να ζήσει, ή γιατί τέλος πάντων δεν θέλει να πολεμήσει να
βγει έξω άφοβα. Τον αποδεσμεύω από τον όρκο πούχε δώσει.
Κανένας δεν κινήθηκε..
― Ξέραμε γιατί ήρθαμε κι αυτήν την ώρα περιμέναμε!
Τονίζει ένας αντάρτης.
Με καλαμπούρι ο αρχηγός δίνει φωτιά στους συναγωνιστές
κι αναλύει το σχέδιο της επίθεσης.
Ο καιρός υποχωρεί. Θολά κάπως
φαίνεται το έδαφος ως τη γέφυρα. Η μεγάλη κλίση της
δυτικής πλευράς, η ελαφρή της ανατολικής, το φυλάκιο, τα
δυο πολυβόλα, τα χαρακώματα, η γαλαρία, το κόνισμα…
Στήλωσα στα μάτια μου τα κιάλια και συνεχίζω την
αναγνώριση.
Οχτώ η ώρα το βράδυ. Ήρθε και το
νερό που ζήτησε ο Κρις, για να μπορέσουμε να
ξεκινήσουμε… Λάσπη, σκοτάδι, λάσπη και πάλι λάσπη.
Φιλιόμαστε και ψιθυριστά αποχαιρετιόμαστε. Αν είχε φως
θα φαίνονταν όλα τα μάτια βουρκωμένα. Ενωμένοι στη λύπη
και στη χαρά, στη ζωή και στο θάνατο με τη φιλία που
σφυρηλατήθηκε στην τραχύτητα, στις δυσκολίες και στη
φωτιά του αγώνα ―πονάμε για το χωρισμό. Μα φεύγουμε με
παρμένη την απόφαση. Σα φίδια οι ομάδες γλιστράνε στις
γιδόστρατες. Η λάσπη της δεξαμενής που μας φτάνει πάνω
από το γόνα περνιέται σύντομα. Σκοτάδι ―παντού σκοτάδι
και νεκρική ησυχία.
Ένα τρένο έρχεται από τη γέφυρα της
Παπαδιάς. Εντολή έχουμε να μη το θίξουμε. Φτάσαμε στο
κόνισμα. Ο ανθυπολοχαγός Μιχάλης του Ζέρβα χώρισε. Πήρε
την κατεύθυνση της γαλαρίας. Εμείς κόψαμε αριστερά.
Βρίσκουμε την ευκαιρία με το θόρυβο του τρένου και
φτάνουμε τρία μέτρα μακριά από το συρματόπλεγμα.
Παραδίνω τα ψαλίδια στην πρώτη ομάδα. Ο Καραλίβανος
πιάνει το αριστερό της παράταξης ―τη λάκα δίπλα στη
γέφυρα. Πολύ αμυδρή διακρίνεται η σιλουέτα του σκοπού
ένα δυο μέτρα βαθιά πάνω στη γέφυρα. Μάς αντιλήφτηκε και
ρίχνει. Η πρώτη μας ντουφεκιά τον ρίχνει νεκρό. Και η
μάχη άναψε.
Δυο ιταλικά πολυβόλα βάζουνε
συνεχώς. Οι φαντάροι του φυλακίου πετάχτηκαν από τον
ύπνο με τα εσώρουχα. Ένα οπλοπολυβόλο βάλλει από το
παράθυρο κι ένα από τη γωνιά του φυλακίου. Δευτερόλεπτα
σταματήσαμε μόνο για να επισημάνουμε θέσεις. Όρθιοι. Ο
Καραλίβανος βάλλεται συνέχεια. Στο μεταξύ η πρώτη ομάδα
κόβει τα σύρματα, η δεύτερη διοχετεύεται δεξιότερα κάτω
από τα συρματοπλέγματα και η τρίτη τα περνάει πιο
δεξιότερα. Ο ασυρματιστής μόλις ετοιμάστηκε να γυρίσει
δέχεται μια ριπή μας και… διακόπτει. Ο Κεραυνός, ο
Ταύρος και ο Ατρόμητος προπορεύονται… Είμαστε έτοιμοι
για τη γενική έφοδο όταν από τη γαλαρία η ομάδα του
Μιχάλη μας βάλλει. Καθηλωθήκαμε. Μια ιαχή βουερή από
βρισιές και απειλές αντήχησε. Και η ομάδα του Μιχάλη
σταμάτησε. Μόνο η αδεξιότητα των σκοπευτών γλίτωσε από
τον θάνατο τα πρώτα παλικάρια μας που πλησίαζαν το
φυλάκιο.
ΟΙ ΖΕΡΒΙΚΟΙ ΤΑ ΧΑΝΟΥΝ ΚΑΙ
ΥΠΟΧΩΡΟΥΝ
― Η Τρίτη ομάδα προς τις σκηνές,
φώναξα.
Τις σκηνές που ήταν δεξιά από το
φυλάκιο απ’ όπου ρίχνουνται αραιοί πυροβολισμοί. Σιγεί
και το δεύτερο εχθρικό οπλοπολυβόλο. Η δεύτερη ομάδα
αλλάζει αμέσως το δικό της πούπαθε εμπλοκή ―ιταλικό από
τη μάχη του Κρίκελου― και χρησιμοποιεί νέο. Ο Κεραυνός
μπήκε στη σκηνή. Άλλον βαράει με τον υποκόπανο, μ’ άλλον
πιάνεται στα χέρια… Χειροβομβίδες ρίχνονται πάνω στα
πολυβόλα. Και σε 18 λεπτά έχουμε γίνει απόλυτα κύριοι
του πεδίου της μάχης και παύουμε τις ντουφεκιές. Πολλοί
έρχονται ντυμένοι ιταλικά από δίκωχο μέχρι άρβυλα.
― Τη φωτοβολίδα Μιχάλη! Το φυλάκιο
κατελήφθη.
Μα ο Μιχάλης δεν φαίνεται. Ψάχνουν
οι άντρες μα πουθενά. Δίνω εντολή και οι δυο ομάδες
πιάνουν θέσεις προς τα ανατολικά και οι άλλες δυο
ερευνούν και συγκεντρώνουν τα λάφυρα. Ο Μιχάλης στα
αναμεταξύ δε φαίνεται και φωνάζουμε συνέχεια για να
ειδοποιηθεί το Στρατηγείο πως το φυλάκιο κατελήφθη.
Δύναμη 80 και πάνω Ιταλογερμανών με οργανωμένες θέσεις
άμυνας και γερό οπλισμό είχε εξουδετερωθεί σε 18 λεπτά
της ώρας… Μα ο Μιχάλης δεν έκλεισε από τα νώτα το
φυλάκιο κι έτσι κατόρθωσαν να διαφύγουν αρκετοί. Στη
δυτική πλευρά η Ζερβική δύναμη δεν πλησίασε. Από 150
μέτρα έριξε. Οι Ιταλοί ακροβολίστηκαν. Το μεγάλωμα του
μετώπου άμυνάς τους έκαμε τους Ζερβικούς να τα χάσουν.
Φεύγουν πανικόβλητοι προς το Στρατηγείο. Κι εκεί
μεγαλοποιούν την κατάσταση.
― Μας κύκλωσαν στρατηγέ μου! Θα βγουν ψηλότερα από μάς…
Ο Ζέρβας ξύνει τα γένια του και παίρνει σύντομα την
απόφαση.
― Τότε θα ρίξουμε τρεις φωτοβολίδες για να διατάξουμε
γενική υποχώρηση.
Χρονοτριβή δε χρειάζεται. Στη Λαμία
τα φώτα έχουνε σβήσει. Δέκα στρατιωτικά αυτοκίνητα
κυλάνε προς το Λιανοκλάδι. Οι στιγμές κρίνουν την έκβαση
πια. Όρθιος ο αρχηγός συντάσσει αμέσως τις δυο ομάδες
εφεδρείας.
― Να καθαρίσει αμέσως το έδαφος με κάθε θυσία.
Φτάνει και ο Θάνος όλο χολή.
― Ο Κωστούλας πήρε από ώρα το φυλάκιο! Φωνάζουν
συνέχεια!
Και με το πιστόλι στο χέρι προσπαθεί να μάσει τ’
«ασκέρι» του Ζέρβα για να το ρίξει κι αυτό στη μάχη.
Τελικά μόνο τρεις κατορθώνει να πάρει μαζί του. Και τα
βρισίδια του ακούγονται και σκεπάζουν όλη τη οχλαγοή…
Ο συνταγματάρχης Έντι ύστερα από
συνεννόηση με τον Άρη κι ενώ ακόμα συνεχίζεται στα
αριστερά η μάχη, γλιστράει με την ομάδα σαμποτέρ (Άγγλων
και Ελλήνων) στην αριστερή βάση της γέφυρας και
οργανώνουν την πρώτη ανατίναξη. Ο συνταγματάρχης Κρις
έμεινε με τον Άρη και το Ζέρβα. Αψηφώντας και αυτή ακόμα
την έκβαση της μάχης που εξελίσσεται στο σημείο αυτό
κολλάνε τις «μαγνητικές χελώνες» στη βάση της γέφυρας
ατάραχοι κι ανεπηρέαστοι δείχνοντας ―πρέπει να το πούμε―
πραγματικό ηρωισμό με πρώτο και καλύτερο από όλους τον
ταξίαρχο Έντι.
Η ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ
Το υλικό μεταφέρεται. Τα πολυβόλα
μετακινούνται. Μέσα στο φέγγισμα του φεγγαριού
διαγράφονται οι σκιές που κινούνται σβέλτα. Μάς ανησυχεί
όμως η άλλη πλευρά. Το ιταλικό πολυβόλο στην απέναντι
άκρη της γέφυρας βάζει ακόμα. Παίρνουμε την απόφαση να
τους ενισχύσουμε. Τέσσερις αντάρτες ο Ταύρος, ο
Καραφωτιάς και δυο της ομάδας διοίκησης του Καραλίβανου
περνούν τη γέφυρα. Η αναπνοή μας είναι κομμένη. Τα
δευτερόλεπτα περνούν… Αυτοί βαδίζουν σταθερά πάνου στα
σίδερα. Η καρδιά μας σφίγγεται. Και υγραίνονται τα μάτια
μας ατενίζοντας το ψυχικό μεγαλείο των τεσσάρων ηρώων.
Η αδημονία μας κορυφώνεται. Το
πολυβόλο «το γέλιο του Θεού» συνεχίζει να βάλλει.
Συχνά-πυκνά φαίνονται οι λάμψεις από τις ντουφεκιές. Ο
θόρυβος του ποταμιού μάς εκνευρίζει. Το τρένο από το
Λιανοκλάδι έχει ξεκινήσει για το Γοργοπόταμο ―έρχεται…
Μέσα στο κορύφωμα της αδημονίας, ενώ ακόμα αντίπερα
συνεχίζεται η μάχη, αρχίζουν απ’ αντίπερα οι φωνές:
― Φτά-σα-με! Φτά-σα-με!!!
Ευτυχισμένα χαμόγελα διαγράφονται
στα χείλη μας. Και τα μάτια μας καρφώνονται στην πλαγιά
στα πουρνάρια απ’ όπου αργά, βαριά προχωρεί το «θηρίο».
― Ανατίναξη! αντηχεί από την άκρη
της γέφυρας μια βραχνή φωνή.
Λίγα δευτερόλεπτα για να αραιώσουμε και μια τεράστια
φλόγα συνοδεύει την έκρηξη. Και το ήρεμο τοπίο
φωτίζεται… Το τρένο περνάει από το επικίνδυνο σημείο
χωρίς όμως να πειραχτεί από έκρηξη… Αλλά η ομάδα βάλλει
μέσα στα βαγόνια. Οιμωγές σχίζουν το σκοτάδι.
― Αδέρφια! αντηχεί η φωνή του οδηγού ―επίκληση γεμάτη
φόβο. Μη με σκοτώνετε αδέρφια! Είμαι Έλληνας!
Από τα βαγόνια απαντούν στα πυρά
μας. Μα πληθαίνουν οι νεκροί κι οι τραυματίες. Ο
Λευτέρης, ο Κίμωνας ακάλυπτοι σε δέκα μέτρα ρίχνουν,
ρίχνουν αδιάκοπα. Λίγο βαστάει ο χορός του θανάτου. Και
το τρένο κάνει όπισθεν ολοταχώς. Σε λίγο ακούγεται και η
δεύτερη έκρηξη. Τρίζουν τα θεμέλια της γέφυρας και η
αριστερή πλευρά σωριάζεται στην κοίτη του ποταμού. Τρεις
φωτοβολίδες που ρίχνονται από το Στρατηγείο ―κόκκινη,
κίτρινη και γαλάζια δίνουν το σύνθημα γενικής
υποχώρησης. Η αποστολή μας είχε λήξει.
Τρεις τα ξημερώματα. Λιγοστό φως και
κρύος αέρας μάς χαϊδεύουν τα πρόσωπα. Συνταζόμαστε για
να κινήσουμε. Πρώτος ο Διαμαντής φορτωμένος τον ασύρματο
του φυλακίου. Εννιά ώρες μάς χωρίζουν από το Πριόνι του
Χονδρογιάννη πούναι στην κορφή της Οίτης. Γολγοθάς.
Η αντάρα κατηφορίζει από τις
χαραμάδες προς τον κάμπο.
Μια ταμπέλα στήνεται στο κόνισμα:
«Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης». Και από
κάτω: «ΑΡΗΣ».
Εδώ σπεύδει αμέσως ο Μιχάλης και
συμπληρώνει με γαλάζιο μολύβι «και Ζέρβας».
(Ριζοσπάστης)
ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)
Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε