Το χρονολόγιο του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Το χρονολόγιο είναι παρμένο από το βιβλίο - έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, Συλλογή κειμένων. Εγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ», με επιμέλεια του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.




"ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΣΕ"

ΙΟΥΝΗΣ 1945 - ΙΟΥΝΗΣ 1947 : Οταν ο αστικός κόσμος δολοφονούσε λαϊκούς αγωνιστές

1946

12 - 15 Φλεβάρη: Συνέρχεται στην Αθήνα η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Οι αποφάσεις της προσανατόλισαν το Κόμμα και το λαϊκό κίνημα προς τον ένοπλο αγώνα, όχι όμως με τρόπο γενικευμένο και αποφασιστικά προσηλωμένο σε αυτόν. Οσον αφορά τις επικείμενες εκλογές, η Ολομέλεια υιοθέτησε απόφαση (που είχαν ήδη ψηφίσει το ΕΑΜ και η Ομάδα Αριστερών Φιλελευθέρων), με την οποία θέτονταν οι προϋποθέσεις για τη συμμετοχή του ΚΚΕ σε αυτές. Τελικά, στις 21 Φλεβάρη, το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ αποφάσισε πως «το ΚΚΕ (...) με τη σημερινή κατάσταση δε θα πάρει μέρος στις εκλογές...»534.

25 Μάρτη: Καθ' οδόν προς την Πράγα για το 8ο Συνέδριο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας (28 - 31 Μάρτη), ο Ν. Ζαχαριάδης μιλά σε συγκέντρωση πολιτικών προσφύγων στο Μπούλκες και συναντάται με τη γιουγκοσλαβική ηγεσία (Τίτο, Ράνκοβιτς, Τζίλας), όπου συμφωνείται η φιλοξενία 20.000 διωκόμενων ΕΑΜιτών και ΕΛΑΣιτών. Στην Πράγα, ο Ζαχαριάδης συζήτησε με εκπροσώπους των ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας, οι οποίοι τάχτηκαν υπέρ της συμμετοχής του ΚΚΕ στις βουλευτικές εκλογές. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνάντησε στη Σόφια και τον Ντιμιτρόφ, όπου τον ενημέρωσε για τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Ντιμιτρόφ τού τόνισε: «Προοδευτικό πέρασμα στον ένοπλο αγώνα»,535 ενώ ενημέρωσε σχετικά και την ηγεσία του Σοβιετικού ΚΚ (Μπ.).

31 Μάρτη: Σε συνθήκες εκτεταμένης βίας και νοθείας πραγματοποιούνται οι βουλευτικές εκλογές. Τα ξημερώματα της ίδιας μέρας, ομάδα 33 καταδιωκόμενων αγωνιστών επιτέθηκε στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, άντρο βασανιστηρίων. Η επίθεση στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου σηματοδότησε την επίσημη έναρξη του ένοπλου αγώνα. Στο μεταξύ, ομάδες καταδιωκόμενων αγωνιστών είχαν αρχίσει να συγκροτούνται σε όλη την Ελλάδα ήδη από τα τέλη του 1945 - αρχές του 1946 -, με δράση τουλάχιστον 2 μήνες πριν από την επίθεση στο Λιτόχωρο.536
Κατά μία εκτίμηση, τον Μάρτη του 1946 οι ανταρτοομάδες αυτές αριθμούσαν 2.500 - 3.000 μαχητές.537 Μετά από την επίθεση στο Λιτόχωρο, η συγκρότησή τους σημείωσε σημαντική αύξηση.

Από την άλλη μεριά, το 1946 οι αστικές ένοπλες δυνάμεις είχαν ως εξής: Ο στρατός προσέγγιζε τις 100.000, με ένα μόνο τμήμα του ωστόσο (περίπου οι μισοί) να θεωρείται «μάχιμο». Η δύναμη της χωροφυλακής ήταν 31.000 άντρες, ενώ οι Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου (MAY) και οι Μονάδες Αποπασμάτων Δίωξης (ΜΑΔ), που συγκροτήθηκαν τον Οκτώβρη του 1946, έφτασαν συνολικά τους 41.000. Σε αυτούς, βεβαίως, θα πρέπει να συνυπολογιστούν ακόμη 20.000 περίπου ένοπλοι, που ήταν οργανωμένοι σε 150-200 παρακρατικές ομάδες. Η εξέλιξη της δύναμης του κυβερνητικού στρατού είχε ως εξής: 105.000 το Νοέμβρη του 1946, 120.000 τον Απρίλη του 1947, 130.000 το Φλεβάρη του 1948, 147.000 τον Απρίλη του 1948 και 200.000 το Φλεβάρη του 1949.538 Ο εξοπλισμός και η συντήρηση των δυνάμεων του στρατού και της χωροφυλακής γίνονταν σχεδόν εξολοκλήρου με την «αρωγή» αρχικά της Βρετανίας και κατόπιν των ΗΠΑ.539

14 Απρίλη: Δολοφονείται από πληρωμένο όργανο του βιομηχάνου Λαναρά ο κομμουνιστής πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Νάουσας, Γιώργης Βουτυράς.

Ιούνης: Οι μικρές και ασύνδετες ομάδες καταδιωκόμενων αγωνιστών αρχίζουν να συγκροτούν μεγαλύτερα τμήματα (Συγκροτήματα) δύναμης 70 - 150 μαχητών, με επικεφαλής έναν διοικητή και έναν καπετάνιο και οπλισμό αποτελούμενο κυρίως από ατομικά τυφέκια, μερικά οπλοπολυβόλα και ελάχιστα πυρομαχικά. Το πρώτο Συγκρότημα δημιουργήθηκε στα τέλη του Μάη του 1946 στο Δομοκό, με επικεφαλής τον Νάκο Μπελή.
Μέσα στον Ιούνη συγκροτήθηκαν επίσης Συγκροτήματα:

Στη Θεσσαλία (με επικεφαλής τον Μήτσο Τόλη - Πάστρα).

Στα Αγραφα: Το Ανατολικό (Νικηταράς), το Κεντρικό (Αγραφιώτης - Ιταμος), το Δυτικό (Χρήστος Κορόζης - Κίτσος Παπαϊωάννου).

Στη Ρούμελη (Διαμαντής, Κουτρούκης, Κορόζης, Πελοπίδας, Χρυσιώτης, Παλαιολόγου, Παπούας, Καραλίβανος κ.ά.).

Στον Κόζιακα (Νίκος Φόντας).

Στο Νότιο Ολυμπο (Αλευράς, Γρεβενίτης, Κίσσαβος, Καψάλης κ.ά.).

Στο Πήλιο (Φεραίος, Σπάρτακος, Καρατζάς).

Στην Καλαμπάκα (Κατσαντώνης).

Στο χώρο Βίτσι - Βαψώρι - Βίγλα και Κορέστια (Πέτσος, Γρανίτης, Γαρέφης και Χανής).

Στο Ράντοσι (Αλέκος Αγγελίδης).

Στα Χάσια, Πιέρια, Καϊμακτσαλάν - Βέρμιο, Μάλι Μάδι και Γράμμο (Γιώργος Γιαννούλης, Αχιλλέας Παπαϊωάννου).

Τέλος, σε Σινιάτσικο, Μπουρίνο, Αντιχάσια, Βόιο,
καθώς και στα νησιά Σάμος, Λέσβος, Κεφαλονιά, Ικαρία, Εύβοια και Λευκάδα.

Μέσα στο καλοκαίρι τα Συγκροτήματα συνενώθηκαν δημιουργώντας τα Αρχηγεία των Περιφερειών: Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ρούμελης, Ηπείρου, Πελοποννήσου. Καθώς επίσης και πολλά υπαρχηγεία: Βερμίου, Βοΐου, Βιτσίου, Κισσάβου, Τζουμέρκων, Πηλίου κ.ά. Η συνολική δύναμη των αντάρτικων δυνάμεων την εν λόγω περίοδο ήταν 4.030 μαχητές.540
Η δράση τους αρχικά ήταν μικρής έκτασης και εμβέλειας, δίχως ωστόσο να υστερούν σε αυτοθυσία και ηρωισμό: Τον Ιούνη του 1946 οι αντάρτες διέλυσαν ομάδα παρακρατικών του Σούρλα στο χωριό Γόννοι Θεσσαλίας, ενώ άλλες ομάδες χτύπησαν τους Σταθμούς Χωροφυλακής στα χωριά Πούρλια, Λεπτοκαρυά, Καρυά, Νεζερό, Κοκκινοπλός και αλλού. Τον Αύγουστο χτυπήθηκαν δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού στον Πλατύκαμπο και τη Μαρμάριανη, καθώς και Σταθμοί Χωροφυλακής στα Γρεβενά. Στις αρχές του Σεπτέμβρη διαλύθηκε η φρουρά Χωροφυλακής Λιβαδειάς, ενώ με επιτυχία δόθηκαν οι μάχες της Δεσκάτης, της Ρητίνης κ.ά. Στις 1 - 2 Οκτώβρη δυνάμεις των ανταρτών του Βερμίου μπήκαν στη Νάουσα. Στις 13 του Νοέμβρη καταστράφηκε πλήρως ο λόχος φρουράς του Σκρα. Στην περιοχή του Γράμμου η πολεμική τους δράση υποχρέωσε τους κυβερνητικούς να αποσύρουν όλα τα εγκατεστημένα φυλάκιά τους, με αποτέλεσμα την εξασφάλιση από τους αντάρτες μόνιμης ελεύθερης σύνδεσης του Γράμμου με το Βίτσι.

18 Ιούνη: Η Βουλή υιοθετεί το Γ΄ Ψήφισμα «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων την Δημόσιαν τάξιν και ασφάλειαν», με το οποίο επισημοποιούνταν («ντυνόταν» με νομικό μανδύα) η ήδη έως τότε ασκούμενη «Λευκή Τρομοκρατία» κατά των ΚΚΕ - ΕΑΜ.

5 Ιούλη: Στην Ποντοκερασιά του Κιλκίς 80 στρατιώτες προσχωρούν στους αντάρτες, γεγονός που δεν είναι μεμονωμένο, καταμαρτυρώντας την ευρεία απήχηση και επιρροή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στο νεοσύστατο «εθνικό στρατό». Για να αντιμετωπιστεί - και κατά το δυνατό να εξουδετερωθεί - το «φαινόμενο» αυτό, μόνο το μήνα Ιούλη συνελήφθησαν και κατόπιν εξορίστηκαν στους Φούρνους Ικαρίας, στη Φολέγανδρο, στη Νάξο και αλλού κοντά 100 αξιωματικοί.

26 Ιούλη: Εκτελείται στα Γιαννιτσά η δασκάλα, στέλεχος του ΚΚΕ, Ειρήνη Γκίνη (Μίρκα Γκίνοβα). Ηταν η πρώτη γυναίκα που τουφεκιζόταν με απόφαση στρατοδικείου, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους.

14 Αυγούστου: Ο κομμουνιστής δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» Κώστας Βιδάλης δολοφονείται στη Θεσσαλία από συμμορίτες του Σούρλα. Η δολοφονία του Κ. Βιδάλη, η αυξανόμενη αστική τρομοκρατία στην Ελλάδα και η βρετανική παρεμβατικότητα βρέθηκαν στο επίκεντρο σχετικής προσφυγής της ΕΣΣΔ (Ντ. Μανουίλσκι) στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 4 Σεπτέμβρη.

28 Αυγούστου: Οι Γ. Ιωαννίδης και Π. Ρούσος μεταβαίνουν στη Σόφια, όπου επιδίδουν έκθεση της ηγεσίας του ΚΚΕ, με τελικό αποδέκτη το ΚΚ (Μπ.), για την κατάσταση στην Ελλάδα, τις προοπτικές και τις ανάγκες του ένοπλου λαϊκού κινήματος. Η συνολική απάντηση του ΚΚ (Μπ.) - με τη σύμφωνη γνώμη και του Ντιμιτρόφ - ήρθε στις 10 Νοέμβρη. Σε αυτή τονιζόταν μεταξύ άλλων: «Περίοδος χειμώνος και διεθνής κατάσταση επιβάλλουν να μην πάρει μεγάλη έκταση ένοπλο κίνημα (...) Κέντρο βάρους να είναι ο μαζικός λαϊκός πολιτικός αγώνας και να χρησιμοποιηθούν και οι πιο ελάχιστες νόμιμες δυνατότητες ώστε να διατηρηθεί η σύνδεση του Κόμματος με τις μάζες»541.

1 Σεπτέμβρη: Μέσα σε όργιο νοθείας και τρομοκρατίας πραγματοποιείται δημοψήφισμα για το Πολιτειακό. Το αποτέλεσμα ήταν: Υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας 68,3%, υπέρ της αβασίλευτης 10,5% και λευκά 21,2%. Στις 26 Σεπτέμβρη ο Γεώργιος Β΄ Γλίξμπουργκ επέστρεψε στην Ελλάδα (μετά από το θάνατό του, την 1η Απρίλη 1947, τον διαδέχτηκε στο θρόνο ο αδελφός του Παύλος).

28 Οκτώβρη: Η όξυνση του ταξικού αγώνα και η συνεπακόλουθη αύξηση των αντάρτικων ομάδων πρόβαλλαν την ανάγκη ενιαίας καθοδήγησης και συντονισμού της δράσης τους. Ετσι, μετά από τη σύσκεψη των καπεταναίων στην Ανθρακιά Γρεβενών (21 Οκτώβρη), πραγματοποιήθηκε στην Τσούκα Αντιχασίων μια δεύτερη σύσκεψη (28 Οκτώβρη), όπου και αποφασίστηκε η συγκρότηση του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, με επικεφαλής τον Μάρκο Βαφειάδη. Η ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου θεωρείται ως η απαρχή της συγκρότησης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).
Η εξέλιξη της δύναμης του ΔΣΕ είχε ως εξής: 7.010 το Σεπτέμβρη του 1946, 24.323 το Δεκέμβρη του 1947, 34.562 τον Ιούνη του 1948 και 28.569 το Φλεβάρη του 1949. Ο συνολικός αριθμός των ανδρών και γυναικών που πολέμησαν μέσα από τις γραμμές του ΔΣΕ στο τρίχρονο 1946 - 1949 ξεπέρασε τους 80.000.

Φθινόπωρο: Θέτονται οι πρώτες βάσεις για την οργάνωση των υγειονομικών δομών του ΔΣΕ. Το έργο υπήρξε τιτάνιο, αφού, όπως έγραψε ο χειρουργός του ΔΣΕ Γιώργης Τζαμαλούκας, έπρεπε να πραγματοποιηθεί σε «απίθανες συνθήκες ανυπαρξίας των πάντων», γιατρών, στοιχειωδών υποδομών, υγειονομικού υλικού κ.ο.κ. Στον ΔΣΕ υπηρέτησαν δεκάδες γιατροί και ορισμένοι φοιτητές της Ιατρικής. Ωστόσο, αυτοί σε καμιά περίπτωση δεν έφταναν να καλύψουν τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του ένοπλου λαϊκού αγώνα. Ακολούθως, στις αρχές του 1947, δημιουργήθηκαν οι πρώτες Σχολές Νοσοκόμων του ΔΣΕ, ενώ στα τέλη του 1948 άρχισε να λειτουργεί και η Σχολή Μεσαίων Υγειονομικών Στελεχών στο Τύρνοβο, απ' όπου αποφοίτησαν 152 στελέχη. Μετά από το καλοκαίρι του 1948, συγκροτήθηκε επίσης Τάγμα Τραυματιοφορέων. Η πλειοψηφία του υγειονομικού υλικού προερχόταν ως «λάφυρα» από τον αστικό στρατό, ενώ σημαντική υπήρξε η σχετική συνδρομή των σοσιαλιστικών χωρών. Στα βουνά στήθηκαν Σταθμοί - Κέντρα Μεταφοράς και Διαλογής των τραυματιών, καθώς και Κινητά Ορεινά Χειρουργεία και Κινητές Χειρουργικές Ομάδες.
Από το 1947 άρχισαν επίσης να οργανώνονται μια σειρά από νοσοκομειακές μονάδες (στον Ταΰγετο, στον Πάρνωνα, στην Πρέσπα και αλλού), ενώ το Μάη του 1948 ξεκίνησε η ανέγερση της «αντάρτικης νοσοκομειούπολης», του μεγαλύτερου νοσοκομείου του ΔΣΕ, στην Ασπρη Πέτρα. Τέλος, οργανώθηκαν πολλές δομές και για την περίθαλψη των κατοίκων των περιοχών δράσης του ΔΣΕ.
Η συμβολή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του ΔΣΕ στον συνολικό αγώνα ήταν εξαιρετικά σημαντική. Τα λιγοστά μέλη και στελέχη της, παρά τις τρομακτικές ελλείψεις και τις συνθήκες όπου καλούνταν να επιτελέσουν το έργο τους, διεξήγαγαν «μια συνεχή πάλη ενάντια στο θάνατο», σώζοντας τη ζωή χιλιάδων μαχητών. Τα όσα κατόρθωσαν οι γιατροί και οι υγειονομικοί του ΔΣΕ πήγαζαν από την πίστη στο δίκιο και την ηθική του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Πολλοί ήταν εκείνοι που έδωσαν και την ίδια τους την ζωή σε αυτόν τον αγώνα.543

22 - 23 Νοέμβρη: Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του αστικού στρατού στα ορεινά της Λαμίας καταλήγουν σε «ολοκληρωτικήν αποτυχίαν».544 Ο αντιστράτηγος Κ. Βεντήρης, σε αναφορά του (27 Νοέμβρη 1946), κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: «Αγόμεθα μοιραίως προς δύσκολον θέσιν», τόνιζε. «Πρέπει να ευρεθούν τα μέσα. Εάν δε μας τα δίδουν οι σύμμαχοί μας, ας απευθυνθώμεν αλλού. Ας πωλήσωμεν ό,τι έχομεν και δεν έχομεν. Ας ατονίσωμεν πάσαν άλλην ανάγκην. Τίποτε άλλο δεν είναι τόσον επείγον. ΚΑΘΕ ΗΜΕΡΑ ΠΑΡΕΡΧΟΜΕΝΗ ΦΕΡΕΙ ΚΑΤΑ ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΠΛΗΣΙΕΣΤΕΡΟΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟΝ.»545

27 Δεκέμβρη: Με την υπ' αρ. 19 Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου, οι αντάρτικες δυνάμεις μετατρέπονται σε στρατό και φέρουν τον τίτλο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ). Η διάρθρωση του ΔΣΕ είχε ως εξής:546

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Κεντρικής & Δυτικής Μακεδονίας Δύναμη: 5.364 (Γενάρης 1947)
ΔΙΟΙΚΗΣΗ- Διοικητής Σαράντης Πρωτόπαπας - Γιώργος Κικίτσας. Βοηθός διοικητή Γιώργης Ερυθριάδης-Πετρής. Πολιτικός επίτροπος Νίκος Κανακαρίδης-Λάμπρος.
ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΗΓΕΙΑ- Χασίων, Βίτσι, Γράμμου, Σινιάτσικου-Βουρινού, Βοΐου, Πιερίων-Ολύμπου, Βερμίου, Καϊμακτσαλάν, Κρουσίων-Μπέλες, Χολομώντα, Νιγρίτας.
Στη συνέχεια το Αρχηγείο Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας χωρίστηκε σε:
Κεντρικής Μακεδονίας - Διοικητής Νίκος Τριανταφύλλου και μετά από το θάνατό του ο Γιώργος Σαμαρίδης-Λογοθέτης. Πολιτικός επίτροπος ο Γιώργης Ερυθριάδης-Πετρής και για ένα διάστημα ο Βαγγέλης Βασβανάς. Επιτελάρχης ο Ηρακλής Σκανδάλης.
Δυτικής Μακεδονίας Διοικητής Βασίλης Γκανάτσιος-Χείμαρρος. Πολιτικός επίτροπος Λεωνίδας Στρίγκος και κατόπιν ο Δημήτρης Βλαντάς. Επιτελάρχης Βασίλης Βενετσανόπουλος και ένα διάστημα ο Γ. Ηλιάδης-Σοφιανός.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Θεσσαλίας Δύναμη: 3.500 (Σεπτέμβρης 1946)
ΔΙΟΙΚΗΣΗ- Διοικητής Γιώργος Μπλάνας-Κίσαβος. Επιτελάρχης Παύλος Τομπουλίδης.
ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΗΓΕΙΑ- Αγράφων, Κόζιακα, Ολύμπου και Όσσας-Μαυροβουνίου.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Ρούμελης Δύναμη: 5.500 (1947)
ΔΙΟΙΚΗΣΗ- Διοικητής Γιώργης Βοντίτσιος-Γούσιας. Μέλη της διοίκησης οι Νίκος Τριανταφύλλου, Χαρίλαος Φλωράκης-Γιώτης, Γιάννης Αλεξάνδρου-Διαμαντής και Βασίλης Πριόβολος-Ερμής.
ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΗΓΕΙΑ- Ρούμελης, Παρνασσίδας, Φθιώτιδας, Δωρίδας, Δυτικής Στερεάς, Γκιώνας, Οίτης, Ευρυτανίας, Ξηρόμερου-Λευκάδας και Κεφαλονιάς.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης Δύναμη: 3.800 (1947)
ΔΙΟΙΚΗΣΗ- Διοικητής Θανάσης Γκένιος-Λασσάνης. Πολιτικός επίτροπος Βαγγέλης Βασβανάς.
ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΗΓΕΙΑ- Έβρου, Χαϊντού, Κομοτηνής, Ξάνθης, Παγγαίου, Νιγρίτας, Σερρών και Μποξ Νταγ.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Πελοποννήσου Δύναμη: 500 (άνοιξη 1947).
ΔΙΟΙΚΗΣΗ- Διοικητής Κώστας Μπασακίδης. Πολιτικός επίτροπος Βαγγέλης Ρογκάκος. Καπετάνιος Λυκούργος Γιαννούκος.
ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΗΓΕΙΑ- Πάρνωνα, Ταϋγέτου, Μαινάλου, Αχαΐας-Ηλείας και Αργολιδοκορινθίας.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Ηπείρου Δύναμη: 300 (τέλη 1946).
ΔΙΟΙΚΗΣΗ- Διοικητής Κώστας Κολιγιάννης-Αρβανίτης και αργότερα ο Βασίλης Γκανάτσιος-Χείμαρρος. Επιτελάρχης Γιώργος Καλιανέσης-Μεσσήνης.
ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΗΓΕΙΑ- Τζουμέρκων και Ιωαννίνων.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Σάμου Διοικητής Γιάννης Μαλαγάρης. Βοηθός διοικητή Γιάννης Ζαφείρης. Πολιτικός επίτροπος Γιάννης Σαλάς.

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ- Κρήτης Διοικητής Γιάννης Ποδιάς. Βοηθός διοικητή Δημήτρης Παπάς. Πολιτικός επίτροπος Μανώλης Φραγκιαδάκης.

29 Δεκέμβρη: Με την υπ' αρ. 22 Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου καθιερώνεται το Συμβούλιο των Αρχηγών των Αρχηγείων του ΔΣΕ, με συμβουλευτικό χαρακτήρα. Με την ίδια διαταγή καθιερωνόταν η Συνέλευση, η οποία καλούνταν να ρυθμίζει «τα ζητήματα της καθημερινής ζωής (εμφάνιση, συμπεριφορά, καθαριότητα ατομική, οπλισμού, εκτέλεση διαταγών, κριτική μάχης, δυνάμωμα της συνειδητής πειθαρχίας), διάφορα ζητήματα που ενδιαφέρουν όλους (...) Κριτική της Διοίκησης (για στραπάτσο, μάχη και ό,τι υπέπεσε στην αντίληψή τους, γενικά κάθε παράπονο, γνώμη και πρόταση). Επίσης, προτάσεις σ' ό,τι αφορά τη ζωή του Συγκροτήματος». Η Συνέλευση ήταν τόσο ρυθμιστής της εσωτερικής λειτουργίας και συγκρότησης των μονάδων του ΔΣΕ όσο και όργανο διαπαιδαγώγησης των μαχητών του.


1947

Κυριακή 12 Γενάρη 1947: Μπαίνοντας το 1947, το συγκλονιστικότερο γεγονός από τη δράση των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ήταν η επιχείρηση στο Σιδηροδρομικό Σταθμό του Μπράλου (Γραβιάς), με αρχηγό τον καπετάν Διαμαντή. Αυτό το γεγονός - όπως έγραψε ο «Ριζοσπάστης», αλλά και οι άλλες εφημερίδες - «επισκίασε όλες τις ειδήσεις του 48ωρου». Σύμφωνα δε με το Αρχείο του Στρατού, υπήρξε «η πλέον χαρακτηριστική εκδήλωσις της κ/συμμοριακής δράσεως εις την Ανατολικήν Στερεάν Ελλάδα, εις μικράν σχετικώς απόστασιν από της πρωτευούσης».

18 Γενάρη: Καταφτάνει στην Ελλάδα η Αμερικανική Οικονομική Αποστολή υπό τον Πολ Πόρτερ, με σκοπό την εκπόνηση προγράμματος καπιταλιστικής ανασυγκρότησης και σταθεροποίησης του αστικού κράτους. Ακολούθησε στις 15 Ιούλη η Αμερικανική Αποστολή Βοήθειας προς την Ελλάδα (AMAG) για τη διαχείριση των κονδυλίων του Σχεδίου Μάρσαλ.

29 Γενάρη: Καταφτάνει στην Αθήνα Επιτροπή Ερευνας του ΟΗΕ για την εκτίμηση της κατάστασης στην Ελλάδα. Η Επιτροπή, με τη σύμφωνη γνώμη 8 εκ των 11 μελών της, συνέταξε απαράδεκτη ψευδή αντικομμουνιστική έκθεση, όπου χαρακτήριζε τους αντάρτες «συμμορίτες» ενισχυόμενους από το «εξωτερικό» (δηλαδή, τις σοσιαλιστικές χώρες). Η Ειδική Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Βαλκάνια (UNSCOB - 21 Οκτώβρη 1947) υιοθέτησε επίσης όλα τα «επιχειρήματα» της αστικής κυβέρνησης, νομιμοποιώντας την αστική τρομοκρατία, την οποία «δεν είδε» (εκτελέσεις, δολοφονίες, εκτοπίσεις κ.λπ.).

Το βράδυ της 2ας του Φλεβάρη, σε μια περίοδο όπου ο ένοπλος αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού αναπτύσσεται σε όλη την Ελλάδα, η Αθήνα «φωτίζεται» από μια επιγραφή που εμφανίζεται στη βορινή πλευρά της Ακρόπολης και γράφει: «Να φύγουν οι Αγγλοι»! Ηταν το αποτέλεσμα μιας παράτολμης επιχείρησης, που οργανώθηκε από το ΚΚΕ και αναπτέρωσε το φρόνημα του λαού.

12 - 13 Φλεβάρη: Το Συγκρότημα ανταρτών της Λακωνίας απελευθερώνει 240 κρατούμενους αγωνιστές από τις φυλακές Σπάρτης.

19 Φλεβάρη: Ο υπουργός Στρατιωτικών , Γ. Στράτος, θέτει στο Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμυνας ζήτημα αλλαγής της ηγεσίας του ΓΕΣ «λόγω του ότι επιβραδύνεται ο αγών κατά των αναρχικών συμμοριών και το ηθικόν και της κοινής γνώμης, αλλά και του Στρατού, αρχίζει να κάμπτεται». Αντικαταστάθηκαν στο ΓΕΣ ο Π. Σπηλιωτόπουλος από τον αντιστράτηγο Κ. Βεντήρη και διοικητές των Σωμάτων Στρατού.

20 Φλεβάρη: Το Πρωτοδικείο Αθηνών αποφασίζει τη διάλυση της ΕΠΟΝ.

21 Φλεβάρη: Η Βρετανία γνωστοποιεί επισήμως στις ΗΠΑ πως αδυνατεί πλέον να στηρίζει οικονομικά τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Την επόμενη μέρα, ο διευθυντής του Γραφείου Εγγύς Ανατολής και Αφρικανικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Λ. Χέντερσον, εκτίμησε πως, «εάν οι Βρετανοί απέσυραν τους στρατιώτες τους από την Ελλάδα και εμείς δεν παρέμβουμε, οι Ελληνες κομμουνιστές αντάρτες (...) θα αποκτούσαν σίγουρα τον έλεγχο της Ελλάδας (...) Η Ανατολική Μεσόγειος και η Εγγύς Ανατολή θα χανόταν στους κομμουνιστές».

12 Μάρτη: Με πρόσχημα τη δήθεν «κομμουνιστική απειλή» σε Ελλάδα και Τουρκία, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Χ. Τρούμαν, εξαγγέλλει το ομώνυμο δόγμα, για να στηρίξει οικονομικά οποιοδήποτε κράτος «αντιστεκόταν σε απόπειρες καθυπόταξης από οπλισμένες μειοψηφίες ή από ξένες πιέσεις».

20 Μάρτη:Δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε μεταβεί προκειμένου να δώσει στοιχεία στην Επιτροπή του ΟΗΕ για το δολοφονικό όργιο κατά του ΕΑΜ, ο Γιάννης Ζέβγος, αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

5 Απρίλη - 15 Οκτώβρη: Ο κυβερνητικός στρατός ξεκινά μεγάλες επιθετικές επιχειρήσεις κατά του ΔΣΕ (Σχέδιο «Τέρμινους»), αρχικά στη Ρούμελη και κατόπιν στη Θεσσαλία και την Ηπειρο. Οι αρχικοί σχεδιασμοί του κυβερνητικού στρατού δεν υλοποιήθηκαν. Οπως παραδέχτηκε ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος, «ο καθορισθείς σκοπός» του Σχεδίου «Τέρμινους», «η συντριβή του συμμοριτισμού», αποδείχτηκε «ανώτερος των δυνάμεων του Στρατού». Ταυτόχρονα, ξεκίνησε και η δημιουργία των λεγόμενων «νεκρών ζωνών» με βίαιη εκτόπιση 800.000 περίπου χωρικών, 150.000 ήταν παιδιά, πολλά από τα οποία κλείστηκαν στις «παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης. Στόχος η στέρηση από τον ΔΣΕ βασικότατων πηγών άντλησης υποστήριξης, μαχητικών εφεδρειών, εφοδίων, πληροφοριών κ.ο.κ.

6 Απρίλη: Ο Ν. Ζαχαριάδης περνά κρυφά τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα και φτάνει στο Βελιγράδι. Από κει στέλνει μαζί με τον Γ. Ιωαννίδη «Απόρρητες Οδηγίες» προς τον Μ. Βαφειάδη (17 Απρίλη) εκθέτοντας τα νέα καθήκοντα του ΔΣΕ. Μεταξύ αυτών: Η μετατροπή του από αντάρτικο σε τακτικό στρατό και η δημιουργία ελεύθερης περιοχής με λαϊκή δημοκρατική συγκρότηση και λειτουργία.

11-12 Απρίλη: Το τάγμα του Σοφιανού (Γιώργου Ηλιάδη), μαζί με εκατοντάδες καταδιωκόμενους - μέλη των πολιτικών οργανώσεων της Καρδίτσας και των οικογενειών τους (συνολικά 1.200 άτομα, στην πλειοψηφία τους άοπλοι), επιχειρούν να διασπάσουν τον κλοιό του κυβερνητικού στρατού, διασχίζοντας τα βουνά της Νιάλας και των Αγράφων υπό εξαιρετικά αντίξοες καιρικές συνθήκες Περίπου 150 αγωνιστές άφησαν την τελευταία τους πνοή στο βουνό, ενώ 10, που πιάστηκαν από τις κυβερνητικές δυνάμεις, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 9 Μάη. Οι μελλοθάνατοι, άφοβοι μπροστά στο θάνατο, έστησαν τον ηρωικό χορό του Ζαλόγγου με πρώτη την Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, Γραμματέα της ΑΕ Σέκλιζας του ΚΚΕ. Εκπληκτοι οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος (...) αρνήθηκαν να τους εκτελέσουν. Το φονικό έργο θα το αναλάβουν μαυροσκούφηδες και ΜΑΥδες.

15 Απρίλη: Απέδρασαν από τη Νάξο για να πολεμήσουν με το ΔΣΕ, με απόφαση του ΠΓ, 12 αξιωματικοί εξόριστοι μετά τη Βάρκιζα. Προέρχονταν από τον αστικό στρατό, ήταν της Σχολής Ευελπίδων (εκτός από έναν), στελέχη και οπαδοί του ΚΚΕ και στελέχη του ΕΛΑΣ. Ηταν οι: Κούκουρας Δημήτρης, Κιλισμανής Γιάννης, Σαμαρίδης Γιώργος, Βενετσανόπουλος Βασίλης, Καλλιανέσης Γιώργης, Κατεμής Γιώργος, Χατζημιχαλάκης Κίμων, Στεφόπουλος Χρήστος, Ζέρβας Θεοδόσης, Καλλίνος Θόδωρος, Παπαγιάννης Στέφανος, Αντωνόπουλος Κώστας.

10-20 Απρίλη: Η θυσία των μαχητών του αρχηγείου Τζουμέρκων του ΔΣΕ στους Μελάτες

13 Μάη: Ο Ν. Ζαχαριάδης παραδίδει υπόμνημα στο ΚΚ (Μπ.) και τον Ι. Β. Στάλιν (με τον οποίο επίσης συναντήθηκε) εκθέτοντας την κατάσταση στην Ελλάδα και τις προοπτικές του ένοπλου αγώνα. Η ηγεσία του ΚΚ (Μπ.) ανταποκρίνεται θετικά.

26 Μάη: Ανοίγει το κολαστήριο της Μακρονήσου.

5 Ιούνη: Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, στρατηγός Τζ. Μάρσαλ, ανακοινώνει τις κατευθυντήριες γραμμές του ομώνυμου Σχεδίου.

9 - 10 Ιούνη: Σε ένα άνευ προηγουμένου πογκρόμ συλλαμβάνονται αιφνιδιαστικά στα σπίτια τους 2.613 μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ σε Αθήνα - Πειραιά και εξορίζονται στην Ικαρία.

Στις 19 Ιούλη έφτασε και ο στρατηγός Ουίλιαμ Λίβσεϊ, επικεφαλής πολυμελούς στρατιωτικής αποστολής των ΗΠΑ (USAGG), για την εδραίωση της «εσωτερικής ασφάλειας» - δηλαδή τη συντριβή του ΔΣΕ - το πολύ εντός ενός έτους. Στις 31 Δεκέμβρη συγκροτήθηκε η Μεικτή Συμβουλευτική Στρατιωτική Ομάδα Ηνωμένων Πολιτειών (JUSMAPG).

Η μάχη της Πούντας (Ακτιο), το 1947 έφερε σημαντική όξυνση των ενόπλων συγκρούσεων του Εμφυλίου και την ανάγκη για την έξοδο των ανταρτών, προς το Ξηρόμερο, καθώς η δράση τους στη Λευκάδα, αφενός ήταν αναγκαστικά περιορισμένη, αφετέρου δεν θα μπορούσε να συνεχίζεται επ' άπειρο, με κάποιο σοβαρό αποτέλεσμα. Η διεκπεραίωση τελικά της λευκαδίτικης ομάδας στο Ξηρόμερο θα γίνει τον Μάη του 1947. Αφού ενωθεί με τους Ξηρομερίτες αντάρτες θα σχεδιάσουν τη μετάβασή τους στην Ήπειρο, με σκοπό την ένταξή τους, στα εκεί τμήματα του ΔΣΕ.
Ύστερα από διάφορες συγκρούσεις με χωροφύλακες και χίτες στην ευρύτερη περιοχή της Βόνιτσας και του Ξηρομέρου οι αντάρτες για να αποφύγουν τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των αντιπάλων, για τους οποίους είχε σημάνει γενικός συναγερμός, θα αναγκαστούν να χωριστούν σε δύο τμήματα. Το λευκαδίτικο τμήμα θα καταφύγει στην Πούντα του Ακτίου, στις 22 Ιουνίου, με σκοπό να περάσει ξανά στην Λευκάδα όπου ήξερε καλά τα μέρη και είχε την στήριξη του ντόπιου πληθυσμού. Εκεί εντοπίστηκαν από τους αριθμητικά υπέρτερους αντιπάλους και αναγκάστηκαν να χωριστούν σε μικρές ομάδες και να σκορπιστούν σε διάφορες κατευθύνσεις για να διαφύγουν από τον κλοιό.
Οι αριθμοί και ο οπλισμός του αντιπάλου ήταν σαφέστατα υπέρτερος, καθώς εκτός από τις δυνάμεις Χωροφυλακής της Λευκάδας, ενάντια στους αντάρτες είχαν κινηθεί και περίπου 70 ένοπλοι παρακρατικοί της πρώην ΕΟΝΝ (20 άνδρες του Καλατζή, 7 άνδρες του Νικολάρα, 15 άνδρες του Αχείμαστου, 10 του Καραγιάννη και 15 του οπλαρχηγού Τεπέλα). Στην μάχη σκοτώθηκαν αρκετοί μαχητές του ΔΣΕ ενώ την ίδια κατάληξη θα είχε λίγο αργότερο, ύστερα από προδοσία, και ο θρυλικός διοικητής του Αρχηγείου Πάνος Γιαννούλης στην προσπάθειά του να διαφύγει με δύο συναγωνιστές του, δια θαλάσσης.
Ως απάνθρωπη πράξη του αντιπάλου έχει μείνει στη μνήμη του λευκαδίτικου λαού ο αποκεφαλισμός εφτά μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού που τους κρέμασαν τα κεφάλια στο Πεντοφάναρο της κεντρικής πλατείας της πόλης της Λευκάδας. Οι εφτά αγωνιστές ήταν: Νίκος Γαζής (Παπλογιάννης), Κώστας Ζακυνθινός (Ρέντζος), Γεράσιμος Θερμός (Τιλίλας), Γιάννης Κοντογεώργης (Μπαλέρτας), Ζώης Παπαδόπουλος, Τάσος Θ. Μανωλίτσης (Βρακάς) και Μίνος Παναγιώτης (κομματικός υπεύθυνος από τη Μερόπη Πωγωνίου Ιωαννίνων).

10 Αυγούστου: Το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ εκδίδει απόφαση με τίτλο «Καταστατικές Διατάξεις για την Ελεύθερη Ελλάδα», όπου αποτυπώνονταν τα βασικά δικαιώματα και ελευθερίες του λαού στις περιοχές υπό τον έλεγχο του ΔΣΕ. Μεταξύ άλλων, το ΓΑ διακήρυσσε την κατάργηση της βασιλευομένης δημοκρατίας, την έκπτωση της δυναστείας των Γλίξμπουργκ και την ανακήρυξη της Ελλάδας σε δημοκρατία. Επίσης, με μια σειρά από Νομοθετικές Πράξεις θεσμοθετούσε τις βασικές αρχές οργάνωσης και λειτουργίας της εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα (Λαϊκά Συμβούλια, Λαϊκή Δικαιοσύνη κ.ά.), προέβλεπε τον αναδασμό της γης στους καλλιεργητές της κ.λπ.

10 Αυγούστου & 8 Οκτώβρη: Με τις αποφάσεις αρ. 5 και 8 του Γενικού Αρχηγείου αντίστοιχα αρχίζουν να λειτουργούν Δημοτικά και δύο εξατάξια Γυμνάσια σε Μακεδονία, Θεσσαλία και Ηπειρο.

Τέλη Αυγούστου: Συγκροτείται το Αρχηγείο Σάμου του ΔΣΕ.

7 Σεπτέμβρη: Με την «παρότρυνση» των ΗΠΑ, σχηματίζεται κυβέρνηση Φιλελευθέρων - Λαϊκών με πρωθυπουργό τον Θ. Σοφούλη. Προανήγγειλε δήθεν μέτρα «κατευνασμού» (π.χ., αμνηστία σε όσους αντάρτες παρέδιδαν τα όπλα), ενώ την ίδια στιγμή προετοιμαζόταν για κλιμάκωση της επίθεσης κατά του λαϊκού κινήματος.

11 - 12 Σεπτέμβρη: Συνέρχεται η 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με κύριο θέμα την πολιτικοστρατιωτική κατάσταση και τα καθήκοντα του Κόμματος γύρω από τη «δημιουργία ελεύθερου εδάφους στην έκταση της Μακεδονίας και την απελευθέρωση ολόκληρης της Μακεδονίας και Θράκης, με κέντρο τη Θεσσαλονίκη» (Σχέδιο «Λίμνες»).

18 Σεπτέμβρη: Ο Ν. Ζαχαριάδης στέλνει επιστολή στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, όπου τονίζει μεταξύ άλλων πως «επιβάλλεται σήμερα και η δική μου παρουσία για την κομματική δουλειά στις περιοχές όπου δρα ο ΔΣΕ (...) Θα βοηθήσει ν' αναπτυχθεί καλύτερα η κομματική δουλειά και να εφαρμοστεί στέρεα η κομματική γραμμή».

20 Σεπτέμβρη: Με επιστολή του προς την ΚΕ του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας ο Ν. Ζαχαριάδης εκθέτει την κατάσταση του ένοπλου λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα, τονίζοντας την ανάγκη διεθνούς ηθικής και υλικής υποστήριξής του.

21 Σεπτέμβρη: Το συγκρότημα Ταϋγέτου του ΔΣΕ εξουδετερώνει τις ισχυρές δυνάμεις της Χωροφυλακής και ΜΑΥδων στο στρατηγικής σημασίας χωριό Δυρράχι, δημιουργώντας έτσι την πρώτη μεγάλη ελεύθερη περιοχή σε Μεσσηνία και Λακωνία, που εκτεινόταν από το Νότιο Ταΰγετο (Δάσος Βασιλικής) έως το Δυτικό (επαρχία Φαλαισίας, Νότια Αρκαδία).

18 Οκτώβρη: Απαγορεύεται - και τυπικά πια - η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» και της «Ελεύθερης Ελλάδας» (εφημερίδα του ΕΑΜ).

18 - 24 Οκτώβρη: Ο ΔΣΕ διεξάγει επιχείρηση με σκοπό την κατάληψη του Μετσόβου. Παρά την αρχική επιτυχία της επίθεσης με την εξουδετέρωση των φρουρών γύρω από την πόλη, ο ΔΣΕ δεν κατάφερε να σταθεροποιήσει τις θέσεις του στο εσωτερικό της.

20 Οκτώβρη: Με την Πράξη αρ. 10 του ΓΑ του ΔΣΕ ιδρύεται η Λαϊκή Πολιτοφυλακή, με σκοπό την περιφρούρηση των ελευθεριών και δικαιωμάτων του λαού, την εσωτερική τάξη και ασφάλεια, ενώ έπαιρνε ενεργό μέρος και στον ένοπλο λαϊκό αγώνα .

Δεύτερο δεκαήμερο Οκτώβρη: Συγκροτείται η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΔΝΕ), η Νεολαία του ΔΣΕ, που αποτελούνταν από νέους μαχητές. Είχε πολύμορφη δράση της στα πεδία των μαχών και πλούσιο μορφωτικό και πολιτιστικό έργο, τόσο ανάμεσα στα μέλη της όσο και ανάμεσα στους νέους των ελεύθερων περιοχών. Εδρασε μέχρι το Γενάρη του 1949, οπότε αποφασίστηκε η ανασυγκρότηση της ΕΠΟΝ (5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ).

Νοέμβρης: Οργανώνεται η ένταξη αεροπόρων στον ΔΣΕ, με επικεφαλής τον Νίκο Καραθάνο. Προς αυτόν το σκοπό είχε οργανωθεί απόδραση σμήνους αεροπλάνων «Σπιτφάιρ», που ωστόσο προδόθηκε, έγιναν συλλήψεις αεροπόρων και το εγχείρημα ματαιώθηκε. Η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση αρνήθηκε να δώσει αεροπλάνα στον ΔΣΕ.

24 Νοέμβρη: Δολοφονείται στη Λάρισα από τη Χωροφυλακή το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Σπύρος Καλοδίκης.

25 Νοέμβρη: Το Αρχηγείο Ηπείρου του ΔΣΕ ξεκινά μεγάλη σύνθετη επιχείρηση με τελικό σκοπό τον ορεινό όγκο της Μουργκάνας.

28 Νοέμβρη: Η VII Μεραρχία του κυβερνητικού στρατού παίρνει οδηγίες για την υλοποίηση του Σχεδίου «Αλέξανδρος», με στόχο την «εκκαθάριση της Θράκης» από τις δυνάμεις του ΔΣΕ, ενισχυμένη με 6 Τάγματα Εθνοφρουράς, αλλά απέτυχε.

2 Δεκέμβρη Το 2ο Κλιμάκιο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τονίζει σε απόφασή του: «Κάθε μέλος του Κόμματος, οπουδήποτε και αν βρίσκεται, είναι στρατευμένος μαχητής του ΔΣΕ». Σε συνέχεια, το Μάρτη του 1948, το 2ο Κλιμάκιο επανήλθε με «γράμμα προς τα μέλη του ΚΚΕ στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη και όλες τις πόλεις», με το οποίο καλούσε σε «μαζική έξοδο στο βουνό χιλιάδων εργαζομένων για το ΔΣΕ».

20 Δεκέμβρη: Το Αρχηγείο Ρούμελης συγκροτεί μια ταξιαρχία χιλίων άοπλων (εκ των οποίων 300 γυναίκες) με σκοπό την αποστολή τους στη Μακεδονία. Βάδισαν επί 42 μέρες, μέσα στις πλέον αντίξοες συνθήκες (εχθρικά πυρά, πείνα, κούραση, κρύο), αλλά τελικά έφτασαν στον προορισμό τους.

23 Δεκέμβρη: Ανακοινώνεται η συγκρότηση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ) ή Κυβέρνησης του Βουνού, της οποίας η εξουσία κάλυπτε τις ελεύθερες από τον ΔΣΕ περιοχές. Στα τέλη του 1947 ο ΔΣΕ κυριαρχούσε σε ολόκληρη σχεδόν την ορεινή Ελλάδα, από τον Εβρο έως τη Λακωνία (σχεδόν το 1/3 της ελληνικής επικράτειας, σύμφωνα με δημοσίευμα των «New York Times») και σε 4.000 περίπου χωριά (400 στην Πελοπόννησο, 350 στη Δυτική Μακεδονία, εκατοντάδες σε Θεσσαλία, Θράκη και Ρούμελη).

25 Δεκέμβρη: Μερικές ημέρες μετά τον σχηματισμό της δημοκρατικής κυβέρνησης του βουνού, ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις της Κόνιτσας. Για πρώτη φορά στην στρατιωτική του ιστορία, ο ΔΣΕ ξεκινούσε μια τόσο μεγάλης κλίμακας επιχείρηση. Ο ΔΣΕ επιχειρεί με τους άνδρες του να καταλάβει μια μεγάλη πόλη. Απέναντί του αντιπαρατίθενται οι άνδρες του ΕΣ και της Χωροφυλακής.

27 Δεκέμβρη: Υπογράφεται ο ΑΝ 509 περί «Ασφαλείας του Κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών ». Οι διώξεις πολλαπλασιάστηκαν.

Χριστούγεννα με αντάρτες του ΔΣΕ στη Λέσβο

1948

2 Γενάρη: Ο Ν. Ζαχαριάδης στέλνει επιστολή στον Α. Ζντάνοφ σχετικά με τις ανάγκες του ΔΣΕ.

5 Γενάρη: Συγκροτείται το Ανεξάρτητο Τάγμα Εύβοιας του ΔΣΕ, με διοικητή τον Θύμιο Καψή (Ανάποδο) και πολιτικό επίτροπο τον Γιώργο Βλαχούτσικο (Ευβοιώτη).

8 Γενάρη: Το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και η Εθνική Αλληλεγγύη θέτονται - και τυπικά πια - εκτός νόμου.

15 Γενάρη: Πραγματοποιείται στο Βίτσι η πρώτη σύσκεψη στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών του ΔΣΕ. Αποφάσισε πως η τακτική του ΔΣΕ έπρεπε να είναι λαϊκή επαναστατική και ότι επιβαλλόταν ο ευέλικτος συνδυασμός της τακτικής του τακτικού επαναστατικού στρατού με την αντάρτικη τακτική. Στη σύσκεψη ασκήθηκε κριτική στον Μ. Βαφειάδη για την αποτυχημένη έκβαση της μάχης της Κόνιτσας. Ο ίδιος υποστήριξε πως ο ΔΣΕ δεν μπορούσε να χτυπάει και να καταλαμβάνει πόλεις, έστω και προσωρινά: Αποψη που τον έφερε σε σύγκρουση με τον Ν. Ζαχαριάδη.

9 - 10 Φλεβάρη: Τμήματα του ΔΣΕ διεισδύουν κρυφά 8 χλμ. έξω από τη Θεσσαλονίκη και βάλλουν με πυροβολικό. Η επίθεση αυτή δεν είχε κάποιο ουσιαστικό στρατιωτικό αποτέλεσμα, ωστόσο προκάλεσε σάλο στο αστικό στρατόπεδο.

10 Φλεβάρη Η ΠΔΚ ψηφίζει το Νόμο αρ. 7 γύρω από τη δυνατότητα επιστράτευσης αντρών και γυναικών στις γραμμές του ΔΣΕ.

20 Φλεβάρη: Σε σχετική του ομιλία ο διευθυντής του Γραφείου Εγγύς Ανατολής και Αφρικανικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Λ. Χέντερσον, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη και αποστολής αμερικανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.

24 Φλεβάρη: Καταφτάνει στην Ελλάδα ο μετέπειτα σφαγέας του κορεατικού λαού, στρατηγός Τζέιμς Βαν Φλιτ, αντικαθιστώντας τον στρατηγό Ου. Λίβσεϊ, ο οποίος κρίθηκε πως είχε αποτύχει στα καθήκοντά του, επικεφαλής 450 Αμερικανών στρατιωτικών συμβούλων που στελέχωσαν όλες τις μεγάλες μονάδες του κυβερνητικού στρατού. Συνέβαλε αποφασιστικά στην οργάνωση και καθοδήγηση των αστικών Ενόπλων Δυνάμεων κατά του ΔΣΕ.

25 Φλεβάρη - 8 Μάρτη: Δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού και ΜΑΥ - ΜΑΔ επιτίθενται κατά του ΔΣΕ στη Μουργκάνα (επιχείρηση «Πέργαμος»). Παρότι οι επιτιθέμενοι υπερτερούσαν αριθμητικά 3 προς 1, η επιχείρηση απέτυχε.

2 Μάρτη: Συγκροτείται το Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ), το οποίο καθοδηγούσε και συντόνιζε τα τμήματα του ΔΣΕ στη Θεσσαλία, στη Ρούμελη και την Πελοπόννησο.

8 Μάρτη: Σκοτώνεται από αεροπορική επίθεση έξω από τη Βροντού Πιερίας το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Αραμπατζής.

15 Μάρτη - 20 Αυγούστου: Μέσα σε 4 περίπου μήνες οι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ κατασκευάζουν στη Βόρεια Πίνδο 7.400 πολυβολεία και οπλοπολυβολεία, 500 ολμοβολεία και 149,5 χλμ. χαρακωμάτων. Ο αρχηγός του ΓΕΣ, Δ. Γιαντζής, έκανε λόγο για «οχυρά (...) αριστοτεχνικώς κατασκευασμένα».

19-20 Μάρτη: Η Ι Μεραρχία του Φλωράκη και η II Μεραρχία του Διαμαντή παίρνουν εντολή από το Γενικό Αρχηγείο να επιχειρήσουν αντιπερισπασμό προς ΑΡΤΑ. Ο αντιπερισπασμός πέτυχε, ο Εθνικός Στρατός θεώρησε ότι εξελίσσεται επίθεση στην Αρτα και για να την αντιμετωπίσει απέσπασε δυνάμεις από Κόνιτσα, Β. Πίνδο.

23 Μάρτη: Η ΠΔΚ αποφασίζει να πάρει μέτρα για την προστασία των παιδιών. Οι συνθήκες που επικρατούσαν στις εμπόλεμες περιοχές υπήρξαν ιδιαίτερα σκληρές για τα παιδιά, όπου, πέρα από το θάνατο εξαιτίας των συγκρούσεων, απειλούνταν από την πείνα, τις αρρώστιες, αλλά και τα γκέτο της Φρειδερίκης. Η ΠΔΚ απευθύνθηκε για τη διάσωσή τους στις Λαϊκές Δημοκρατίες, που φιλοξένησαν περίπου 25.000 παιδιά, όλα με τη συγκατάθεση των γονιών τους. Το Μάη του 1948 συστάθηκε και ειδική Επιτροπή Βοήθειας στο Παιδί (ΕΒΟΠ) με επικεφαλής τον Πέτρο Κόκκαλη και μέλη της την Ελλη Αλεξίου, τον Γιώργη Αθανασιάδη, τον Γιώργη Ζωίδη κ.ά.

27 Μάρτη - 7 Απρίλη Μετά από την τελευταία αποτυχία στη Μουργκάνα ο κυβερνητικός στρατός επιχειρεί και πάλι κατά του ΔΣΕ (επιχείρηση «Ιέραξ»). Στη μάχη ρίχνεται σύσσωμη η VIII Μεραρχία (που πρόσφατα είχε επιθεωρηθεί από τον ίδιο τον στρατηγό Βαν Φλιτ), ενισχυμένη με επιπλέον μονάδες ΛΟΚ, πυροβολικού, καθώς και μία ίλη τεθωρακισμένων. Παρ' όλ' αυτά, η επιχείρηση απέτυχε.

1 Απρίλη: Σκοτώνεται σε αεροπορική επίθεση στα Κρούσια το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Αδάμ Μουζενίδης.

11 Απρίλη: Τμήματα του ΔΣ Πελοποννήσου καταλαμβάνουν τα Καλάβρυτα και τον επόμενο μήνα τα Λεχαινά. Το Μάη ο ΔΣΕ χτύπησε στην Αμαλιάδα, ενώ στις 23 - 24 του μήνα διέλυσε τις κυβερνητικές δυνάμεις στα Κρέστενα. Στις 5 Ιούλη πραγματοποίησε μεγάλη πετυχημένη επιχείρηση στη Χαλανδρίτσα, στις παρυφές της Πάτρας. Ακολούθως, στην Πελοπόννησο δημιουργήθηκαν πέντε μεγάλες Ελεύθερες Περιοχές που εκτείνονταν σχεδόν στα 2/3 της επικράτειάς της, περιορίζοντας τις αστικές δυνάμεις στις μεγάλες πόλεις και την παραλιακή ζώνη. Η οργάνωση της ζωής στις Ελεύθερες Περιοχές υπήρξε αξιοθαύμαστη, φτιάχτηκαν σχολεία, λειτούργησαν παιδικές εξοχές κ.ο.κ. Η δύναμη του ΔΣΕ διπλασιάστηκε σε λίγους μόλις μήνες, ξεπερνώντας τις 3.000 μαχητές και μαχήτριες.

15 Απρίλη - 3 Μάη: Ο κυβερνητικός στρατός πραγματοποιεί μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Ρούμελη (επιχείρηση «Χαραυγή») χωρίς επιτυχία. Μοναδική «επιτυχία» του υπήρξε η καταστροφή της διλοχίας Πάρνηθας του ΔΣΕ: Χιλιάδες στρατού, ΜΑΥδων κ.λπ. εναντίον 80 - 90 ανταρτών.

Μέσα Μάη: Μόλις 150 μαχητές του ΔΣΕ Κρήτης μάχονται επί 5 ολόκληρες μέρες στο φαράγγι της Σαμαριάς απέναντι σε 3.000 άντρες του κυβερνητικού στρατού και παρακρατικούς (που είχαν τη συνδρομή και αεροπορίας). Τελικά, οι ηρωικοί μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού θα υποχωρήσουν προς τα Λευκά Ορη, όπου θα ανασυνταχτούν σε μικρότερα τμήματα.

16 Μάη: Ξεβράζεται στο Θερμαϊκό το πτώμα του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ. Η δολοφονία του αποδόθηκε προβοκατόρικα από τις αστικές αρχές στα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ Βαγγέλη Βασβανά και Αδάμ Μουζενίδη (ο οποίος, όπως είδαμε, είχε σκοτωθεί, γεγονός που προφανώς αγνοούσαν οι εμπνευστές της προβοκάτσιας), καθώς και στον δημοσιογράφο Γρηγόρη Στακτόπουλο. Τα αίτια και οι υπαίτιοι της δολοφονίας του Πολκ παραμένουν άγνωστα έως και σήμερα.

20 Μάη: Παραπέμπονται στο Στρατοδικείο της Αθήνας πάνω από 100 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού, κατηγορούμενοι «διά κομμουνιστικήν δράσιν, απόσπασιν μέρους της επικρατείας» κ.ά. Το στρατοδικείο καταδίκασε 40 σε θάνατο, 21 σε ισόβια δεσμά, 9 σε κάθειρξη δέκα χρόνων και 10 σε φυλάκιση δύο χρόνων. Οι 20 εκτελέστηκαν στο Γουδή στις 25 Ιούνη 1948.

21 Μάη:Το απόσπασμα Σουλίου του ΔΣΕ (διοικητής Χρόνης Βάης - Αχιλλέας Πετρίτης, πολιτικός επίτροπος Νίκος Φίνογλου -Γερονίκος), που είχε συγκροτηθεί μόλις το Φλεβάρη στα μετόπισθεν του εχθρού στην πολιορκημένη Μουργκάνα, πετυχαίνει μεγάλη νίκη καταλαμβάνοντας την κωμόπολη της Παραμυθιάς και τα γύρω χωριά. Οι κυβερνητικές δυνάμεις που κινητοποιήθηκαν για να το παγιδέψουν και να το καταστρέψουν δεν τα κατάφεραν. Το απόσπασμα Σουλίου του ΔΣΕ μετονομάστηκε τιμητικά σε 159η Επίλεκτη Ταξιαρχία.

14 Ιούνη: Ο κυβερνητικός στρατός εξαπολύει γενικευμένη επίθεση κατά του ΔΣΕ στη Βόρεια Πίνδο (Σχέδιο «Κορωνίς»). Διακηρυγμένος σκοπός η ολοκληρωτική συντριβή του ΔΣΕ («ο Γράμμος θα γίνει ο τάφος του Κομμουνισμού»). Απέναντι σε μια δύναμη 90.000 - 100.000 αντρών (6 μεραρχίες του κυβερνητικού στρατού, πυροβολικό, αεροπορία, ΜΑΥ, ΛΟΚ και χωροφυλακή), ο ΔΣΕ παρέταξε 10.000 - 11.000 μαχητές. Παρά το άνισο της μάχης, οι υπερασπιστές του Γράμμου κράτησαν επί 70 ολόκληρες μέρες πολεμώντας σώμα με σώμα. Στις 20 - 21 Αυγούστου, απειλούμενος πια με περικύκλωση, ο ΔΣΕ θα υποχωρήσει συντεταγμένα με ελιγμό στο Βίτσι.

15 Ιούνη: Ο Ν. Ζαχαριάδης στέλνει επιστολή προς την ΚΕ του ΚΚ της ΕΣΣΔ (Μπ.) σχετικά με τις σχέσεις ΚΚΕ και ΚΚ Γιουγκοσλαβίας.

28 Ιούνη: Επέρχεται ρήξη στις σχέσεις του ΠΚΚ (Μπ.) και της Κομινφόρμ με το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας αποπέμπεται από την Κομινφόρμ. Η ρήξη αυτή δε θα είναι δίχως συνέπειες για τον αγώνα του ΔΣΕ.

3 Ιούλη: Η Μάχη του “Κλέφτη” και ο ελιγμός στο Βίτσι

5 Ιούλη: Η μάχη της Χαλανδρίτσας. Η επίθεση των ανταρτών κατά της Χαλανδρίτσας υπήρξε αιφνιδιαστική, όπως τούτο καταφαίνεται και από σχετική έκθεση του ανώτερου διοικητή της Χωροφυλακής, συνταγματάρχη Κώστα Κατσαμπή, στην οποία υπογραμμίζεται, ότι κανένα έγγραφο δεν είχε σταλεί μέχρι τότε από το στρατηγείο του Πύργου στις αστυνομικές υπηρεσίες, για τις κινήσεις των ανταρτικών δυνάμεων της περιοχής και για την αντιμετώπιση των επιθετικών ενεργειών τους (Ανωτέρα Διοίκησις Χωροφυλακής Δυτικής Ελλάδος. Γραφείον Δημοσίας Ασφαλείας. Αρ. πρ. 7/53/380 μ/9-7-48). Ακριβώς δε, αυτός ο αιφνιδιαστικός χαρακτήρας της αντάρτικης επίθεσης υποχρέωσε τους χωροφύλακες να υποχωρήσουν πολύ γρήγορα στο κτίριο της υποδιοίκησης, όπου κλείστηκαν και άρχισαν να προβάλλουν αντίσταση.

10 Ιούλη: Οι Μ. Βαφειάδης και Ν. Ζαχαριάδης στέλνουν επιστολή στην ΚΕ του ΚΚ Αλβανίας, με την οποία την ενημερώνουν για την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στη Β. Πίνδο και ζητούν συνάντηση.

28 - 29 Ιούλη: Μέσα στη φωτιά της μάχης συνέρχεται στην Πέτρα Μούκα του Γράμμου η 4η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Ολομέλεια εκτίμησε πως τα χτυπήματα του ΔΣΕ είχαν προξενήσει μια άνευ προηγουμένου «ολόπλευρη κρίση» στο αστικό στρατόπεδο, δημιουργώντας ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες για το αποφασιστικό χτύπημά του. Η εκτίμηση ωστόσο αυτή, επηρεασμένη και από την εποποιία του ΔΣΕ στη Β. Πίνδο, δεν πατούσε στην πραγματικότητα. Τέλος, η 4η Ολομέλεια πήρε απόφαση κατά του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, η οποία ωστόσο δεν ανακοινώθηκε.

27 Αυγούστου: Ο ΔΣΕ αναδιοργανώνεται. Τη διοίκησή του αναλαμβάνει ένα νέο συλλογικό όργανο, το Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο (ο Μ. Βαφειάδης απαλλάσσεται της αρχηγίας του ΔΣΕ με απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ). Επιπλέον, στη θέση των Αρχηγείων Περιοχών συγκροτούνται Μεραρχίες. Τα τμήματα του ΔΣΕ στα νησιά δεν υπάγονταν στις Μεραρχίες.

28 Αυγούστου: Ξεκινά η επιχείρηση «Ταύρος». Οι κυβερνητικές δυνάμεις (4 ταξιαρχίες πεζικού, 4 τάγματα Εθνοφρουράς, 1 ίλη ιππικού, 60 πυροβόλα, τεθωρακισμένα και αεροπορία, συνολικά 10.000 άντρες) επιτίθενται στις θέσεις του ΔΣΕ στη Μουργκάνα (4 ελαφρά τάγματα, 200 περίπου μαχητών το καθένα). Οι υπερασπιστές της Μουργκάνας, παρά τον εξαιρετικά άνισο συσχετισμό δυνάμεων (1/10 υπέρ του αστικού στρατού), κράτησαν ηρωικά μέχρι και τις 16 Σεπτέμβρη, όπου με έναν πετυχημένο και τολμηρό ελιγμό κατάφεραν να ξεγελάσουν τον αντίπαλο και να περάσουν με ασφάλεια στα Ζαγόρια.

30 Αυγούστου: Μετά από την κατάληψη του Γράμμου ο κυβερνητικός στρατός (δύναμη 25.000, υποστηριζόμενη από αεροπορία και άρματα μάχης) εξαπολύει συνδυασμένη επίθεση κατά του ΔΣΕ στο μέτωπο Βίτσι - Μάλι Μάδι (δύναμη 9.000). Ο ΔΣΕ απώθησε τον κυβερνητικό στρατό από το Μάλι Μάδι.

3ο δεκαήμερο Σεπτέμβρη: Σκοτώνεται σε μάχη στον Αγιο Χριστόφορο Κολλινών Αρκαδίας το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και διοικητής της Λαϊκής Πολιτοφυλακής Πελοποννήσου, Ηλίας Κιαπές.

Οκτώβρης: Δεδομένων των εξελίξεων στα διάφορα μέτωπα του ταξικού πολέμου, η πρεσβεία των ΗΠΑ επεξεργάζεται σχέδια εκκένωσης των 6.600 Αμερικανών στρατιωτικών και πολιτών που βρίσκονταν στην Ελλάδα. Στις 16 Οκτώβρη κατέφτασε εσπευσμένα στην Αθήνα ο ίδιος ο Τζ. Μάρσαλ, διαβεβαιώνοντας ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να ενισχύουν τις αστικές δυνάμεις.

16 Οκτώβρη: Η 18η Ταξιαρχία του ΔΣΕ, έχοντας διεισδύσει από το Βίτσι στο Σινιάτσικο, συντρίβει τη φρουρά της Πτολεμαΐδας και κυριαρχεί στην πόλη. Οι επιτυχίες της συνεχίστηκαν το επόμενο δίμηνο. Η 18η Ταξιαρχία ανακηρύχτηκε «Επίλεκτη Μονάδα» του ΔΣΕ.

25 Οκτώβρη: Πραγματοποιείται η ιδρυτική σύσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ).

26 Οκτώβρη: Σκοτώνεται σε ενέδρα της Χωροφυλακής στη θέση «Πλακοσέλι» της Κρήτης το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Γιώργης Τσιτήλος.

11 Δεκέμβρη: Οι δυνάμεις του ΔΣΕ (Ι και ΙΙ Μεραρχία, η Σχολή Αξιωματικών του ΚΓΑΝΕ και η Ταξιαρχία Ιππικού) πραγματοποιούν μεγάλη επιθετική επιχείρηση με επιτυχία κατά του κυβερνητικού στρατού, της χωροφυλακής και των ΜΑΥδων που έδρευαν στην Καρδίτσα.

12 Δεκέμβρη: Ο αστικός στρατός υιοθετεί το Σχέδιο Επιχειρήσεων «Περιστερά» με σκοπό τη συντριβή του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο προβλέποντας την «πλήρη εξόντωση» κάθε λαϊκού στηρίγματος του ένοπλου αγώνα με γενικευμένες εκκαθαρίσεις μεταξύ του άμαχου πληθυσμού.

17 Δεκέμβρη: Ο Ν. Ζαχαριάδης στέλνει επιστολή στον Ι. Β. Στάλιν σχετικά με την κατάσταση στην Ελλάδα, τα καθήκοντα του ΚΚΕ, τις ανάγκες του ένοπλου λαϊκού αγώνα και το ζήτημα του Μ. Βαφειάδη.

1949

Γενάρης: Εκτελείται στη Θεσσαλονίκη το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Αρίστος Βασιλειάδης.

11 Γενάρη: Ο ΔΣΕ επιτίθεται κατά των κυβερνητικών δυνάμεων στη Νάουσα, καταλαμβάνει την πόλη, εξασφαλίζει πολύτιμα εφόδια και στρατολογεί πάνω από 500 νέους μαχητές στις γραμμές του.

19-21 Γενάρη: Σε μια επιχείρηση που θεωρείται η πιο σημαντική πολεμική ενέργεια του ΔΣΕ στη Ρούμελη, καταλαμβάνεται το Καρπενήσι. Ο ΔΣΕ κράτησε το Καρπενήσι 18 μέρες, εξασφαλίζοντας πολύτιμα εφόδια και στρατολογώντας νέους μαχητές.

30-31 Γενάρη: Συνέρχεται στο Γράμμο η 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Ολομέλεια που ανάμεσα σ' άλλα εκτίμησε πως ο ΔΣΕ δεν μπόρεσε «να πραγματοποιήσει στο σύνολό της τη δική του στρατηγική επιδίωξη, γιατί το Κόμμα μας δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τις απαραίτητες εφεδρείες».

Σε μια εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη, ο Ν. Ζαχαριάδης έθεσε στο κλείσιμο της συζήτησης ζήτημα αλλαγής της έως τότε στρατηγικής του Κόμματος, παρακάμπτοντας το αστικοδημοκρατικό στάδιο και θέτοντας ως στρατηγικό στόχο του ΚΚΕ τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Τέλος, για να αντιμετωπίσει την επιρροή της Γιουγκοσλαβίας στους σλαβομακεδονικούς πληθυσμούς (απ' όπου ο ΔΣΕ αντλούσε σημαντική υποστήριξη και μαχητές), η Ολομέλεια υιοθέτησε θέση για «την πλήρη εθνική αποκατάστασή» τους, εφόσον το επιθυμούσαν. Οκτώ μήνες αργότερα, η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Οκτώβρης 1949) θα ακυρώσει τη θέση αυτή, επαναφέροντας την προηγούμενη περί εθνικής ισοτιμίας των μειονοτήτων.

2 Φλεβάρη: Τμήματα του ΔΣΕ μπαίνουν στα Τρίκαλα.

6 Φλεβάρη: Εκτελείται στη Θεσσαλονίκη το μέλος της ΚΕΕ του ΚΚΕ Κώστας Φαρμάκης.

11-12 Φλεβάρη: Ο ΔΣΕ πραγματοποιεί μεγάλη επιχείρηση κατά των πολύ καλά οχυρωμένων αστικών δυνάμεων στη Φλώρινα. Επειτα από σφοδρότατες μάχες, ο ΔΣΕ ηττάται με βαρύτατες απώλειες. Ο αστικός στρατός, σε μια αποτρόπαια πράξη βαρβαρότητας, εκτέλεσε επιτόπου δεκάδες τραυματίες και αιχμαλώτους του ΔΣΕ, ενώ κατόπιν έριξε σε ομαδικό λάκκο εκατοντάδες μαχητές του, νεκρούς και ημιθανείς μαζί.

20 Φλεβάρη: Δολοφονείται στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών μετά από άγριο βασανισμό ο Μήτσος Παπαρήγας, μέλος της ΚΕΕ του ΚΚΕ και ΓΓ της ΓΣΕΕ.

5-6 Μάρτη: Συνέρχεται η 2η στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη κομματικών στελεχών του ΔΣΕ. Σε αυτήν, ο Ν. Ζαχαριάδης στάθηκε διεξοδικά στις αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολίες της ανάπτυξης του ένοπλου αγώνα, με ιδιαίτερη βαρύτητα στο ρόλο και τις ευθύνες πρώτα και κύρια των ίδιων των κομμουνιστών. Σε μια δε συγκλονιστική περιγραφή των συνθηκών υπό τις οποίες διεξαγόταν ο αγώνας του ΔΣΕ, τόνισε: «Κάνει κρύο, δεν είμαστε ντυμένοι καλά, είμαστε πολλές φορές ξυπόλυτοι (...) συχνά λείπει και το ψωμί και οι άντρες πεινάνε. Δεν έχουμε φάρμακα (...) πολλές φορές μας λείπουν τα όπλα, λιγοστεύουν τα πολεμοφόδια, είτε δεν έχουμε καθόλου (...) τα μουλάρια μας, που οι αγρότες μας τα δίνουν με πόνο ψυχής, πέφτουν γιατί δεν έχουμε ζωοτροφές. Ο εχθρός άδειασε τα χωριά και δυσκολευόμαστε με τη στρατολογία (...) Σηκωθήκαμε με γυμνά χέρια, μόνο με το δίκιο που μας έπνιγε (...) και πρέπει να νικήσουμε έναν πάνοπλο εχθρό, που τον βοηθά η παγκόσμια πλουτοκρατία, τα ιμπεριαλιστικά κοράκια όπου Γης (...) όμως κάθε δυσκολία και έλλειψη μπορεί και πρέπει να λυθεί μέσα στη μάχη (...) Η Ρούμελη είναι ένα ζωντανό παράδειγμα (...) και ακόμα πιο πολύ η Πελοπόννησος και η Σάμος, που αποκομμένες παλεύουν ηρωικά χωρίς να γογγύζουν...».

20-21 Μάρτη: Οι δυνάμεις του ΚΓΑΝΕ του ΔΣΕ επιχειρούν κατά του κυβερνητικού στρατού στην Αρτα, όπου ωστόσο είχε προλάβει να συγκεντρώσει πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις απ' ό,τι είχε υπολογιστεί. Στις σφοδρές μάχες που ακολούθησαν, ο ΔΣΕ υπέστη μεγάλες απώλειες και στις 28 Μάρτη υποχώρησε στον Αχελώο.

31 Μάρτη - 1 Απρίλη: Δυνάμεις της VIII Μεραρχίας κ.ά. τμήματα του ΔΣΕ ανακαταλαμβάνουν το Γράμμο, με αιφνιδιαστική επίθεση κατά των θέσεων του κυβερνητικού στρατού, στο Σμόλικα καταλαμβάνουν τη Γύφτισσα, την Μπολιάνα, το Ταμπούρι κ.ά. Η επιχείρηση αυτή του Δημοκρατικού Στρατού ήταν από τις πλέον πετυχημένες του ένοπλου ταξικού αγώνα, με τις αμυνόμενες κυβερνητικές δυνάμεις να υπερτερούν αριθμητικά 5 προς 1. Ταυτόχρονα, όμως, θα αποτελούσε και την τελευταία μεγάλη νικηφόρα επιχείρηση του ΔΣΕ.

2 Απρίλη: Λίγες εκατοντάδες μαχητές της ΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ στα όρια της φυσικής τους αντοχής πραγματοποιούν ηρωική διείσδυση στη Ρούμελη. Εναντίον τους κινητοποιήθηκαν πάνω από 40.000 στρατιώτες (χώρια οι υπόλοιποι ένοπλοι αστικοί σχηματισμοί): Το σύνολο των δυνάμεων των ΔΑΚΕΣ86 (επιχείρηση «Πύραυλος»). Η καταδίωξη της ΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ κράτησε κοντά 2 μήνες. Σταδιακά η Μεραρχία αποδεκατίστηκε, ενώ στις 21 Ιούνη σκοτώθηκε και ο διοικητής της, ο θρυλικός Διαμαντής.

Η Ι Μεραρχία, δίνοντας τη μία μάχη μετά από την άλλη, στον Ολυμπο, τα Πιέρια, τα Χάσια και το Σμόλικα, έφτασε τελικά στο Γράμμο στις αρχές Ιούλη, όπου, μαζί και με τις υπόλοιπες δυνάμεις του ΚΓΑΝΕ που είχαν διασωθεί, συνενώθηκαν με τον κύριο όγκο του ΔΣΕ.

4 Απρίλη: Ιδρύεται ο ιμπεριαλιστικός στρατιωτικός συνασπισμός του ΝΑΤΟ.

20 Απρίλη: Η ΠΔΚ διατυπώνει για μία ακόμη φορά πρόταση ειρήνευσης. Η πρόταση αυτή μεταφέρθηκε από την ΕΣΣΔ στον ΟΗΕ λαμβάνοντας διεθνή διάσταση. Ωστόσο, τόσο η ελληνική αστική κυβέρνηση όσο και οι διεθνείς σύμμαχοί της δεν είχαν καμιά πρόθεση για συμβιβασμό.

24 Απρίλη: Εκτελείται στην Αθήνα το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και μέλος της Εκτελεστικής της ΓΣΕΕ, Γιώργης Δημητρίου.

Μέσα Μάη: Μεταβαίνουν στη Σάμο οι Αλ. Παπάγος και Βαν Φλιτ. Αποφάσισαν την αναγκαστική εκκένωση των ορεινών χωριών του νησιού. Στις 20 Ιούλη ξεκίνησαν μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Πολλοί μαχητές του ΔΣΕ σκοτώθηκαν (συνολικά ο ΔΣΕ Σάμου είχε 197 νεκρούς), ενώ αρκετοί προτίμησαν να αυτοκτονήσουν παρά να παραδοθούν (όπως ο διοικητής Γ. Μαλαγάρης). Οι δύο τελευταίοι μαχητές του ΔΣΕ Σάμου (το στέλεχος του ΚΚΕ Γ. Σάλας και ο φοιτητής Ιατρικής, γιατρός του ΔΣΕ Σ. Καρούτσος) πιάστηκαν στις 18 Οκτώβρη, εκτελέστηκαν και τα πτώματά τους διαπομπεύτηκαν, κατά τη «συνήθη» αήθη πρακτική των αστικών δυνάμεων.

31 Μάη: Γαλλική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον κορυφαίο κομμουνιστή ποιητή Πολ Ελυάρ καταφτάνει στην Ελεύθερη Ελλάδα.

2 Ιούλη Εκτελείται στην Αθήνα το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Βασίλης Μαρκεζίνης.

11 Ιούλη: Η Γιουγκοσλαβία κλείνει τα σύνορά της με την Ελλάδα. Ο Ν. Ζαχαριάδης σε άρθρο του με τίτλο «Το στιλέτο του Τίτο χτυπά πισώπλατα τη Λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα» καταγγέλλει ανοιχτά τη στάση της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας.

2 Αυγούστου: Ξεκινά μεγάλη επιχείρηση του κυβερνητικού στρατού στο Γράμμο και το Βίτσι (Σχέδιο «Πυρσός») με σκοπό την ολοκληρωτική συντριβή του ΔΣΕ.

Ο συσχετισμός δυνάμεων, σε μαχητές και οπλισμό, ήταν τόσο συντριπτικά άνισος υπέρ του κυβερνητικού στρατού, ώστε πλέον ήταν αδύνατο να αντισταθμιστεί από τον ηρωισμό και την αυτοθυσία του ΔΣΕ. Στην κύρια επίθεση στο Βίτσι, ο κυβερνητικός στρατός παρέταξε 5 μεραρχίες με 100 πυροβόλα, 300 άρματα και θωρακισμένα και 87 αεροπλάνα (σύνολο 80.000 άνδρες). Απέναντί τους ο ΔΣΕ παρέταξε 2 μεραρχίες, 2 ταξιαρχίες, 45 πυροβόλα, 15 αντιαεροπορικά και 27 αντιαρματικά, ενώ δεν διέθετε εφεδρείες (σύνολο στο Βίτσι 8.000 - 8.500 μαχητές, ενώ στο Γράμμο διέθετε επιπλέον 4.500 - 5.000 μαχητές).

Οι αστικές δυνάμεις υπολόγιζαν ιδιαίτερα στην τρομακτική δύναμη πυρός που είχαν συγκεντρώσει. Στις 10 Αυγούστου εξαπολύθηκε σφοδρότατη επίθεση στον κεντρικό τομέα του Βίτσι και δημιουργήθηκε σοβαρός κίνδυνος περικύκλωσης και εξόντωσης των δυνάμεων του ΔΣΕ. Ετσι, τη νύχτα της 14-15 Αυγούστου 1949, τα αντάρτικα τμήματα εγκατέλειψαν το Βίτσι και ελίχτηκαν προς το Γράμμο.

Στις 25 Αυγούστου ο κυβερνητικός στρατός (που είχε ενισχυθεί, ξεπερνώντας τις 100.000) άρχισε την τελική του επίθεση κατά του Γράμμου. Οι μαχητές του ΔΣΕ είχαν υπερβεί πια κάθε όριο ανθρώπινης αντοχής, ενώ η εισχώρηση της ΙΧ Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού στα μετόπισθεν κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων καθιστούσε άμεσο τον κίνδυνο εγκλωβισμού τους. Ωστόσο, ο τελικός αυτός σκοπός των αστικών δυνάμεων δεν θα υλοποιούνταν.

Στις 28 Αυγούστου ξεκίνησε η σύμπτυξη του ΔΣΕ, που στις 29 προς 30 άφησε και τα τελευταία του δύο προπύργια σε Κάμενικ και Γκόλιο, ολοκληρώνοντας επιτυχώς τη συντεταγμένη υποχώρησή του προς την Αλβανία. Για εκείνους, καθώς επίσης και για χιλιάδες άλλους καταδιωκόμενους αγωνιστές και τις οικογένειές τους, ξεκινούσε πια το μακρύ ταξίδι της πολιτικής προσφυγιάς
.

29 Αυγούστου: Το ΓΕΣ αποφασίζει τη μετακίνηση σημαντικών δυνάμεων από το Γράμμο - Βίτσι προς την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη για την αντιμετώπιση των εκεί θυλάκων του ΔΣΕ, που αριθμούσαν περίπου 1.500 μαχητές. Οι επιχειρήσεις κράτησαν έως και τις αρχές του 1950. Τέλη Δεκέμβρη του 1949, σύμφωνα με έκθεση του κυβερνητικού στρατού, υπήρχαν ακόμη 60 μαχητές του ΔΣΕ στη Χαλκιδική, 70 στο Βέρτισκο - Κερδύλλια, 50 στα Κρούσσια και 10 στο Αγγιστρο.

Σε όλη την Ελλάδα, οι εναπομείναντες επιζώντες μαχητές του ΔΣΕ κυνηγήθηκαν ανηλεώς, άλλοι δολοφονήθηκαν, άλλοι πέθαναν από τις κακουχίες, ενώ ένας αριθμός κατάφερε να παραμείνει ασύλληπτος στην παρανομία ή να διαφύγει στην πολιτική προσφυγιά.

Οι συνολικές απώλειες του ΔΣΕ την περίοδο 1946 - 1949 ξεπέρασαν κατά πολύ τις 30.000. Οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού ήταν: Νεκροί 8.249, τραυματίες 29.044 και αγνοούμενοι 5.431.

31 Αυγούστου: Σκοτώνεται σε ενέδρα στην Καστανιά Λακωνίας το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ, Στέφανος Γκιουζέλης.

22 Σεπτέμβρη: Εκτελείται στου Γουδή το μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Στέργιος Αναστασιάδης.

26 Σεπτέμβρη: Εκτελείται στου Γουδή το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Βαγγέλης Καββαδίας.

9 Οκτώβρη: ("το όπλο παρα πόδας") Η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, που συνήλθε στην Αλβανία, κηρύσσει τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα και τη μεταφορά του κέντρου βάρους της δουλειάς του Κόμματος «στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου Λαού».

Το χρονολόγιο είναι παρμένο από το βιβλίο - έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, Συλλογή κειμένων. Εγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ», με επιμέλεια του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.





Υποστηρίξτε την σελίδα μας στο Facebook
κάνοντας "κλικ" στον παρακάτω σύνδεσμο, ευχαριστούμε.



Αν σας άρεσε το άρθρο, μπορείτε να το διαδώσετε

ή να το εκτυπώσετε (Εκτύπωση)



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ
Στείλτε ιδέες, προτάσεις, κριτικές για τον ιστότοπό μας.



© Copyright 2017 Εθνική Αντίσταση - ΔΣΕ - All Rights Reserved