Μάχη της σποράς και της σοδειάς



Μνημείο Εθνικής Αντίστασης για τη Μάχη της Σοδειάς στην Καρδίτσα

Ήταν μια μάχη «μεγάλη, ιδιόρρυθμη, συνεχής και εκτεταμένη», όπως έχει γραφεί, η μάχη που δόθηκε στο θεσσαλικό κάμπο από τους Θεσσαλούς αγρότες και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Είναι μάχη εναντίον του στρατού κατοχής, για να σωθεί η σοδειά του σιταριού από την αρπαγή.
Πριν όμως απ' αυτή, το Φθινόπωρο του 1943 δόθηκε άλλη μάχη, εξίσου σπουδαία, η μάχη της σποράς. Έπρεπε να σπαρθούν όσο περισσότερες εκτάσεις γινόταν. Οι Θεσσαλοί αγρότες όργωσαν τη γη με όποιο μέσο είχαν στη διάθεση τους. Με άλογα, με βόδια, με βουβάλια. Ακόμη και μερικά παλιά τρακτέρ που υπήρχαν, μπήκαν στην υπηρεσία της σποράς. Επειδή δεν υπήρχε πετρέλαιο, ειδικά τμήματα του ΕΛΑΝ (Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό) το αντλούσαν από τα αμπάρια βυθισμένων πλοίων στο λιμάνι του Βόλου. Σπόρο εξασφάλισαν με μεγάλη δυσκολία. Οι γεωργοί διέθεσαν όσο σιτάρι τους περίσσευε.
Η γη σπάρθηκε και κάρπισε. Τον καιρό όμως του θερισμού, Καλοκαίρι του 1944, ο κατακτητής έστειλε στον κάμπο ειδικά τμήματα ΕΣ-ΕΣ και Γκεστάπο, για να αρπάξουν τη σοδειά. To EAM πήρε τα μέτρα του. Συγκροτήθηκαν ειδικά τμήματα για την προστασία της σοδειάς, τα οποία σε συνεργασία με τις Οργανώσεις του κάμπου έδωσαν πολλές μάχες στον καρδιτσιώτικο κάμπο, με σπουδαιότερη εκείνη του Κοσκινά. Τελικά, ο εχθρός αναχαιτίστηκε και η σοδειά γλίτωσε από τα νύχια του. Ετσι, εξασφαλίστηκε η διατροφή του πληθυσμού.

.


Οι Γερμανοί ενδιαφέρονταν για την ελληνική αγροτική παραγωγή, από την αρχή της Κατοχής. Και την άρπαζαν.
Συνέπεια: μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες νεκροί από πείνα το 1941-42. Χάνοντας με τον πόλεμο εδάφη και έχοντας μεγαλύτερη έλλειψη τροφίμων, μεγαλώνει το ενδιαφέρον τους για το ελληνικό σιτάρι το 1944. Ο κάμπος της Θεσσαλίας, 5 εκατομμύρια περίπου στρέμματα, με υψηλή απόδοση, προσιτός στα μηχανοκίνητά τους, τράβηξε την προσοχή τους. Μαθαίνοντας μάλιστα ότι σπάρθηκαν με στάρι 30% περισσότερα στρέμματα, μεγάλωσε η όρεξή τους. Η αύξηση αυτή, φαινόμενο για την Κατοχή, υπήρξε καρπός της Αντίστασης. Κάλεσε το 1943 έγκαιρα τους αγρότες στην Μάχη της Σποράς με σύνθημα: ούτε πιθαμή άσπαρτης γης.
Κινητοποιήθηκαν ΕAM, ΕΠΟΝ, Εφ. ΕΛΑΣ, ΕΛΑΝ, Λαϊκή Αυτοδιοίκηση χωριών και πόλεων της "Ελεύθερης Ελλάδας", με περισσότερα από 150.000 μέλη και στελέχη τους. Με ειδική εξόρμηση έγινε προμήθεια σπόρων και από την Μακεδονία και μοιράσθηκαν σε όσους χρειάζονταν. Στους φτωχούς δωρεάν.
Κάθε αγρότης σπέρνει τα δικά του χωράφια και κάτι παραπάνω, μετέχοντας σε ομαδική καλλιέργεια οργανωμένη από το ΕΑΜ σε κάθε χωριό. Χωράφια φυγάδων, απόντων σε πόλεις, ανταρτών που οι οικογένειές τους αδυνατούν να καλλιεργήσουν, σπάρθηκαν με εξόρμηση. Κρατικές, κοινοτικές και κοινόχρηστες εκτάσεις σπάρθηκαν ομαδικά για λογαριασμό των κατοίκων κάθε χωριού. Και την άνοιξη του 1944 με τις πολλές βροχές, ο κάμπος είναι καταπράσινος, προμηνύοντας σοδειά μεγάλη.

Για να πάρουν το σιτάρι οι Γερμανοί οργάνωσαν ειδική επιχείρηση. Από κρατικές υπηρεσίες πήραν στοιχεία για τις εκτάσεις. Αρχές Μαΐου η νομαρχία Λαρίσης κοινοποιεί έγγραφο υπογραμμένο από τον Γερμανό φρούραρχο, που ζητά από τις κοινότητες ονομαστικές καταστάσεις όσων έσπειραν. Αυτό έγινε και στις άλλες νομαρχίες. Οι κρατικοί γεωπόνοι πιέζονται να βγουν στα χωριά και να συντάξουν αυτές τις καταστάσεις. Πριν τον θερισμό έρχονται στην Θεσσαλία Γερμανοί γεωπόνοι από την Ουγγαρία και από την Ρωσία, με «πείρα» για την σοδειά. Ο επικεφαλής τους, ο γεωπόνος Μάκενε, πλαισιώνεται από SS και ES-DE. Δέκα περίπου από αυτούς τους γεωπόνους εγκαταστάθηκαν στον Βόλο-Αλμυρό και ανάλογοι σε άλλες περιοχές. Κατατοπίζονται για τις συνθήκες θερισμού και αλωνισμού στην Θεσσαλία, καταγράφουν τα συγκροτήματα που τον διενεργούν, βάζουν ελέγχους στα καύσιμα και μετά από προετοιμασία εκδίδουν διαταγή:
Ο θερισμός να γίνει γρήγορα, τα δεμάτια με σιτάρι θα προσκομισθούν για αλωνισμό σε ορισμένα κέντρα, κοντά σε γερμανικές φρουρές.
Στον νομό Μαγνησίας ορίζονται μόνον τρία τέτοια κέντρα. Ανά ένα στον Αλμυρό, Βόλο και Βελεστίνο. Κάθε αλωνιστική μηχανή θα φρουρείται από 40 μέχρι 100 SS. Ο αλωνισμός θα αρχίσει με ειδική διαταγή. Η έλλειψη εργατών θα καλυφθεί με χρησιμοποίηση δημοσίων υπαλλήλων και... δικηγόρων. Όπου δεν υπάρχουν σακιά, το σιτάρι θα σωριάζεται κοντά στις μηχανές και θα φορτώνεται χύμα σε αυτοκίνητα κλπ., κλπ. Ακολουθούν συσκέψεις, διαταγές και προειδοποιήσεις για αυστηρή τιμωρία παραβατών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η τιμωρία μπορεί να είναι και θάνατος. Εκτός από τις φοβέρες, οι Γερμανοί χρησιμοποιούν και την εξαπάτηση. Διαδίδουν ότι με τα μέτρα τους θα προστατέψουν το σιτάρι να μη το αρπάξουν οι αντάρτες και ότι θα το μοιράσουν κατόπιν στους Έλληνες, κρατώντας μόνο το 35% για τον κόπο τους.
Δεν τους πίστεψε κανένας.

Όλοι κατάλαβαν τον κίνδυνο της σοδειάς. Την άνοιξη του 1944 δεν υπήρχε προοπτική απελευθέρωσης της Ελλάδας. Ούτε λόγος για απόβαση στην Γαλλία γινόταν τότε, ούτε η προέλαση των Σοβιετικών στα Βαλκάνια είχε αρχίσει. Όλοι υπολόγιζαν παράταση της Κατοχής και τον επερχόμενο χειμώνα. Παράταση, όμως, χωρίς ψωμί, περικλείει κίνδυνο πείνας για την Ελλάδα. Τον κίνδυνο αυτόν ανέλαβε να αποτρέψει το ΕΑΜ με την Μάχη της Σοδειάς.
Σε «Ειδική Διαταγή Επιχειρήσεων» το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ (10/6/1944) με αφορμή τις προθέσεις του κατακτητή επισημαίνει:
«Πρόθεσις του Γενικού Στρατηγείου είναι να εμποδίσει την επιτυχία της ανωτέρω επιδιώξεως των κατακτητών δι’ όλων των εις διάθεσίν των μέσων και εν ανάγκη διά μεγάλων θυσιών εις αίμα, αφ’ ενός δια της εξασφαλίσεως της παραγωγής των αγροτών των πεδινών περιοχών της χώρας και αφ’ ετέρου διά της μεταφοράς και εναποθηκεύσεως εις τα καταφύγια (ασφαλή, πολλαπλά, κλιμακωμένα εις μέγα βάθος και πλάτος της ορεινής ελευθέρας περιοχής) του μέρους της παραγωγής ταύτης, του κατ’ ελάχιστον αναγκαιούντος δια την μέχρι της επομένης εσοδείας διατροφήν των ορεινών πληθυσμών και των τμημάτων του ΕΛΑΣ. Προς τον σκοπόν αυτόν διατάσσει ρητώς και κατηγορηματικώς την προώθησιν προς τας πεδινάς και τας πλουσίας εις γεωργικήν παραγωγήν περιοχάς, μέρους της όλης δυνάμεως του ΕΛΑΣ, εξικνουμένου μέχρι του τρίτου ή τετάρτου ταύτης. Και επιπλέον κατά τας εκάστοτε παρουσιασθησομένας ειδικάς τακτικάς περιπτώσεις κατά περιοχάς και έτερον μέρος της όλης δυνάμεως των τμημάτων του.
Στέφανος Σαράφης, υποστράτηγος»
.
Με βάση τη διαταγή αυτή ο ΕΛΑΣ ανέλαβε επιθετικές ενέργειες κατά των χιτλερικών και των συνεργατών τους που επιχείρησαν να κινηθούν στους κάμπους και ν’ αρπάξουν τη σοδειά από τα χέρια του λαού. Δόθηκαν πλήθος μάχες με επίκεντρο το Θεσσαλικό κάμπο αλλά και αλλού.
Η «Μάχη της Σοδειάς» ήταν μία ιδιότυπη μάχη που μπορούσε να δώσει μόνο ένας πραγματικά λαϊκός στρατός, ένας στρατός δεμένος με το λαό, το οπλισμένο στην κυριολεξία χέρι του.

Ο δημοσιογράφος Κώστας Βιδάλης, απεσταλμένος της "Ελεύθερης Ελλάδας" στον θεσσαλικό κάμπο, γράφει στο βιβλίο του "Η Μάχη της Σοδειάς - Μάχη Θρίαμβος": «Ο θεσσαλικός κάμπος είναι, προ παντός σήμερα, η μάνα από την οποία περιμένουν τα παιδιά της, τα βουνά, η Αθήνα, ο Πειραιάς, ο Βόλος, ακόμα και η Ήπειρος, η Πελοπόννησος, τα νησιά. Και ακόμα από την Θεσσαλία - προ παντός από την Θεσσαλία - περιμένουν οι αντάρτες μας, ο εθνικός στρατός ΕΛΑΣ, να τραφούνε. Χωρίς την σοδειά του θεσσαλικού κάμπου το αντάρτικο της Θεσσαλίας, της Ηπείρου και μέχρις ενός σημείου και της Στερεάς, δεν θα μπορούσε να σταθεί, να πολεμήσει τους Γερμανούς και τους προδότες, να λευτερώσει την πατρίδα. Με δυο λογία: από την θεσσαλική σοδειά και γενικότερα από την ελληνική σοδειά εξαρτάται οικονομικά ολόκληρος ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας Η Θεσσαλία είναι η κεντρική αποθήκη του αγώνα. Ακριβώς γιατί έχει αυτήν την μεγάλη και εξαιρετική σημασία η σοδειά και ειδικότερα η θεσσαλική σοδειά, οι κατακτητές (...) με όλη την φάρα των προδοτών θέλησαν να αρπάξουν την σοδειά. Με το άρπαγμα της σοδειάς, κοντά στα άλλα μέτρα πείνας, ήθελαν να πετύχουν ό,τι δεν κατάφεραν με την τρομοκρατία, με τα καψίματα κ.λπ. Ήθελαν να εξαθλιώσουν τον λαό (...). Η καμόρα των Γερμανών και των προδοτών στο άρπαγμα της σοδειάς βλέπει την πλούσια γελάδα που θ' άρμεγε, για ν' αποκτήσουν περιουσίες, ν' αυξήσουν άλλοι τα πουγγιά τους σε λίρες, να κάνουν την μαύρη αγορά (...). Τώρα θα έκαναν την μεγάλη μπάζα, τώρα θα σώζονταν για όλα τους τα χρόνια. Ή τώρα θα τα κατάφερναν ή ποτέ. Όμως, οι απάνθρωποι αυτοί λογαριασμοί των χιτλερικών γινόντουσαν χωρίς τον μεγάλο ξενοδόχο, τον ελληνικό λαό. Λαός και ΕΛΑΣ (...) έδωσαν την Μάχη της Σοδειάς, που θα μείνει στην ιστορία της νέας Ελλάδας σαν παράδειγμα της θέλησης των λαών, να ζήση, να λευτερωθεί. Και η μάχη αυτή κατέληξε σ' ένα πραγματικό θρίαμβο, για τον οποίο θα μιλάνε οι κατοπινές γενιές με υπερηφάνεια».

Για το άρπαγμα της σοδειάς οι Γερμανοί στηρίζονται στην βία. Με τα φυλάκια τους είναι σαν να έχουν περιμαντρωμένο όλον τον κάμπο, με μήκος σε ορισμένα σημεία μέχρις 180 χιλιόμετρα και πλάτος 100. Στο εσωτερικό του, σε πόλεις και σε επίκαιρα σημεία, πυκνές φρουρές σαν αχινοί ελέγχουν μια περιοχή σε ακτίνα 20-30 χιλιομέτρων καθεμία, έτσι που δεν αφήνονται κενά, ενώ όλες μαζί αποτελούν καλοσχεδιασμένο σύστημα ελέγχου. Στον Αμπελώνα και σε άλλα καίρια σημεία με τα τανκς, υπάρχουν και έφιππες μονάδες. Τρεις σιδηροδρομικές γραμμές και κάμποσοι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, εξασφαλίζουν ιδεώδη συγκοινωνία, χώρια οι χωραφόδρομοι που οδηγούν στο πιο απίθανο σημείο, ενώ η περίοδος του καλοκαιριού χωρίς λάσπες, παρέχει βατότητα καλύτερη στα εχθρικά μηχανοκίνητα και λιγότερη ασφάλεια στους κατοίκους. Σε σταυροδρόμια και σε επίκαιρα σημεία υπάρχουν άλλα φυλάκια με ασυρμάτους. Σε κάθε ύποπτη κίνηση, θα ειδοποιούν και θα καταφτάνουν σύντομα τανκς.

Η Θεσσαλία, λοιπόν, κλήθηκε να δώσει την Μάχη της Σοδειάς σε δύσκολες συνθήκες. Μέχρι τις παραμονές του θερισμού, οι Γερμανοί ενεργούν εξορμήσεις για συλλήψεις και εκτελέσεις. Να μερικές από αυτές:
Την 18η και την 19η Απριλίου 1944 συνέλαβαν στα Τρίκαλα 350 πατριώτες. Πέντε κρέμασαν στην πλατεία και 8 σκότωσαν. Άλλους 5 κρέμασαν στο Μεγαλοχώρι.
Στην Καρδίτσα, την 8η Μαΐου, σκότωσαν 5. Από 18 Μαρτίου μέχρι τέλους Μαΐου, σε δυόμιση μήνες, Γερμανοί και ΕΑΣΑΔ ενήργησαν 41 εξορμήσεις με πεζικό, άρματα και πυροβολικό, σε περιοχές της Καλαμπάκας, της Καρδίτσης και των Τρικάλων. Και περισσότερες στην Κεντρική και Ανατολική Θεσσαλία, όπου οι μεγαλύτεροι και οι πλουσιότεροι κάμποι με πυκνότερα δίκτυα συγκοινωνίας.
Από δημοσιεύματα στον Ρήγα μαθαίνεται ότι στον Αμπελώνα και στην Φαλάνη Γερμανοί με Εασαδίτες σκότωσαν 20 πατριώτες, ανάμεσά τους και δυο γεροντάκια, πατέρες ανταρτών. Τον Βάιο Γκουλέτσα, υπεύθυνο της ΕΠΟΝ Αμπελώνα, τον βασάνισαν και κατόπιν έσπασαν το κεφάλι του χτυπώντας τον με τακούνια.
Από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο του 1944 Γερμανοί και ΕΑΣΑΔ σκότωσαν 2.530 πατριώτες στην θεσσαλική ύπαιθρο. Τον Μάιο αρχίζουν να μεταφέρουν από την Γερμανία σακιά για το σιτάρι. Τόσο βέβαιοι είναι ότι θα το πάρουν.

Κυνηγημένοι οι αγρότες από επιδρομές Γερμανών, απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους και κρύβονται σε χωράφια, ενδιαφερόμενοι περισσότερο να σώσουν τα κεφάλια τους και λιγότερο την σοδειά. Πώς, λοιπόν, να δοθεί με τέτοιες συνθήκες η Μάχη της Σοδειάς, Και πώς ένας αναρτο-λαϊκός στρατός να αντιμετωπίσει σε κάμπο, εχθρό μηχανοκίνητο;

Αυτό που έγινε αποτελεί άθλο. Η Μάχη της Σοδειάς αποτελεί εποποιία. Ξεχωρίζει από κάθε άλλη. Δεν δόθηκε σε καθορισμένο οργανωμένο μέτωπο, ούτε μόνο από ενόπλους. Ούτε βάσταξε μια, δυο, πέντε μέρες. Διεξάγεται από λαό και στρατό σε πεδίο απέραντο, σε όλους τους κάμπους. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, με όπλα ή χωρίς αυτά, ρίχθηκαν ορμητικά, ακράτητα σε προσπάθεια που κράτησε δυο περίπου μήνες, αψηφώντας κόπους και κινδύνους. Και έσωσαν το σιτάρι.


Από το βιβλίο του Λάζαρου Αρσενίου «Η Θεσσαλία στην Αντίσταση», γ’ έκδοση, Περιφερειακές Εκδόσεις «έλλα»





Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)

Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.

Εθνική Αντίσταση-ΔΣΕ στο Facebook


ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.


© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved