Δημήτρης Δημητρίου - Καπετάν Νικηφόρος

Μελετώντας την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης στην Ρούμελη, υπάρχει ένα πρόσωπο που συνδέει τον Άρη Βελουχιώτη με τον καπετάν Διαμαντή, έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του αντάρτικου και αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών.

Η δράση του δε, είναι αποδεκτή από εχθρούς και φίλους. Πρόκειται για τον Δημήτρη Δημητρίου, πιο γνωστό ως Νικηφόρο, τον πρώτο μόνιμο αξιωματικό του ελληνικού στρατού που βγήκε στα βουνά. Ο ρόλος του στην ανατίναξη του Γοργοπόταμου και στην εξάπλωση του αντάρτικου στην Ρούμελη δεν μπορεί να περιγραφεί σε ένα μικρό βιογραφικό. Έχει γράψει αρκετά βιβλία και άρθρα, το πιο σημαντικό όμως είναι το, εξαντλημένο δυστυχώς, "Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης".(1)

Ο Δημήτρης Δημητρίου (ή "Νικηφόρος") γεννήθηκε την 1η Ιουλίου 1921 στο χωριό Επτάλοφος (Αγόριανη) Παρνασσίδας. Φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από το 1938 και με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, ονομάστηκε ανθυπίλαρχος. Κατά τον πόλεμο του 1940-41 πολέμησε κατά των Γερμανών εισβολέων, στο μέτωπο των βουλγαρικών συνόρων, ως διοικητής διμοιρίας βαρέων πολυβόλων, στο 193ο μηχανοκίνητο Σύνταγμα. Για τη δράση του στο μέτωπο προτάθηκε από το διοικητή του για ηθική αμοιβή.

Υπήρξε ο πρώτος σε όλη την Ελλάδα μόνιμος αξιωματικός που βγήκε στο βουνό εναντίον των κατακτητών, μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έλαβε μέρος στη μάχη του Γοργοποτάμου και σε δεκάδες άλλες μάχες κατά των στρατευμάτων κατοχής. Όταν τα αντάρτικα σώματα του ΕΛΑΣ της Ρούμελης χωρίστηκαν σε Επαρχιακά Αρχηγεία, ανέλαβε στρατιωτικός αρχηγός των Αρχηγείων Παρνασσίδος- Λοκρίδας- Δωρίδας και κατόπιν του 5ου Ανεξάρτητου Τάγματος Παρνασσίδος που αναπτύχθηκε στο 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Προτάθηκε δύο φορές από το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ για το Αριστείο του Απελευθερωτικού Αγώνα.(2)

Ο Νικηφόρος με το 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ τον Οκτώβρη του 1944 απελευθέρωσε τη Λαμία από τους Γερμανούς. Ως επίσημος, επιτετραμμένος υποδέχθηκε τον Άρη Βελουχιώτη στην πλατεία Ελευθερίας της Λαμίας, όταν αυτός επέστρεψε από την Πελοπόννησο και έλαβε μέρος στην πανηγυρική τελετή για την απελευθέρωση της πόλης την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 1944. (Ο Άρης Βελουχιώτης επανήλθε στην πόλη για τις εκδηλώσεις εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου και εκφώνησε τον γνωστό λόγο του την Κυριακή, 29 Οκτωβρίου 1944). Προς τα τέλη του Νοεμβρίου το Σύνταγμά του κινήθηκε και εγκαταστάθηκε στην Αττικοβοιωτία.(3)

Αμέσως μετά το αιματηρό συλλαλητήριο της 3ης Δεκέμβρη του 1944 ο Νικηφόρος διατάχθηκε να κινηθεί με το Σύνταγμά του και να εισέλθει στην Αθήνα. Το 2ο Σύνταγμα ήταν μία από τις καλύτερες και πιο άρτια εξοπλισμένες μονάδες του ΕΛΑΣ και η ηγεσία του ΕΑΜ προσδοκούσε πολλά από αυτή σε ενδεχόμενη σύγκρουση με τις κυβερνητικές δυνάμεις. Τη νύχτα της 3ης προς την 4η Δεκέμβρη βρετανικά τεθωρακισμένα κύκλωσαν και αφόπλισαν το 2ο Σύνταγμα της ΙΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ που είχε στρατοπεδεύσει στην Κηφισιά, χωρίς καμία αντίσταση μετά από φιλικές συζητήσεις με τον επικεφαλή ταγματάρχη Παπαζήση, ενώ εκείνος έλειπε, μετά από διαταγή της ΙΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ , στην έδρα του 5ου Συντάγματος Κηφισιάς.(4)
Το γεγονός χαρακτηρίστηκε «ύποπτο» από το στρατηγό του ΕΛΑΣ Στ. Σαράφη, που το απέδωσε σε «προδοτική ενέργεια ορισμένων αξιωματικών ή καπεταναίων». Ο Λ. Σπαής (υφυπουργός Στρατιωτικών) σε άρθρο του στην εφημερίδα Ακρόπολις στις 29 Δεκέμβρη 1953 θα κατονομάσει ως υπεύθυνο τον ταγματάρχη του 2ου Συντάγματος Μιχ. Παπαζήση. «Ο Παπαζήσης», έγραψε, «με ειδοποιεί με τον καπεταν Κολοκοτρώνη (λοχαγός του Πυροβολικού Αναγνώστου Γ., συμπατριώτης μου και μυημένος και αυτός) ότι ήτο απόλυτος ανάγκη να με συναντήση αμέσως εις το γνωστόν σπίτι, όπου μ’ επερίμενε. Εκεί μετ’ ολίγον, παρουσία του ταξιάρχου Φερθ, βοηθού του Σκόμπι, καθωρίσθησαν αι λεπτομέριαι της παραδόσεως του 2ου Συντ/τος του ΕΛΑΣ, ας ο Παπαζήσης ετήρησεν επακριβώς, και ούτως απεφεύχθη η αιματοχυσία κατά την αιχμαλωσία του Συντ/τος τούτου, ενός των καλυτέρων του ΕΛΑΣ. Η παράδοσις λοιπόν του 2ου Συντ/τος ήτο αποτέλεσμα των προσπαθειών και της τακτικής της κυβερνήσεως, αποβλεπούσης εις την διάβρωσιν του ΕΛΑΣ, είχε δε ληφθή επαφή και με το 5ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, ως και με δύο άλλους διοικητάς συνταγμάτων τούτου, των οποίων όμως δεν επετεύχθη η παράδοσις».
Ο Μιχ. Παπαζήσης, προσθέτει ο Λ. Σπαής, είχε ενταχτεί «εις τον ΕΛΑΣ, μη φανταζόμενος βέβαια ότι θα ήτο δυνατόν ο αγών του ΕΛΑΣ να μετατραπή από απελευθερωτικός εις ταξικόν». Όμως, όταν μετά από την Απελευθέρωση τα πράγματα οδήγησαν στην κρίσιμη ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη, ο Παπαζήσης, όπως και άλλα στελέχη του αστικού στρατού που είχαν ενταχτεί στον ΕΛΑΣ στην Κατοχή, αποστασιοποιήθηκαν, ενώ κάποιοι πέρασαν ανοιχτά με το μέρος της κυβέρνησης. «Ούτω πολύ προ της ημέρας της ενάρξεως των συγκρούσεων, ούτος (...) με συνήντα τακτικά εις μυστικό μέρος και μου παρείχε κάθε χρήσιμον πληροφορίαν περί των προθέσεων του ΕΛΑΣ και του τρόπου ενεργείας τούτου (...) αι πληροφορίαι αύται υπήρξαν ακριβείς και ωφελιμότατοι, χάρις δε εις αυτός ο τότε πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, εις ον συνεχώς τας διεβίβαζα, αντελήφθη εγκαίρως τας προθέσεις των κομμουνιστών υπουργών της κυβέρνησής του.» Μετά από το Δεκέμβρη, «υπό την ιδιότητά μου ως Υφυπουργού των Στρατιωτικών, εφρόντισα και ενετάχθη ούτος εις τα μόνιμα στελέχη του Στρατού μας, περιληφθείς εις τον Α' πίνακα».

Ο Νικηφόρος πολέμησε στα Δεκεμβριανά, όπου πήρε μέρος και στην αιχμαλώτιση δυνάμεων της ΡΑΦ στη Κηφισιά.(5)

Στα τέλη του 1945 επιστρέφει κρυφά στην Αθήνα. Το βράδυ της 16ης Μαΐου 1946 συλλαμβάνεται συμπτωματικά στην οδό Αιόλου και προσάγεται σε δίκη και φυλακίζεται. Καταδικάστηκε το 1947 από στρατοδικείο "δις εις θάνατον" για την εκτέλεση ενός δοσίλογου το 1942 καθώς και σε 20 χρόνια φυλακή σε άλλη δίκη και φυλακίστηκε. Μετά από αγώνα του πατέρα του Νικόλαου Δημητρίου, ο οποίος προσκομίζει μαρτυρικές καταθέσεις του Κρις Γουντχάουζ και του Έντυ Μάγιερς για την πολεμική δράση του Νικηφόρου αλλά και για το ιστορικό του δοσίλογου για τον οποίον επεβλήθη η καταδίκη, η θανατική ποινή μετετρέπεται σε ισόβια κάθειρξη (Αύγουστος 1948).

Αποφυλακίστηκε το 1952. Το 1956 έγινε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Έγραψε: "Η καμπάνα της Αγόριανης" (θεατρικό), "Το χρονικό του Γοργοποτάμου", "Χρόνια δίχως ειρήνη" (μυθιστόρημα), "Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης" (χρονικό, τρεις τόμοι, 1965), "Ελληνική εμπειρία '44-'67", "Η δυναμική των ανθρωπίνων σχέσεων" (δοκίμιο), "Τα φοβερά ντοκουμέντα: Γοργοπόταμος", κ.ά.

Πέθανε στη Ν. Σμύρνη τον Φεβρουάριο του 2000 και κηδεύτηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Άνω Αγόριανη Παρνασσίδας.

1 Χαριτόπουλος (2003)
2 Ιστορία της Αντίστασης (1979)
3 Χαριτόπουλος (2003)
4 Μαρτυρία του Νίκου Καρρά καπετάνιου του 5ου συντάγματος του ΕΛΑΣ Προαστίων (Κηφισιά)
5 Κομπιλάκου,Βασιλική σελ 177-178

Πηγή: Κόκκινος Φάκελος