16/2/1942 Η ίδρυση του ΕΛΑΣ
«Ελληνες αξιωματικοί - υπαξιωματικοί, έφεδροι πολεμιστές, Ανάπηροι!!! Προσφέρετε τις γνώσεις σας, την πείρα σας, τη δοκιμασμένη τόλμη σας στην οργάνωση των εθνικών δυνάμεων. Το παράδειγμα των καπεταναίων, των καραβοκυραίων, των ναυτών του 1821, του Κολοκοτρώνη, του Μιαούλη, του Κανάρη, του Οικονόμου, του Καρατζά, ας είναι οδηγός σας» ΕΑΜ.
Στις 16 Φλεβάρη του 1942 κυκλοφόρησε πλατιά στην Αθήνα και στην Επαρχία η ιδρυτική διακήρυξη του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), του μαχητικού δηλαδή τμήματος του ΕΑΜ, που έμελλε να γράψει απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού στον αγώνα κατά της φασιστικής κατοχής και να δώσει ξανά στη χώρα τη λευτεριά της. Η διακήρυξη εκείνη δυστυχώς δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα για να μπορεί ν' ανατρέξει κανείς στο περιεχόμενό της. Από μαρτυρίες, όμως, που υπάρχουν πληροφορούμαστε πως καλούσε τους Ελληνες πατριώτες να πλαισιώσουν το νέο λαϊκοαπελευθερωτικό στρατό, σκοπούς του οποίου προσδιόριζε τους παρακάτω.
- Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας.
- Περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού και των ελευθεριών του εναντίον κάθε επιβουλής.
- Εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών, στις οποίες ο λαός να εκφράσει ελεύθερα τη θέλησή του.
Η 16η του Φλεβάρη έμεινε στην ιστορία ως η ημέρα ίδρυσης του ΕΛΑΣ. Ο καθένας όμως αντιλαμβάνεται πως η ημερομηνία αυτή ανταποκρίνεται στην ολοκλήρωση της δουλειάς που χρειάστηκε να προηγηθεί ούτως ώστε να είναι δυνατή η ανακοίνωση στον ελληνικό λαό της ίδρυσης μιας νέας αντιστασιακής οργάνωσης για τη διεξαγωγή ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών. Αν επομένως θέλουμε να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το πώς ιδρύθηκε ο ΕΛΑΣ, οφείλουμε να ανατρέξουμε στα όσα προηγήθηκαν της 16ης Φλεβάρη του 1942.
Φλεβάρης 1942 Κοπανάκι: Ο Κ. Κανελλόπουλος, ψυχή της αντιστασιακής δράσης στη Μεσσηνία, έθεσε απο τον Φεβρουάριο του 1942 στο Κοπανάκι Τριφυλίας τις βάσεις της ανάπτυξης και εδραίωσης του αγώνα σε τοπικό επίπεδο. Τόνιζε την ανάγκη της οργάνωσης της περιοχής και κινητοποίησης του λαού της με συνεχή συλαλλητήρια και εκδηλώσεις. Ο μεσσηνιακός λαός όφειλε να προετοιμαστεί κατάλληλα με θυσίες και αγώνες για να διεκδικήσει την ελευθερία του.
Οι κατοχικές κυβερνήσεις που εξυπηρετούσαν εξ’ ολοκλήρου τα συμφέροντα των δυνάμεων του Άξονα σύντομα αντιλήφθηκαν πως ο λαός δεν θα υπάκουε στους χειρισμούς τους. Η ραγδαία ανάπτυξη του κινήματος της εθνικής αντίστασης συνεπακόλουθο είχε τη θυελλώδη μετατόπιση των πολιτών προς την Αριστερά, που γοητευόταν από το όραμα μιας
ευημερούσας δημοκρατικής μεταπολεμικής Ελλάδας. Με την εδραίωση της εθνικής αντίστασης και του ένοπλου αγώνα κάμπτονται τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα του λαού.
25/3/1942 Αργοστόλι: Πρώτη αντιστασιακή παρουσία της νεολαίας στην Κεφαλονιά έγινε στο γιορτασμό της 25ης Μαρτίου 1942, με επίκεντρο το Αργοστόλι. Συνεργεία μαθητών και εξωσχολικών νέων γέμισαν συνθήματα τα σχολεία και τους δρόμους της πόλης, ενώ την ίδια μέρα που οι ιταλοί είχαν καταργήσει σαν αργία, κάποιοι μαθητές έψαλαν τον εθνικό ύμνο. Πολλοί μαθητές αρνιούνταν να χαιρετάνε φασιστικά. Την Πρωτομαγιά του '42, οργανώνεται η πρώτη μαθητική απεργία, πραγματικό επίτευγμα της νεολαίας του νησιού, καταδεικνύοντας την πίστη της νεολαίας στα ιδανικά της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας και την αντίδρασή της στην πράξη, στα σχέδια για αλλοτρίωση της εθνικής συνείδησης. Οι ιταλοί επιβάλλουν κλίμα τρόμου και διώξεων και εγκαθίστανται στα σχολεία σαν φρουροί.
Στην επέτειο του «όχι», τον Οκτώβρη του '42, οργανώνεται η πρώτη παμμαθητική απεργία, με αντιφασιστικά αιτήματα και παράτολμες πράξεις ανδρείας.
Ο αγώνας της νέας γενιάς συνεχίστηκε καθ' όλη τη διάρκεια της κατοχής.
Δομνίστα Μάιος του 1942 ο Θανάσης Κλάρας φέρνει μαζί του την επίσημη απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής για το ξεκίνημα του αντάρτικου. Σε κοινή σύσκεψη των Περιφερειακών Επιτροπών του ΚΚΕ και του ΕΑΜ αποφασίστηκε η συγκρότηση ένοπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ και η άμεση δράση εναντίον των κατακτητών και των εθνοπροδοτών.
Στην αρχή οι ομάδες θα ήταν αυτοτελείς, με τριμελή διοίκηση (στρατιωτικός διοικητής, καπετάνιος, πολιτικός επίτροπος) καθοδηγούμενες από την Περιφερειακή Επιτροπή του ΕΑΜ με στόχο να συνενωθούν αργότερα σε ένα Αρχηγείο της Ρούμελης. Η σύσκεψη ενέκρινε και την πρώτη προκήρυξη του ΕΛΑΣ από την οργάνωση Λαμίας γραμμένη από τον ίδιο με τίτλο «Εμπρός για το νέο αρματολίκι».
Στο σπίτι του Φώτη Μαστροκώστα (Θάνου) στη Σπερχειάδα σχηματίζεται η πρώτη ομάδα που βγήκε στο βουνό, ξεκινώντας απ την καλύβα του Στεφανή. Για να προστατεύσουν τις οικογένειές τους από αντίποινα αποφάσισαν να αποκτήσουν όλοι ψευδώνυμα.
Ετσι «γεννήθηκε» ο Αρης Βελουχιώτης. Το Βελουχιώτης από το Βελούχι και το Αρης από τον θεό του πολέμου.
Στη Γραμμένη Οξυά έγινε ορκωμοσία με κάθε επισημότητα. Παρατάχθηκαν με το μέτωπο στην Ανατολή, τα όπλα χτύπησαν με ρυθμό κι εκεί έδωσαν τον όρκο που ετοίμασε ο Αρης: «Εγώ, παιδί του εργαζόμενου ελληνικού λαού, ορκίζομαι να αγωνιστώ για να διώξω τον εχθρό της πατρίδας μου από τον τόπο, χύνοντας και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου. Να αγωνιστώ μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ για τις ελευθερίες του λαού».
14/5/1942 Λαμία: Στις 14 Μάη του 1942 πραγματοποιείται στη Λαμία, στο σπίτι του καπνεργάτη κομμουνιστή Μήτσου Μυρεσιώτη, η ιστορικής σημασίας σύσκεψη των 15 εκπροσώπων από όλες τις Κομματικές Οργανώσεις της Φθιώτιδας, Φωκίδας και Ευρυτανίας για την οργάνωση του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα.
15/5/1942 Τέμπη: Δημιουργία ανταροομάδας Ολύμπου στην περιοχή Τεμπών, με αρχηγό τον Δημ. Σαρακατσάνη (Γερμανός ή Μακεδόνας), τον Γ. Κάλδη και οι δύο από το χωριό Βογατσικό, Δυτ. Μακεδονίας, τους Δημ. Πούλιο, Βάγιο Κορδέλλα από τους Γόνους Τυρνάβου, Αθανάσιο Καρούλα, Χρυσόστομο Μπουρουτζίκα από το Μακρυχώρι Λάρισας στις 15 Μάη 1942.
18 ή 20/5/1942 Κουκούλι της Διάβας: Στις 18 Μάη 1942 συναντήθηκαν στο Κουκούλι της Διάβας οι διωκόμενοι και ύστερα από εντολή του Θεσσαλικού Γραφείου καταρτίζουν την πρώτη ένοπλη ανταρτοομόδα που αποτελούνταν από τους:1. Νικόλαο Ξυνό, που εκλέχτηκε αρχηγός σε συνέλευση από την ομάδα του, με το ψευδώνυμο «Ζωντανός» αρχικά κι ύστερα «Σμόλικας» , επειδή οργάνωσε το Αντάρτικο στο Σμόλικα.
2. Λευτέρη Παπαστεργίου, με το ψευδώνυμο «Κρινάκης» αρχικά κι «Ολυμπίσιος» αργότερα.
3. Μήτσιο Πάπα, με το ψευδώνυμο «Δαντές» και «Ζαγοριανός» αργότερα.
4. Κηπουρό Kώστα του Σπύρου, με το πρώτο ψευδώνυμο «Ψηλός» και «Mετσoβίτης» το κατοπινό του.
5. Καραμήτσιο Αντώνη, με το ψευδώνυμο «Μπουχτάρης».
6. Παπανικολάου Ξενοφών, με το όνομα «Φόντας» και
7. Οικονόμου Βασίλη, με το ψευδώνυμο «Μπαλντούμης».
Οι πρώτοι έξι κατάγονταν από την Τσιαρίτσιανη κι ο έβδομος από το Δομένικο.
Ύστερα από λίγες μέρες και κατά την παραμονή της πρώτης ομάδας στον Ξερόλακα (Μπεχτέσι) κατατάχτηκαν κι οι Μπάλαλας Νίκος με το ψευδώνυμο «Μπαντέκος» με τον Καψάλη Θωμά, από την Τσιαρίτσιανη και οι δυο τους, που αναδείχτηκαν εξέχοντα στελέχη του Ε.Λ.Α.Σ., στον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και θρύλος είχαν γίνει στον Εμφύλιο πόλεμο με τα κατορθώματα τους. Στο ίδιο χρονικό διάστημα της παραμονής της ομάδας στο «Μπεχτέσι» και προ της συνάντησης των ομάδων του άνω Ολύμπου, του κάτω Ολύμπου και του Κισσάβου, εθελοντικά κατατάχτηκαν, ένας χωροφύλακας με το ονοματεπώνυμο Κούρκουλας Ιωάννης, δραπέτης από το Σανατόριο Πέτρας, που είχε απελευθερώσει κρατούμενους άρρωστους Κομμουνιστές και τρία παιδιά από το Λιτόχωρο με το όνομα «Παπούδες», ο Παναγιώτης, ο Διονύσης κι ο Θανάσης Μανίκας από το χωριό Βλάστη. Τελευταίος κατατάχτηκε ο Αλέκος Βίδρας, φουστανελλοφόρος κι εξαίσιο παλληκάρι, από το Πολυνέρι Γρεβενών, που έδρασε ποικιλοτρόπως στον αντιστασιακό αγώνα και σκοτώθηκε στον εμφύλιο σπαραγμό στη μάχη των Γρεβενών. Έτσι η πρώτη αντάρτικη ομάδα του Ολύμπου έφτασε στους δεκαπέντε (15) αντάρτες, όλοι τους ψυχομένοι και θαρραλέοι, μαχητικοί και αποφασιστικοί, ενθουσιώδεις και φιλότιμοι, άριστοι πατριώτες και πολεμιστές και που ήταν: Ο Ξυνός, αρχηγός, ο Παπαστεργίου, ο Καραμήτσιος, ο Κηπου¬ρός, ο Πάπας, ο Φόντας, ο Οικονόμου, ο Μπαντέκος, ο Καψόλης, ο Βίδρας, ο Κούρκουλας, ο Παναγιώτης, ο Διονύσης, ο Μανίκας κι ο Μπαρμπαρούσης.
Γίνεται η συνάντηση και με τις ομάδες του Κάτω Ολύμπου και Κισσάβου στις 20 lουνίου του 1942 κι από κοινού παίρνεται απόφαση να μπουν σε δράση. Έτσι η ομάδα του Ολύμπου κάνει την πρώτη της επίσημη εμφάνιση στα Σκαμνιά Ολύμπου με τη Γαλανόλευκη και πατριωτικό τραγούδια στις 27 Αυγούστου το 1942 και στις 29/8/42 πραγματοποιεί τη δεύτερη εμφάνιση στο Πύθιο που ενθουσιάστηκαν οι κάτοικοι του. Από εκεί και πέρα άρχισε να δυναμώνει το Αντάρτικο και να γίνεται ανοιχτός και σκληρός αγώνας.
22/5/1942, στην καλύβα Στεφανή, οι κομμουνιστές Αρης Βελουχιώτης, Φώτης Μαστροκώστας, Βάσος Ξυνοτρούλιας και οι αδερφοί Νίκος και Βαγγέλης Λέβας, ο καθένας με τον ατομικό του οπλισμό, δίνουν τα χέρια και φτιάχνουν την πρώτη αντάρτικη ομάδα του ΕΛΑΣ.
Στις 27/7/1942 «βγαίνει στο κλαρί» η 8η Απελευθερωτική Ομάδα του Ε.Λ.Α.Σ. με τους Δημήτρη Δημητρίου «Νικηφόρο», Γιάννη Αλεξάνδρου «Διαμαντή», Γιώργο Χουλιάρα «Περικλή», Λουκά Καθούλη «Αριστείδη» ή «Αριστείδη Θηβαίο», Γιάννη Σουραβλή «Τηλέμαχο», ο οποίος αρχικά είχε πάρει το ψευδώνυμο «Λυκούργος» , Γιώργο Τούμπα «Βασίλη» ή «Βασιλάκη», Κώστα Αφέντη «Καραϊσκάκη», Γιάννη Λάζο, Γιώργο Καρούμπη «Γαύρο».
Αυτοί είναι και οι πρώτοι που θ’ απαρτίσουν την εννεαμελή ομάδα. Από αυτούς θ’ αποχωρήσουν λόγω κακουχιών οι Αφέντη «Καραϊσκάκης», Λάζος και Καρούμπης «Γαύρος». Στην ομάδα εντάσσεται επίσης από την αρχή σχεδόν, ο ήδη καταδιωκόμενος Αποστόλης/Τόλιας Αποστολόπουλος ή «Αγαμέμνων». Ακολουθεί η 9η Απελευθερωτική Καλλιδρόμου, που όπως και η προηγούμενη (8η Ομάδα Παρνασσού) στηρίζεται στην Οργάνωση Δαδιού, με την παρώθηση του Μήτσου Σιλέου της Επαρχιακής Εαμικής Επιτροπής
Λοκρίδας και με τους: Γιάννη Μαυράκο, Χρήστο Κολιάφα ή «Βαλτετσιώτη», Μήτσο Λελούδα ή Δ. Παπαλελούδη, Γιώργο Καρούμπη ή «Γαύρο» και Λ.Σάσο, οι οποίοι εντάχθηκαν αργότερα εδώ, καθώς είχαν αποχωρήσει από την 8η Ομάδα λόγω κακουχιών. Ηρακλή Κομνά «Βαρδουσάκο», Κώστα Τσίκολα ή Δ.Τσίκουλα, Θανάση [Ανέστη], «Ευβοιώτη», [Γιώργο Γιαβρή] ή «Αστραπόγιαννο» (ο οποίος μελοποίησε το Βροντάει ο Όλυμπος), Δ. Κρίνο, Γ. Καραμερτζιάνη, Κώστα Αμπλιανίτη ή «Παλαιολόγο», Ρουμπή κι «Αράπη». Η οργάνωση Δεσφίνας βγάζει μια ακόμη ενάτη, την 9η Απελευθερωτική των περιοχών Άμφισσας, Δεσφίνας, Χρυσού.
Πρόκειται για την ομάδα του ευέλπιδος Νίκου Γιαννέτσου/Τηλεμάχου και τους Στάθη Παπαγεωργίου, Νίκο Παπασπύρου, Γ. Εμμανουήλ, Θανασούλα Νταραδήμα, Γ.Διαβάτη, Γ.Στέφο, κ.α. σύνολο 20 περίπου αντρών. Πλάκα Γκιώνας,ομάδα Καραλίβανου-Θεοχάρη- Μπάφα.
Στην ομάδα αυτή δρούσαν επίσης οι Αγουριδαίοι. Περιοχή αυτών η Γκιώνα. Θεοχάρης Πολυχρόνης, Καπετάνιος του 1/34 Τάγματος του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε κατά τα Δεκεμβριανά από αγγλικό τανκς και πολεμώντας με σπαθί, όταν το τμήμα του μπήκε εσπευσμένα στη μάχη της Αθήνας, μετά τον αφοπλισμό του 2ου Συντάγματος του Νικηφόρου στις 8/12/1944, προωθημένο στην πρώτη γραμμή των επιχειρήσεων μαζί με όλο το 34ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Θύμιος Μπάφας, αρχικά κλεφταντάρτης του Παρνασσού στην ομάδα Καραλίβανου, θα προσχωρήσει κι αυτός στον ΕΛΑΣ ήδη από το 1942.
6/8/1942: Στον Έβρο εμφανίζεται η πρώτη ανταρτική ομάδα.
6/9/1942 Κορνοφωλιά: Κάτοικοι του χωριού Κορνοφωλιά Σουφλίου αφοπλίζουν απόσπασμα της χωροφυλακής που ήρθε να κατάσχει την σοδειά τους για λογαριασμό των Γερμανών.
9/9/1942 - Η μάχη της Ρεκάς (Παρνασσίδα Φωκίδας, 9 Σεπτεμβρίου 1942), ήταν η πρώτη ένοπλη σύγκρουση που σημειώθηκε στην κατεχόμενη Ελλάδα, μεταξύ ομάδας ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ. και ιταλικού στρατιωτικού τμήματος. Το γεγονός αυτό, ουσιαστικά σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της ένοπλης πάλης του ελληνικού λαού για την αποτίναξη του ζυγού των ξένων κατακτητών. Πρωταγωνιστής της σύγκρουσης υπήρξε ο αρχικαπετάνιος του Ε.Λ.Α.Σ. Άρης Βελουχιώτης, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα να προκαλέσει ένα σημαντικό χτύπημα κατά των Ιταλών στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, μετά την περιήγηση του ίδιου σε ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή προς διερεύνηση των συνθηκών που επικρατούσαν.
Οι Έλληνες αντάρτες, με επικεφαλής τον Άρη και υπαρχηγό τον μόνιμο αξιωματικό του ελληνικού στρατού, νεαρό τότε ανθυπολοχαγό Δημ. Δημητρίου ("Νικηφόρο") είχαν μετακινηθεί στις 8 Σεπτεμβρίου έως την κορυφή της Γκιώνας, όταν αντελήφθηκαν την παρουσία εχθρικής ομάδας 50 περίπου ανδρών, που προέρχονταν από την Άμφισσα. Οι Ιταλοί έσπευσαν να βρουν κατάλυμα σε μια χαράδρα της οροσειράς, στη θέση "Ρέκα" ή "Ρυκά", όπου και πέρασαν τη νύχτα. Έπειτα από νυκτερινή παρακολούθηση, οι αντάρτες τους χτύπησαν αιφνιδιαστικά το ξημέρωμα και η μάχη έληξε σύντομα, με νικητές τους άνδρες του Ε.Λ.Α.Σ. Όσοι Ιταλοί γλύτωσαν από τα πυρά (12 άνδρες με έναν ανθυπολοχαγό) συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Παρότι ο Άρης και οι σύντροφοί του αρχικά δεν είχαν σκοπό να τους πειράξουν αλλά επεδίωξαν να τους ανταλλάξουν με Έλληνες πολιτικούς κρατουμένους, τελικά τους πέρασαν από ανταρτοδικείο και τους εκτέλεσαν λίγες μέρες αργότερα. Ο απόηχος της μάχης υπήρξε ενθαρρυντικός και συνέβαλε στην εξύψωση του ηθικού των κατοίκων ολόκληρης της Στερεάς Ελλάδας. Υπήρξαν ωστόσο και δυσμενείς επιπτώσεις, όπως η πυρπόληση και ολοσχερής καταστροφή του χωριού Προσήλιο.
9/9/1942 - Προσήλιο (Σεγδίτσα). Στις 9 Σεπτεμβρίου 1942 ο Άρης Βελουχιώτης επικεφαλής της αντάρτικης δύναμης του ΕΛΑΣ που είχε ο ίδιος δημιουργήσει λίγους μήνες πριν κατ΄εντολή του ΚΚΕ αποφάσισενα επιφέρει στον εχθρό ένα πρώτο χτύπημα. Σαν στόχος, επιλέχθηκε μια ομάδα 50 περίπου ιταλών στρατιωτών που είχαν καταλύσει για διανυκτέρευση σε έναν έρημο μύλο στη ρεματιά της Ρέκας. Η μάχη απέφερε πολλά λάφυρα στους έλληνες αντάρτες και μερικούς αιχμαλώτους που προορίζονταν για ανταλλαγή με έλληνες κρατουμένους. Ωστόσο, οι κατοχικές αρχές αρνήθηκαν να προχωρήσουν σε ανταλλαγή και εκτέλεσαν τους έλληνες. Στη συνέχεια, το ανταρτοδικείο του ΕΛΑΣ προχώρησε σε καταδίκη των ιταλών στρατιωτών και στον τουφεκισμό τους, πράξη η οποία εξόργισε την ιταλική διοίκηση της Στερεάς Ελλάδας.Ο πυρήνας της αντάρτικης ομάδας αποτελείτο από τους χωριανούς, Δήμο Καραλίβανο, Ευθύμιο Μπάφα, Θεοχάρη Πολύχρονο, Γεώργιο Φουσέκη, Κωνσταντίνο Σαράντη και άλλους, που αργότερα κατείχαν θέσεις των καπεταναίων στα συντάγματα του ΕΛΑΣ, υπό την αρχηγεία του Θανάση Κλάρα.
24/9/1942 Σεκλίστα Άρτας: 1942 – 24 Σεπτεμβρίου. Η είδηση της ανόδου των Ιταλών στα Ραδοβίζια, το κάψιμο της Σκουλικαριάς και πολλών σπιτιών άλλων χωριών, αναστατώνει τον πληθυσμό. Στη Σεκλίστα Άρτας μαζεύονται οι πρώτοι 35 ένοπλοι. Μαζί τους ο Μπαρμπακώστας (ταγματάρχης Α.Πίσπερης) και ο Καταχνιάς (Γ.Αναγνωστάκης). Είναι αποφασισμένοι να τους αντιμετωπίσουν. Στη σύσκεψη της Άνω Καλεντίνης (26 Νοέμβρη 1942) που πήραν μέρος οι μόνιμοι αξιωματικοί του ΕΑΜ Άρτας, αποφασίζεται η συγκρότηση των πρώτων ομάδων. Στις 2 Δεκέμβρη 1942 δεκαπέντε παλληκάρια με τον καπετάν Τζουμερκιώτη (υπολογαχός Πεζικού Γ. Μαλτέζος), κάνουν την εμφάνισή τους. Αμέσως άλλοι δεκαπέντε στις 22 Δεκέμβρη 1942 ξεκινούν με τον καπετάν Τζαβέλλα (Ανθυπομοίραρχος Φ.Τσάκας). Μαζί μ’ αυτόν και οι ανθυπολοχαγός Θ. Ζαλοκώστας (Παλιούρας) και Β. Κουζέλης (Μπότσαρης), είναι οι πρωτοπόροι της Άρτας. Χτυπιούνται με τους Ιταλούς στην Πλάκα, στο Πλατανόρεμα. Σταματάει το ξεπούλημα. Υψώνεται η Εθνική αγωνιστική συνείδηση.
3/11/1942 Πωγώνι. Στο Πογώνι-Ζίτσα, τον ίδιο καιρό βγαίνει ο αλησμόνητος καπετάν Πάκος (ανθυπολοχαγός Έξαρχος), ο Νεμέρτσικας, ο Χατζάρας, ο Καραντάνης. Μαζί τους ο Πετρίτης, ο Βορηάς. Στην Τσαμουργιά βγαίνει ο Άγγελος Δούπης και ο Στεργιόπουλος με τον Παπακαίσαρη.
Δεκέμβρης 1942 Σούλι: Στο Σούλι ο Κόκκορης από τον Δεκέμβριο του 1942 αγωνίζεται ξεκαθαρίζοντας την περιοχή.
3/12/1942 Αξιούπολη. Αντάρτες του ΕΛΑΣ Πάικου αιφνιδιάζουν την φρουρά της μεγάλης γέφυρας του Αξιού κοντά στην Αξιούπολη. Σκοτώθηκαν οι Γερμανοί της φρουράς, το τμήμα χωροφυλακής που ήταν η βασική δύναμη πέρασε με το μέρος των ανταρτών.
3/12/1942 Νέος Πύργος. Με προδοσία ο Γερμανοί κυκλώνουν στο χωριό Πύργος του Έβρου 3 ΕΛΑΣίτες σε ένα σπίτι. Οι ΕΛΑΣίτες, Χ. Σταυρακάκης, Η. Φαρμάρας και Γ. Αθανασιάδης αρνούνται να παραδοθούν και πέφτουν πολεμώντας ως την τελευταία τους πνοή. Οι Γερμανοί εκτελούν και την νοικοκυρά του σπιτιού Γιαννούλα Μαυρουδή.
10/12/1942 Γαρδίκι. Η πρώτη Γενική Συνέλευση όλων των ανταρτών της Ρούμελης, που πραγματοποιήθηκε στις 10 Δεκέμβρη του 1942 εξέλεξε, παρουσία ειδικού αντιπροσώπου της Κ.Ε. του ΕΑΜ, ένα πενταμελές Αρχηγείο Ρούμελης με τους Άρη Βελουχιώτη ως Γενικό Αρχηγό, Λευτεριά/Βαγγέλη Παπαδάκη ως Πολιτικό, Νάκο Μπελή ως Υπαρχηγό και Νικηφόρο και Κωστούλα ως μέλη. Εκλέχτηκε επίσης κι ένα δεκαμελές Συμβουλευτικό Όργανο από τους Διαμαντή/Γιάννη Αλεξάνδρου, Θάνο/Φώτη Μαστροκώστα, Περικλή/Γιώργο Χουλιάρα, Πελοπίδα/Παντελή Λάσκα, κ.α. στο οποίο προφανώς συμμετείχε και το πενταμελές αρχηγείο.
18/12/1942 Αράχοβα. Μια από τις πρώτες ενέργειες του ΕΑΜ ήταν στις 18/12/1942 κατά την οποία Γερμανοί και Έλληνες υπό τον Δ/ντη της αγροτράπεζας Στ Πετρούλα στο χωριό Αράχοβα του Πάρνωνα φόρτωσαν κλεμμένες από τα χωριά πατάτες σε αυτοκίνητο, 5 ΕΑΜίτες με περίστροφα συμπλάκηκαν και σκοτώθηκε ο διερμηνέας Θαν Τσαρδίκος και πήραν πίσω τις πατάτες, οι 5 έφυγαν αμέσως στο βουνό μαζί με καμιά 10 καμιά ακόμα άνδρες, την άλλη ημέρα 1500 Ιταλοί με πυροβολικό έζωσαν το χωριό, στην δύναμη αυτή συμμετείχε ο νομάρχης, ο εισαγγελέας, ο διοικητής χωροφυλακής με κάμποσους άνδρες, φυσικά όπως είπα οι πρωταίτιοι ήταν ήδη στο βουνό, το χωριό κάηκε αφού πρωτα λεηλατήθηκε.
Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε